دانش بومی
سارا صادقی؛ اردشیر جوانمردزاده؛ منیژه هادیان دهکردی؛ رضا رضالو
چکیده
سگ از نخستین جانورانی است که به دست بشر اهلی شده است و همواره دوستان و ملازمان خوبی برای انسانها بودهاند. نقاشیهایی که در غارهای انسانهای نخستین کشف شده حاکی از این موضوع است که این دوستی حداقل سابقهای 16 هزار ساله دارد. سگ در صحنهها و وضعیتهای مختلف در هنر صخرهای ایران در چهار حوزه فرهنگی (شمال، غرب، جنوب و شرق) نقش شده است. ...
بیشتر
سگ از نخستین جانورانی است که به دست بشر اهلی شده است و همواره دوستان و ملازمان خوبی برای انسانها بودهاند. نقاشیهایی که در غارهای انسانهای نخستین کشف شده حاکی از این موضوع است که این دوستی حداقل سابقهای 16 هزار ساله دارد. سگ در صحنهها و وضعیتهای مختلف در هنر صخرهای ایران در چهار حوزه فرهنگی (شمال، غرب، جنوب و شرق) نقش شده است. با توجه به دیرینگی، تنوع و پراکنش این نقوش در سنگنگارههای مناطق مختلف در ایران، هدف از این پژوهش، مطالعه نقشمایه سگ و بررسی نژاد واقعی این حیوان در هنر صخرهای استان لرستان است. سوال اصلی پژوهش این است: ریختشناسی و نژاد نقشمایه سگ در رنگیننگارههای استان لرستان چگونه است؟ سگ در رنگیننگارههای استان لرستان در کدام صحنهها و موضوعات تصویر شده است؟ نقشمایه سگ در رنگیننگارههای استان لرستان با چه سنگنگارههایی در ایران قابل مقایسه است؟ روش پژوهش حاضر، کیفی و بهصورت توصیفی-تحلیلی- تطبیقی است. شیوه گردآوری اطلاعات به صورت (کتابخانهای) و میدانی است. جامعۀ آماری در این پژوهش رنگیننگارههای استان لرستان در سه منطقه (سنگ مهرداد و میرملاس در کوهدشت و تختچان پلدختر) است.
امیررضا امراللهی جلال آبادی؛ محمد رحیم فروزه؛ حسین بارانی؛ حسن یگانه
چکیده
اتنوبوتانی به عنوان شاخه ای از دانش بومی به مطالعه چگونگی استفاده افراد یک قوم، یک فرهنگ و یا یک ناحیه خاص از گیاهان بومی موجود در آن منطقه می پردازد. این مطالعه با هدف معرفی گیاهان خوراکی و دارویی که توسط مردم بومی گوغر استفاده می شوند، انجام گردیده است. به همین منظور، طی تابستان 1398 و بهار 1399، گیاهان خوراکی و دارویی مورد استفاده افراد ...
بیشتر
اتنوبوتانی به عنوان شاخه ای از دانش بومی به مطالعه چگونگی استفاده افراد یک قوم، یک فرهنگ و یا یک ناحیه خاص از گیاهان بومی موجود در آن منطقه می پردازد. این مطالعه با هدف معرفی گیاهان خوراکی و دارویی که توسط مردم بومی گوغر استفاده می شوند، انجام گردیده است. به همین منظور، طی تابستان 1398 و بهار 1399، گیاهان خوراکی و دارویی مورد استفاده افراد بومی در منطقه شناسایی شد. اطلاعات کسب شده در این پژوهش، در قالب مصاحبه آزاد، مصاحبه نیمه ساختار یافته و مشاهده مشارکتی گردآوری گردید. مصاحبه ها به صورت هدفمند از خبرگان محلی صورت پذیرفت. در مجموع 36 گونه با استفاده های خوراکی و دارویی شناسایی گردید که دانش مردم محلی در ارتباط با آن بسیار وسیع می باشد. این دانش شامل شناسایی گیاهان، زمان مناسب برداشت، اندام مورد استفاده، خواص دارویی، کاربرد های خوراکی، نحوه استفاده و همچنین در ارتباط با اکولوژی گیاهان می باشد. نتایج حاصل نشان می دهد که اندام برگ بیشترین استفاده خوراکی و دارویی را دارا می باشد. گیاهان خوراکی به صورت پخته و گیاهان دارویی به شکل خام بیشترین ترین شکل مصرف را دارند و بیشترین استفاده دارویی از گیاهان منطقه جهت معالجه بیماری های گوارشی می باشد.
مریم دهقان؛ محمد ابراهیم زارعی
چکیده
ناحیة دینور در شرق استان کرمانشاه قرار گرفته است. ظاهر امروزی منطقه بیش از هرچیز، کشاورزی ماشینی را نشان میدهد. با این وجود، هنوز هم نشانههایی از فعالیتهای سنتی در گوشه وکنار آن مشاهده میشود. فراوانی گونههای بومی زنبورعسل به افزایش دانش انسان از این حشره و یافتن روشهایی برای بهرهمندی بیشتر از آن انجامیده است. فرهنگ زنبورداری ...
بیشتر
ناحیة دینور در شرق استان کرمانشاه قرار گرفته است. ظاهر امروزی منطقه بیش از هرچیز، کشاورزی ماشینی را نشان میدهد. با این وجود، هنوز هم نشانههایی از فعالیتهای سنتی در گوشه وکنار آن مشاهده میشود. فراوانی گونههای بومی زنبورعسل به افزایش دانش انسان از این حشره و یافتن روشهایی برای بهرهمندی بیشتر از آن انجامیده است. فرهنگ زنبورداری این ناحیه نتیجۀ توسعۀ چنین دانشی است. چگونگی این فرهنگ مهم-ترین پرسش این پژوهش است. براساس بررسیهای اولیه، این فرضیه مطرح میشود که فرهنگ زنبورداری دینور به عنوان فعالیت اقتصادی مکمل انجام میشود. هدف اصلی این پژوهش، شناخت و معرفی این فرهنگ و راهکارهای حفاظت از آن است و ضرورت موضوع از آنجایی مشخص میشود که باورها، ارزشها و شیوههای زنبورداران درپی مداخلات نابجای انسانی روبه فراموشی است و فرهنگ زنبورداری این ناحیه به زودی از بین میرود و یا با بهرهمندی از شیوههای مدرن و همگون با سراسر جهان ادامه خواهد یافت، لذا بایسته است آخرین شواهد این فرهنگ معرفی شود. این پژوهش از نوع کیفی- توصیفی است و به شیوة میدانی، با بررسی روستاهای ناحیة دینور و ارتباط مستقیم با زیستبوم و شیوههای معیشت ساکنان این ناحیه انجام شده است. درپی بررسی، فعالیتهای اقتصادی مانند زنبورداری سنتی شناسایی شد. پس از آن برای گردآوری اطلاعات از روش مشاهده و مصاحبة آزاد بهره برده و ثبت و ضبط اطلاعات به صورت صوتی- تصویری انجام و چرخة فعالیت زنبورداری، تقویم اقلیمی آن، سازهها و اشیاء وابسته و مفاهیم مرتبط مورد بررسی قرار گرفت. مطالعات انجام شده در نقاط مختلف جهان نشان میدهد که زنبورداری سنتی نقش مؤثری در پایداری محیط زیست دارد از اینرو پیشنهاد میشود که با توجه به توانهای محیطی ناحیۀ دینور، تولید عسل ارگانیک با تلفیق شیوههای سنتی و مدرن در میان مناطق کوهستانی ترویج و تتمۀ فرهنگ زنبورداری این ناحیه به عنوان جاذبۀ بومگردشگری معرفی شود.
کاظم مختارنیا؛ محمدحسن طالبیان؛ شاهین حیدری
چکیده
آب و محدودیتِ وجودی آن در پهنه آبادیهای کویر مرکزی ایران، طی اعصار گذشته ازجمله مسائلی است که، سبب خلق سیستمهای پیچیده مدیریت بومی، در حوزههای استحصال، انتقال و توزیع آن در گسترۀ جغرافیایی یادشده، گردیده است. بسیاری از سیستمهای مذکور تعامل و پایداری در خور توجهی با محیطزیست خود داشتهاند که حاوی نکات و درسهای بسیاری برای ...
بیشتر
آب و محدودیتِ وجودی آن در پهنه آبادیهای کویر مرکزی ایران، طی اعصار گذشته ازجمله مسائلی است که، سبب خلق سیستمهای پیچیده مدیریت بومی، در حوزههای استحصال، انتقال و توزیع آن در گسترۀ جغرافیایی یادشده، گردیده است. بسیاری از سیستمهای مذکور تعامل و پایداری در خور توجهی با محیطزیست خود داشتهاند که حاوی نکات و درسهای بسیاری برای امروز ما است. بنابراین بازشناسی هریک از این دانشهای بومی میتواند چراغ راهی برای آینده باشد. یکی از سیستمهای پیچیدۀ مدیریت بومی آب در ایران، مربوط به آب بلده فردوس (تون) است. فرضیه این پژوهش و هدف اصلی آن در راستای بازشناسی سازمان نیروی انسانی در سیستم مدیریت آب بلده فردوس تا سال 1350هـ.ش است و اساساً در مدیریت این آب دربازۀ زمانی یادشده ؛ چه مشاغلی و با چه سلسلهمراتبی به فعالیت میپرداختهاند. روش تحقیق در پژوهش حاضر بر اساس ماهیت فرضیه، تحلیل محتوا، بر مبنای مطالعات کتابخانهای، میدانی و تطبیق دادهها، تهیه و تنظیم شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشاندهندۀ وجود سازمانی هدفمند، در نیروی انسانی مجموعۀ مدیریت آب بلده است که در آن، سلسلهمراتب بر اساس دانش، تخصص و مهارت در امور مدیریت آب، طبقهبندی شده است
مهدی اخترکاوان؛ سلوا فلاحی
چکیده
چکیده:پژوهش حاضر با هدف تحلیل استراتژیهای اقلیمی و رفتارهای حرارتی بکار رفته در بناهای تاریخی اقلیم گرم و خشک ایران انجام پذیرفته است. همچنین، ارزیابی میزان تأثیرات طراحی اقلیمی بناهای تاریخی این اقلیم در دستیابی به آسایش حرارتی از اهداف دیگر این پژوهش بوده است. در این پژوهش ضمن معرفی خانه عطارها در شهر کاشان به منظور دستیابی به استراتژیهای ...
بیشتر
چکیده:پژوهش حاضر با هدف تحلیل استراتژیهای اقلیمی و رفتارهای حرارتی بکار رفته در بناهای تاریخی اقلیم گرم و خشک ایران انجام پذیرفته است. همچنین، ارزیابی میزان تأثیرات طراحی اقلیمی بناهای تاریخی این اقلیم در دستیابی به آسایش حرارتی از اهداف دیگر این پژوهش بوده است. در این پژوهش ضمن معرفی خانه عطارها در شهر کاشان به منظور دستیابی به استراتژیهای اقلیمی بکار رفته این خانه به تحلیل وضعیت آسایش حرارتی داخلی این خانه پرداخته شده است. پژوهش حاضر، بر اساس روش انجام تحقیق تجربی، اسنادی و اندازه گیری میدانی و تحلیل مقایسه ای بنا شده است و با استفاده از تجهیزات اندازه گیری دیتالاگر دما و رطوبت نسبی، داده های آب و هوایی فضاهای مختلفی از این بنا در آذر ماه و خرداد ماه جمع آوری گردید و به شاخص آسایشی زیست اقلیمی گیوانی منتقل شد. در نهایت، میزان کارایی این خانه از نظر استراتژیهای طراحی سنتی به کمک شاخص آسایشی مشخص گردیده است. نتایج حاصل از تحلیل جداول و نمودارهای بدست آمده نشان می دهد که خانه عطارها از رفتار حرارتی بسیار موثری در فصل گرم نسبت به فصل سرد برخوردار است و شرایط آسایش حرارتی مناسبتری را در فصل گرم نسبت به فصل سرد ایجاد می نماید.
حمید رضا آرامی پارچه باف؛ سجاد مؤذن
چکیده
یکی از هنرها و صنایع سنتی در معرض فراموشی، چینی بندزنی است. حفظ و جمعآوری تجربیات، دانش و فنون بهکار رفته در این حرفه در جهت پاسداشت فرهنگ ایرانی ضرورت دارد. برای گردآوری اطلاعات از مطالعات میدانی و کتابخانهای و مصاحبه با صاحبنظران و پیشکسوتان این هنر استفاده گردید و به پیشینه، شناخت و معرفی ابزارسنتی، مواد و روش تهیه و بکارگیری ...
بیشتر
یکی از هنرها و صنایع سنتی در معرض فراموشی، چینی بندزنی است. حفظ و جمعآوری تجربیات، دانش و فنون بهکار رفته در این حرفه در جهت پاسداشت فرهنگ ایرانی ضرورت دارد. برای گردآوری اطلاعات از مطالعات میدانی و کتابخانهای و مصاحبه با صاحبنظران و پیشکسوتان این هنر استفاده گردید و به پیشینه، شناخت و معرفی ابزارسنتی، مواد و روش تهیه و بکارگیری آنها در مرمت ظروف چینی و سفالی پرداخته شد. مراحل مرمت این ظروف شامل بازچینی قطعات شکسته، سوراخ کاری، بستزدن، چسبزدن و مراحل تکمیلی ترکبندی و استحکامبخشی مضاعف میباشد. انواع چسبهای سنتی طبیعی، گیاهی و حیوانی و همچنین آهک جهت تهیه بعضی از چسبها، بهدلیل مقاوم بودن در برابر رطوبت و آببندی ، در این هنر مورد استفاده قرار میگیرند. اهمیت مطالعه این حرفهها و فنون و مواد و مصالح بهکار رفته بدین جهت است که بازشناسی و حفاظت از صنایع سنتی، حفاظت از اخلاق و سنتهای زیست اصیل ایرانی را در پی دارد و میتواند پشتوانه حفاظت از آثار فرهنگی باشد. حفاظت از میراث فرهنگی منحصر به آثار معماری و میراث ملموس نیست و باید برای حفظ جامعیت آن همه اجزائی که در شکلگیری این فرهنگ نقش دارند، مورد توجه قرار گیرند.
کاوه فرهادی؛ مصطفی تقی زاده
چکیده
در این مقاله تلاش میکنیم که عناصر و اجزای مشترکی که مابین جامعه دوره صفویه و اصول و فنون معماری آن دوره وجود دارد را مورد بازنگری قرار دهیم، در این معنا طهارت و پاکیزگی نیز در کنار مفاهیم و وجوه پنهان و پیدای معماری آب معرفی میشود، گو اینکه برای حل مشکلات بحرانی شده حوزه آب ویژگیهای منحصربهفرد فرهنگ و اعتقادات ما ایرانیان در ...
بیشتر
در این مقاله تلاش میکنیم که عناصر و اجزای مشترکی که مابین جامعه دوره صفویه و اصول و فنون معماری آن دوره وجود دارد را مورد بازنگری قرار دهیم، در این معنا طهارت و پاکیزگی نیز در کنار مفاهیم و وجوه پنهان و پیدای معماری آب معرفی میشود، گو اینکه برای حل مشکلات بحرانی شده حوزه آب ویژگیهای منحصربهفرد فرهنگ و اعتقادات ما ایرانیان در آن زمان از اهمیت ویژهای برخوردار بوده است. بنابراین در این نوشتار بر آنیم که با تأکید بر نمادها و نگارههای کهن که نهان گاه آنانبه قول یونگ ناخودآگاه جمعی میباشد، نمادها و باورهای اعتقادی را در متن فرهنگ جامعه ایرانی برجسته نماییم که صور گوناگون پدیدار گشته آن بهویژه در آیینهای پاکیزگی و طهارت به صورتهای تمثیلی و استعاری در قالب هنر یا باورهای اعتقادی متجلی میگردد. این صورتها، که ریشه در باورهای کهن اساطیری دارند (همچون آئین میترا)، یک فریضه مذهبی بوده و در ساختارهای هنر اسلامی نیز تقدس و تطهیر از پنجره این صور با جلوه آب وارد عرصۀ هنر گشته و در جویبار باورها و نشانهها و نمادهای معماری مکتب اصفهان به یاری دانشهای زمان خود، بارور میگردد و بیتوجهی به آن موجبات زوال و انحطاط دوره صفویه را فراهم ساخته و به نظر میرسد تأثیرات آن در دورههای پسازآن نیز همچنان باقی ست
سحر ذکاوت؛ خشایار قاضیزاده
چکیده
سیاهقلم، شیوهای تزئینی و آلیاژی از فلزات نقره، مس، سرب و گوگرد است و برای مشخص کردن نقوش در حکاکی مورد استفاده قرار میگیرد و در تبریز و اهواز با اختلافاتی جزئی در ترکیبات ساخته و اجرا میشود. ابتدا فلز پایه شکل داده میشود و درنهایت روی اثر گرد سیاهقلم پاشیده و حرارت داده میشود تا تثبیت گردد. روبه فراموشی نهادن این هنر در بین ...
بیشتر
سیاهقلم، شیوهای تزئینی و آلیاژی از فلزات نقره، مس، سرب و گوگرد است و برای مشخص کردن نقوش در حکاکی مورد استفاده قرار میگیرد و در تبریز و اهواز با اختلافاتی جزئی در ترکیبات ساخته و اجرا میشود. ابتدا فلز پایه شکل داده میشود و درنهایت روی اثر گرد سیاهقلم پاشیده و حرارت داده میشود تا تثبیت گردد. روبه فراموشی نهادن این هنر در بین ارامنه و صابئین مندایی و وجوه اشتراک و افتراق در شیوهی ساخت و اجرای آن اهمیت موضوع پژوهش است و همین امر ضرورت انجام پژوهش را ایجاد کرده است. بنابراین شناخت ترکیبات و نحوهی ساخت آلیاژ سیاهقلم ارامنه تبریز و صابئین مندایی اهواز و شناسایی وجوه اشتراک و افتراق فنی آلیاژ و نحوهی ساخت آن در بین دو قوم هدف اصلی پژوهش است. در این راستا اطلاعات کتابخانهای، اسنادی و میدانی با رویکردی توصیفی- تحلیلی و تطبیقی بررسی شده و پژوهش به تجزیه و تحلیل مواد شیمیایی سیاهقلم دو منطقه پرداخته است و نتایج نشان میدهد ترکیبات سیاهقلم در بین ارامنه و صابئین مندایی با جزئیاتی اندک انجام میشود و سیاهقلم ارامنه شامل ترکیب نقره، مس، سرب و گوگرد است و در بین صابئین مندایی ترکیب سربدار و بدون سرب هر دو رایج بوده است.
معصومه یوسفی؛ سید علی اصغر میرفتاح؛ فرزاد مافی
چکیده
طلاکاری جیوه ای روشی است که در دوره ساسانی برای تزئین آثار نقره به کار رفته است.این روش دارای ویژگی هایی است که باعث اتصال محکم لایه طلا به پایه نقره شده و لایه طلا با گذشت بیش از هزار سال از اثر جدا نشده است.در این تحقیق به معرفی طلاکاری جیوه ای پرداخته شده و این پرسش مطرح شده است که چه عاملی باعث دوام لایه طلا بر روی سطح نقره، بوده است؟هدف ...
بیشتر
طلاکاری جیوه ای روشی است که در دوره ساسانی برای تزئین آثار نقره به کار رفته است.این روش دارای ویژگی هایی است که باعث اتصال محکم لایه طلا به پایه نقره شده و لایه طلا با گذشت بیش از هزار سال از اثر جدا نشده است.در این تحقیق به معرفی طلاکاری جیوه ای پرداخته شده و این پرسش مطرح شده است که چه عاملی باعث دوام لایه طلا بر روی سطح نقره، بوده است؟هدف از این پژوهش، یافتن شباهتها و تفاوتها بین اثر نقره دورهی ساسانی و نمونه های حاصل از انجام تجربه های آزمایشگاهی است که منجر به شناخت چگونگی اجرای این روش و همچنین دلیل پایداری لایه طلا بر روی سطح نقره شده است.برای این منظور، طلاکاری جیوه ای بازیابی و اجرا شده و با یک نمونه قدیمی به عنوان شاهد مورد بررسی های متالوگرافی برای شناسایی ساختار قرار گرفته است.سپس به مطالعه و بررسی بیشتر سطح پوشش و چگونگی چسبندگی لایه طلا به فلز پایه با استفاده از ( SEM ) پرداخته شده است. نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد که ، پوشش طلا از نوع پوشش نفوذی است که باعث چسبندگی محکم لایه طلا به پایه نقره می گردد.
حسین محمدزاده؛ جمال خسروی
چکیده
انسان برای به دست آوردن آب و کنترل آن راههایی مختلفی را آزموده است. یکی از این راهها درست کردن سد و آبگیر بوده است. یکی از این نوع سدهایی که در منطقه سقز برای کنترل آب رودخانهها در فصل بهار تا پاییز استفاده میشد سدسازی با نوعی سازه چوبی بانام ولیر[1] بود. هدف این تحقیق دلایل، شیوه ساخت و بهکارگیری ولیر برای کنترل و هدایت آبهای ...
بیشتر
انسان برای به دست آوردن آب و کنترل آن راههایی مختلفی را آزموده است. یکی از این راهها درست کردن سد و آبگیر بوده است. یکی از این نوع سدهایی که در منطقه سقز برای کنترل آب رودخانهها در فصل بهار تا پاییز استفاده میشد سدسازی با نوعی سازه چوبی بانام ولیر[1] بود. هدف این تحقیق دلایل، شیوه ساخت و بهکارگیری ولیر برای کنترل و هدایت آبهای رودخانه بود. این تحقیقدر چارچوب یک گزارش موردی قابل دستهبندی است. روش تحقیق تجربه زیسته محقق و انجام مصاحبه با مردان روستای سیفآباد در شهرستان سقز بوده است. اطلاعات بهدست آمده نشان میدهد که مردم روستا هرسال در فصل بهار این سدها را با چوب و شاخ و برگ درختان میساختند. سدها آب را از طریق یک جوی بزرگ بهسوی مزارع یونجه و سیبزمینی هدایت میکردند. این سدها در فصل پاییز و با آمدن سیلابهای پاییزی خراب شده و بدون آنکه به محیطزیست آسیبی برسانند از مسیر رودخانه کنار میرفتند. اکنون این نوع سد از بین رفته است و عوارضی بر جای نهاده است. بازاندیشی در مدرنیته تحمیلی، بازگشت به اخلاق و دگرخواهی یکی از راههای پیشنهادی این پژوهش است. [1]. wlyr
شهرزاد صادقی زاده بافنده؛ سیده سیمین میرهاشمی دهکردی؛ حجت میان آبادی
چکیده
درهمتنیدگیهای موجود در سیستمهای طبیعی ـ انسانی، منجر به توجه به رویکرد حکمرانی آب شده است. حکمرانی خوب، نظریهای است که بر مبنای رویکرد حکمرانی شکلگرفته و برای دستیابی به آن، شاخصهای متعددی توسط پژوهشگران مختلف و با توجه به شرایط حاکم بر منطقه و یا سیستمهای آبی موردنظر ارائه شده است. قنات یکی از مهمترین ابتکارات ...
بیشتر
درهمتنیدگیهای موجود در سیستمهای طبیعی ـ انسانی، منجر به توجه به رویکرد حکمرانی آب شده است. حکمرانی خوب، نظریهای است که بر مبنای رویکرد حکمرانی شکلگرفته و برای دستیابی به آن، شاخصهای متعددی توسط پژوهشگران مختلف و با توجه به شرایط حاکم بر منطقه و یا سیستمهای آبی موردنظر ارائه شده است. قنات یکی از مهمترین ابتکارات ایرانیان در مواجهه با مسئله کمیابی آب است. قنات قصبه گناباد نیز از قدیمیترین قناتهای احداث شده در ایران محسوب میشود که دانش بومی به کار گرفته شده در آن منجر به دوام چند هزارساله این سازه عظیم شده است. آنچه که در دانش بومی مسائل آبی بصورت عمده به آن توجه شده است ابعاد فنی و سازهای بوده است درحالیکه دانش بومیِ حکمرانی و مدیریت آب در ایران، از غنای بسیاری برخوردار است که متأسفانه بسیار کمتر به آن توجه شده است. با توجه بهضرورت بررسی دانش بومی از یکسو و لزوم بررسی اصول حکمرانی خوب از سوی دیگر، پژوهش حاضر درصدد است تا ضمن پیوند دانش بومی حکمرانی آب در ایران با رویکرد نوین حکمرانی آب، به تبیین و واکاوی شاخصهای حکمرانی خوب در حکمرانی مبتنی بر دانش بومی قنات قصبه گناباد بپردازد. برای دستیابی به اهداف پژوهش، از منابع کتابخانهای و روش تحلیل تطبیقی استفاده شده است. نتایج مطالعات، بیانگر وجود هفت مورد از شاخصهای حکمرانی خوب شامل مشارکت، سازگاری، شفافیت، مسئولیتپذیری، اجماعمحوری، حاکمیت قانون و کارآمدی و اثربخشی در دانش بومی حکمرانی این قنات است. لازم به ذکر است که واکاوی انواع همکاریها در ساختار مشارکتمحور حکمرانی و مدیریت آب قنات قصبه گناباد خود نیازمند پژوهشی مجزا است.
محسن بدره؛ حامد سجادی؛ محمدرضا فرزانه
چکیده
سازوکار بهرهبرداری از منابع آب و دانش بومی شکلگرفته پیرامون آن از عناصر محوری جوامع محلی است که ترکیب قابلتوجهی از پیوند همگرای زیست انسانی با طبیعت را به نمایش میگذارد. در عمل غایت این همگرایی، برآورده ساختن نیازهای انسان با ادراک دقیق محدودیتها است که البته در این روند سپهری از معناها و نمادها شکل میگیرد. بُرکه بهعنوان ...
بیشتر
سازوکار بهرهبرداری از منابع آب و دانش بومی شکلگرفته پیرامون آن از عناصر محوری جوامع محلی است که ترکیب قابلتوجهی از پیوند همگرای زیست انسانی با طبیعت را به نمایش میگذارد. در عمل غایت این همگرایی، برآورده ساختن نیازهای انسان با ادراک دقیق محدودیتها است که البته در این روند سپهری از معناها و نمادها شکل میگیرد. بُرکه بهعنوان یک سازۀ تاریخی آبی در عین مشابهت با سایر سازههای سنتی آبی در دیگر نواحی ایران خصوصاً فلات مرکزی، به دلیل واقع شدن در محیط جزیره وسیع قشم، طیفی از ویژگیها را نیز به همراه دارد که برخاسته از محدودیتهای جغرافیایی و فرهنگ آن منطقه است. در مقاله پیش رو با در نظر گرفتن این ضرورت و با تکیهبر روش مردمنگاری واقعگرا، 18منطقه شهری و روستایی در جزیره قشم بهعنوان میدان پژوهش انتخاب گردید و پس از مصاحبه (مصاحبه عمیق و گروه متمرکز کانونی) با 86 نفر از خبرگان و اطلاعرسانهای بومی، مشاهده مشارکتی و بررسی سایر اسناد و منابع مرتبط، دادههای مرتبط جمعآوری و سپس تحلیل شد. درنهایت اقدام به ارائه توصیف ضخیمی از دانش بومی مربوط به ساخت، نگهداری و بهرهبرداری برکه و نظام کارکردی و آئینی و ارزشهای مرتبط با آن شد. در زمینۀ ساخت سازهها، بهرهگیری از رویکرد خردمندانه استحصال آب باران با مکانیابی مناسب جهت استحصال آب با کیفیت، انتقال به حوضچه رسوبگیر، افزایش کیفیت آب در حوضچه رسوبگیر و انتقال آب به مخزن سرپوشیده، در زمینه فنون نگهداری برکهها، همبستگی مستمر جماعتهای محلی از رهگذر آدابی ظریف و در زمینه بهرهبرداری خردمندانه، مدبرانه و قناعت آمیز آب برکه با اولویتبندی محتاطانه نحوه مصرف آن، جانمایه این دانش بومی است.
سورن مصطفائی
چکیده
مدرنیته با تغییرات متعددی در زیستجهان انسان همراه بود، که یکی از مهمترین آنها، تغییر رابطۀ انسان و طبیعت بود که پیامدهای آن را میتوان در عرصههای گوناگون ردیابی کرد. با آشکار شدن صدمات و نتایج منفی تسلط انسان بر طبیعت، مقاومتهایی نیز در برابر این دخالتهای بشری شکل گرفت. واکنشها و اعتراضات نویسندگان، شاعران، روشنفکران، ...
بیشتر
مدرنیته با تغییرات متعددی در زیستجهان انسان همراه بود، که یکی از مهمترین آنها، تغییر رابطۀ انسان و طبیعت بود که پیامدهای آن را میتوان در عرصههای گوناگون ردیابی کرد. با آشکار شدن صدمات و نتایج منفی تسلط انسان بر طبیعت، مقاومتهایی نیز در برابر این دخالتهای بشری شکل گرفت. واکنشها و اعتراضات نویسندگان، شاعران، روشنفکران، فیلمسازان و عالمان علوم انسانی و اجتماعی در برابر این تغییرات و دستاندازیها در ایران، از نیمقرن پیش آغاز شده است. در این مقاله کوشش کردیم تا، انتشار فیلم تالان را بهانهای برای مطرح کردن دوبارۀ این پرسشهای اساسی قرار دهیم. پرسشهای بنیادینی که تالان نیز کموبیش با آنها دستبهگریبان است. پرسش دیگر اینجاست که آیا پیشازاین در فیلمهای دیگر، شاهد مطرحشدن چنین پرسشهایی نبودهایم؟ آیا پیشازاین، نویسندگان، شاعران و عالمان علوم اجتماعی، مبانی پیشرفت و مکتب نوسازی را به چالش نکشیده و موردنقد قرار نداده بودند؟ این مقاله کوشش دارد تا با فیلم همراه شود و برخی مسائل مطرح شده در آن را بهگونهای دیگر مطرح سازد. تالان با به تصویر کشیدن کمیها و کاستیها، با تصویر شاعرانهای از امید به اتمام میرسد، این مقاله نیز در پی آن است تا به پشتوانههای فرهنگی امید در پهنۀ جغرافیای کویری ایران نگاهی دوباره بیفکند
محمد صادق ابراهیمی؛ علی ترابی
چکیده
روستاییان و کشاورزان ایران از دیرباز با دریافت محدودیت منابع آب برای کشاورزی سعی در ابداع و استفاده از روشهای مناسب برای مهیا نمودن آب برای کشت و زرع خود بودند. در این راستا معرفی قنات (کاریز) بهعنوان نمونهای بارز از بروز و ظهور دانش روستاییان ایران در سطح جهانی، نشانگر بلوغ تمدن ایرانیان در این جغرافیا هست. این تحقیق سعی دارد ...
بیشتر
روستاییان و کشاورزان ایران از دیرباز با دریافت محدودیت منابع آب برای کشاورزی سعی در ابداع و استفاده از روشهای مناسب برای مهیا نمودن آب برای کشت و زرع خود بودند. در این راستا معرفی قنات (کاریز) بهعنوان نمونهای بارز از بروز و ظهور دانش روستاییان ایران در سطح جهانی، نشانگر بلوغ تمدن ایرانیان در این جغرافیا هست. این تحقیق سعی دارد به بررسی و معرفی یکی از جلوههای دانش بومی روستاییان فلات مرکزی ایران در استحصال آب برای کشاورزی بپردازد. مفهوم گاو چاه دلایل، ضرورتها و بهخصوص ویژگیهای دانش موجود در آن، میتواند بهنوعی بازگوکننده فرهنگ، تمدن و دانش ایرانیان در این منطقه خشک باشد. گاو چاه حاج ابراهیم در بخش ورزنه شهرستان اصفهان به دلیل قرار گرفتن در خشکترین قسمت این شهرستان و مواجهه همیشگی و دائمی با پدیده خشکسالی ازیکطرف بیانگر نبوغ ایرانیان در گذشته و از سوی دیگر احیای مجدد آن توسط یک کشاورز (حاج ابراهیم) بیانگر نکتهسنجی، سازگاری و تطابق و نوآوری بهروز کشاورزان ایران در استفاده از مزیتهای فرهنگی و سنتی در جهت توسعه اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی خود و البته منطقه موردنظر هست. استفاده از رویکردهای کارآفرینانه به خصوص ایجاد شغل های پایدار در زمینه توسعه گردشگری می تواند یکی از زمینه های مثبت به کارگیری چنین رویکردی در شرایط سخت و کمبود آب در منطقه باشد. توجه به زمینههای دانشی و حمایت نه الزاماً مادی از احیاگران این سنن مورد تاکید است.
مرتضی سالمی قمصری؛ سینا فروزش؛ حجتی محمدرضا
چکیده
عوامل طبیعی در پدیدههای تاریخی، فرهنگی و اجتماعی هر جامعه نقش قاطع و تعیینکنندهای دارند. در سرزمین کمآب ایران در طول تاریخ[1]، قنات مهمترین شیوه بهرهبرداری از منابع آبی بوده، که حفظ، نگهداری و استفاده و بهرهبرداری از آن نیز، بهصورت جمعی بوده است. منابع آب مشترک و تبعات آن و سرمایهگذاری درازمدت در احداث و نگهداری قنات، ...
بیشتر
عوامل طبیعی در پدیدههای تاریخی، فرهنگی و اجتماعی هر جامعه نقش قاطع و تعیینکنندهای دارند. در سرزمین کمآب ایران در طول تاریخ[1]، قنات مهمترین شیوه بهرهبرداری از منابع آبی بوده، که حفظ، نگهداری و استفاده و بهرهبرداری از آن نیز، بهصورت جمعی بوده است. منابع آب مشترک و تبعات آن و سرمایهگذاری درازمدت در احداث و نگهداری قنات، برنامههای درازمدتی را میطلبید، که با فردگرایی و فرهنگ رقابتی قابل جمع نبوده است و برخلاف نظر برخی نویسندگان و روشنفکران ایرانی، کاریز و تمدن کاریزی با فرهنگ و جامعه "کوتاهمدت" ابداً سازگار نبوده است. هم احداث قنات حاصل فرهنگ مشارکتی درازمدت و صلحجویانه و یاریگرانه بوده و هم وجود آن، این فرهنگ را تقویت و بازتولید کرده است. در این مقاله به مالیات بهرهبرداری از آب یا نَفَـقِـۀ قنات که آیندهنگری هوشمندانه نیاکانمان در جهت خودکفایی مالی قنات بوده، پرداخته شده است. در نظامهای آبیاری سنتی نفقه مجموع مبالغی است که در طول مدارهای گردش آب در تمام مدت سال آبی[2] هزینه میگردد، که شامل دستمزدهای گروه آبیاران و مخارج جنبی منبع آبدهی میباشد. در ادامه کار به نفقه چند قنات از نقاط متفاوت ایران نیز اشاره میشود.[1]- تا حدود هفتادسال پیش قنات مهمترین شیوه تأمین آب در ایران بود.[2]- سال آبی از ابتدای پاییز (مهرماه) آغاز میشود و تا پایان تابستان (شهریورماه) سال بعد ادامه مییابد.
مرتضی فرهادی
چکیده
دو نوع جامعه و فرهنگ داریم که یکی بسیار کهن با محوریت اصلی "کنشهای متقابل پیوسته"، انواع یاریگری و همانندگردی و سبقتجویی منزلتی است و دیگری جوامع جدیدتر و ناهمگون پس از اختراع کشف آهن و سازمانهای حکومتی جداشده از سازمان قبیلهای با محوریت اصلی "کنشهای متقابل گسسته" (رقابت، ستیزه و جنگ) است. البته امروزه هیچ یک از این دو جامعه ...
بیشتر
دو نوع جامعه و فرهنگ داریم که یکی بسیار کهن با محوریت اصلی "کنشهای متقابل پیوسته"، انواع یاریگری و همانندگردی و سبقتجویی منزلتی است و دیگری جوامع جدیدتر و ناهمگون پس از اختراع کشف آهن و سازمانهای حکومتی جداشده از سازمان قبیلهای با محوریت اصلی "کنشهای متقابل گسسته" (رقابت، ستیزه و جنگ) است. البته امروزه هیچ یک از این دو جامعه و فرهنگ به شکل ناب وجود ندارند، اما "اصل بقایا" وجود آنها را در گذشته به اثبات میرساند و ترکیبات بیشتر سفید یا متمایل به سیاه آنها هم اکنون در جهان قابل رصد میباشد. مؤلف دریافته است که برخلاف اغلب نظریات رایج، تکنولوژی با وجود پیچیدگی و پیشرفت فراوانش هرگز به مرحله خودمختاری و به قول روستاییان ایران به حد افسارکندگی نرسیده و "افسار سرخود" نشده است و دقیقاً تحت انقیاد نظام خالق و سفارش دهنده و خریدارش قرار دارد. همچنان که تکنولوژی در جوامع سنتی نیز نمایندگان متجسد و تبلور فرهنگ خویش بودهاند. هر یک از این دو نوع جامعه و فرهنگ، تکنولوژیهای مورد علاقه و روابط اجتماعی پذیرفته شده با دیگران و طبیعت، ارزشها و هنجارهای عینی شده خود و سبک زندگی خاص خود را دارند و همساز با فرهنگ به کشف و اختراع سازگار با اقلیم و فرهنگ و اقتصاد خود برمیخیزند و خصلتهای جامعه و فرهنگ خود را در تکنولوژیهای موردنظر ساخته شده یا برگزیدهشان به یادگار میگذارند."کی"[1] و "کاریز"[2] بهترین مصداق مجموعهای از نظرات و پیشفرضها و اکتشافات و اختراعاتی است که در ایرانِ دارای اقلیم خشک و نیمه خشک در دوران تولید غذا (بوستانکاری، کشاورزی و دامداری) اختراع شده و به بسیاری از کشورهای نظیر در جهان اشاعه یافته است که دارای فرهنگ جمعگرایی و مشارکتی بودهاند. مسئله آن است که در پانصد سال گذشته و به ویژه پس از انقلاب صنعتی در انگلستان، نظام سوداگری، استعماری، نظریات شرقشناسانه و اروپامحورانه خود را با نامهای گوناگون و از آن جمله، دبستان نوسازی پیشامتقدم خود را به جوامع و کشورهای توسعه نیافته و به ویژه کشورهای دارای منابع سرشار خام مورد نیاز آنها، تحمیل کرده تا هم افتدار علمی و تکنولوژیکی خود را به اثبات برسانند و هم برای محصولات ساخته شده خود بازارهای پایدار و پرتقاضا فراهم کنند. چنین اقداماتی سبب ویرانی نظامات چندین و چندهزارساله کشاورزی و سازمانها و منابع آبیاری این گونه کشورها همچون ایران شده و مهمتر از همه به طبیعت و زیستبوم و اکوسیستمهای چنین کشورهایی زیانهای جبرانناپذیر بسیاری وارد شده است و در نهایت همه گناهان به گردن تکنولوژی نهاده شده که نوع خلاقانهای برای تبرئه نظام سوداگری – استعماری است. میشل فوکو فیلسوف و جامعهشناس فرانسوی به درستی این مسئله را بازشناسایی کرده بود که قدرت جدید هرگز نمیخواهد دیده شود. این مقاله پیش از همه میخواهد در این دگردیسیها و تغییرات خواسته و غالباً ناخواسته، خواننده داننده "قدرت / دانش / تکنولوژی" را با هم نظارهگر باشد. وظیفه این نوشته، همچون مقاله مفصل ما در ویژهنامه آب فصلنامه علوم اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی نشان دادن دست پنهان و استتار شده قدرت یک کاسه و تک قطبی شده نظام سوداگری – استعماری در پشت صحنه تغییرات مهم در کشورهای نظیر ما است که بدون فهم آن، جستن راههای برون رفت از مشکلات گوناگون و از آن جمله مشکلات محیطزیست در جهان و کشورهایی چون ما، بسیار دشوار خواهد بود. [1]. قنات تمام آفتابی.[2]. قنات معمولی دارای کوره (رائین) و میله (چاه).
دانش بومی
مرتضی سالمی قمصری
چکیده
بر اساس شواهد و اسناد برجایمانده از ایران باستان، هنر رنگرزی و قالیبافی از گذشتههای دور در ایران رایج بوده است و در دوره معاصر یکی از مهمترین مراکز قالیبافی و رنگرزی ایران، استان اصفهان و شهر نائین بوده است. قالی نائین از شهرت بسیاری برخوردار است، زیرا از درخشانترین مظاهر کاربرد رنگهای طبیعی و سنتی است و سهم بزرگی از شهرت ...
بیشتر
بر اساس شواهد و اسناد برجایمانده از ایران باستان، هنر رنگرزی و قالیبافی از گذشتههای دور در ایران رایج بوده است و در دوره معاصر یکی از مهمترین مراکز قالیبافی و رنگرزی ایران، استان اصفهان و شهر نائین بوده است. قالی نائین از شهرت بسیاری برخوردار است، زیرا از درخشانترین مظاهر کاربرد رنگهای طبیعی و سنتی است و سهم بزرگی از شهرت خویش را مدیون این کیفیت است. رنگرزی در این منطقه با رنگهای طبیعی و سنتی انجام میگیرد که دارای اختلاف اندکی با سایر مراکز قالیبافی که رنگرزیهای سنتی دارند، میباشد و باوجود برخی رنگهای شیمیایی که بهصورت کمکی مصرف میشود هنوز رنگهای طبیعی در منطقه غالب است. در این مقاله به رنگرزی سنتی در روستای تاریخی جشوقان که در 40 کیلومتری نائین قرار دارد پرداخته شده است. تا حدود 50 سال پیش این روستا دارای چندین واحد فعال رنگرزی سنتی بود و عمده شهرت این روستا به دلیل وجود واحدهای رنگرزی آن بود، اما در حال حاضر تنها 6 کارگاه رنگرزی در این روستا وجود دارد که 5 کارگاه دایر و فعال بوده و 1 کارگاه نیمه تعطیل و رو به تعطیلی بود. این مقاله بهصورت میدانی و با استفاده از اسناد کتابخانهای انجام شده است.
سهیلا یوسف وند؛ حسین بارانی؛ مژگان سادات عظیمی؛ حمید نیک نهاد؛ ابوالفضل شریفیان
چکیده
در پژوهش حاضر سوال اصلی نحوه درک دامداران از گیاهان در مراتع شور و قلیایی و رابطه بین آب، خاک و گیاه بود. گردآوری داده با استفاده از روش پیمایش میدانی و مصاحبههای نیمهساختاریافته با دامداران مرتع اینچهبرون شهرستان آققلا استان گلستان صورت گرفت. دامداران به 38 گونه گیاهی با ارائه نام محلی اشاره کردند. دانش سنتی دامداران نشان داد ...
بیشتر
در پژوهش حاضر سوال اصلی نحوه درک دامداران از گیاهان در مراتع شور و قلیایی و رابطه بین آب، خاک و گیاه بود. گردآوری داده با استفاده از روش پیمایش میدانی و مصاحبههای نیمهساختاریافته با دامداران مرتع اینچهبرون شهرستان آققلا استان گلستان صورت گرفت. دامداران به 38 گونه گیاهی با ارائه نام محلی اشاره کردند. دانش سنتی دامداران نشان داد زمین در مراتع ترکمنصحرا یا شیرین است یا شور و به جای این دو اصطلاح، اصطلاحات سالم - ناسالم و خوب - بد نیز در توصیف نوع زمین کاربرد دارند. دامداران در ادامه هفت طبقه خاک شیشهای، شُر، مرطوب، نائور، تپهای، قرمز و سیاه را معرفی کردند که در هر یک از این طبقات گونههای گیاهی خاصی حضور دارند. نتایج این پژوهش نشان داد دامداران ترکمن از دانش غنی در خصوص توصیف گیاهان و زیستگاههای آنها برخوردار هستند. نوآوری این مطالعه استفاده از دانش سنتی دامداران ترکمن در شناسایی گیاهان، طبقات خاک و ویژگیهای آن بود که برای اولین بار در منطقه انجام شده است. پیشنهاد میشود سیاستگذاری در زمینه مدیریت منابع طبیعی ایران جهت استفاده از دانش بومشناختی سنتی جوامع محلی، برنامهریزی و تصمیمگیری از پایین به بالا را نیز مد نظر قرار دهد.
سروه حسینی؛ غلامعلی حشمتی؛ محمد رحیم فروزه؛ پرویز کرمی
چکیده
ارزیابی اتنوبوتانیکی در مراتع کوهستان آبیدر واقع در جنوبغربی شهرستان سنندج و دهستان محدودهی آن وجود تنوع بسیار بالای اکولوژیکی از یکسو و رویکرد گستردهی مردم به استفاده از گیاهان دارویی و طب سنتی از سوی دیگر، شناسایی و معرفی گیاهان دارویی و بومی منطقه و موارد استفادهی آنها را ضروری ساخت.مطالعات پیشتاز و پیمایش صحرایی، تهیه ...
بیشتر
ارزیابی اتنوبوتانیکی در مراتع کوهستان آبیدر واقع در جنوبغربی شهرستان سنندج و دهستان محدودهی آن وجود تنوع بسیار بالای اکولوژیکی از یکسو و رویکرد گستردهی مردم به استفاده از گیاهان دارویی و طب سنتی از سوی دیگر، شناسایی و معرفی گیاهان دارویی و بومی منطقه و موارد استفادهی آنها را ضروری ساخت.مطالعات پیشتاز و پیمایش صحرایی، تهیه لیست گیاهان دارویی و خوراکی منطقه با منابع معتبر گیاهشناسی، مطالعات اسنادی و مصاحبههای عمیق و نیمهساختاریافته، باورها و دانستنیهای جوامع محلی و مستندسازی آنها. برای هر گونه، خانوادهی گیاهی، نام علمی گونه، نام فارسی، نام محلی، خواص درمانی، اندام مورد استفاده و نحوهی مصرف تدوین شد.شناسایی 215 گونهی دارویی و خوراکی با ارزش دارویی متعلق به 49 خانوادهی گیاهی. از لحاظ فراوانی گونههای دارویی و خوراکی با خواص دارویی خانوادههای Asteraceae با 64 گونه، Poaceae با 38 گونه و Apiaceae با 35 گونه دارای بیشترین فراوانی و فراوانی درصد توزیع همین ترتیب برقرارابوده ، برگها با 35% توزیع بیشترین استفاده و تهیه دمنوش بیشترین نوع مصرف، التیام دردهای مفصلی و رماتیسمی بیشترین مقدار فقدان مطالعات مستند اتنوبوتانیکی، لزوم حفاظت این گیاهان و ثبت و ضبط دانستههای مردم در رابطه با درمانهای محلی
دانش بومی
محمد افروغ
چکیده
دستبافتههای ایلی و عشایری، بخشی از نظام بافندگی و نمودی برجسته از هنرهای بومی این قشر است که در ساحت هنری و تجسمی، قابل توجه است. در این میان، دستبافتههای کرمانجی در شمال خراسان بخشی از این نظام است که در بُعد زیباشناختی(طرح و نقش و رنگ)، از ظرفیت و قابلیتهای دیداری(بصری) برخوردار است. از اینرو، فرآیند آراستن متن دستبافتهها ...
بیشتر
دستبافتههای ایلی و عشایری، بخشی از نظام بافندگی و نمودی برجسته از هنرهای بومی این قشر است که در ساحت هنری و تجسمی، قابل توجه است. در این میان، دستبافتههای کرمانجی در شمال خراسان بخشی از این نظام است که در بُعد زیباشناختی(طرح و نقش و رنگ)، از ظرفیت و قابلیتهای دیداری(بصری) برخوردار است. از اینرو، فرآیند آراستن متن دستبافتهها در پرتو مفهوم سادهبافی، ذهنیبافی، به سامان میرسد و دستآورد آن شکلگیری نقوشی است با ماهیت هندسی و شکسته. بهواسطه نوع و ریخت نقش، سبک و قالب بیانی از اشکال و فرمها بهوجود میآید که از منظر تجسمی و دیداری میتوان آنها را در دو سبک انتزاعی و تجریدی، تعریف نمود. این رهیافت برای تمامی نقوش دستبافتههای عشایری قابل تبیین است. از این رهگذر، پرسش مطروحه این است که انواع نقوش دستبافتههای کرمانج کدام است و ویژگیهای شاخص و معیارهای اطلاق سبکهای انتزاعی و تجریدی به نقشها و طرحهای مذکور چیست؟ شناسایی، طبقهبندی و تحلیل انواع نقوش انتزاعی و تجریدی در دستبافتههای کرمانج، هدف این پژوهش است. تحقیق پیش رو از نوع کیفی و توسعهای و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. همچنین شیوه گردآوری دادهها از نوع کتابخانهای است. تحقیق پیش رو از نوع کیفی و توسعهای و روش تحقیق
دانش بومی
آمنه مافی تبار
چکیده
منسوجات در عصر قاجار همچون هر دورة دیگر، کاربرد گستردهای در زندگی روزمرة مردم داشتهاند. هدف این پژوهش، بازیابی انواع کاربرد پارچه درخوان و مطبخ قاجاری در مرتبة اول و شناخت چگونگی شیوههای تزیین و تکمیل آنها در مرتبة دوم است. با این حساب مقالة حاضر در پی پاسخ به این پرسش است: چگونه میتوان با استفاده از آرشیو دیجیتالی دانشگاه هاروارد، ...
بیشتر
منسوجات در عصر قاجار همچون هر دورة دیگر، کاربرد گستردهای در زندگی روزمرة مردم داشتهاند. هدف این پژوهش، بازیابی انواع کاربرد پارچه درخوان و مطبخ قاجاری در مرتبة اول و شناخت چگونگی شیوههای تزیین و تکمیل آنها در مرتبة دوم است. با این حساب مقالة حاضر در پی پاسخ به این پرسش است: چگونه میتوان با استفاده از آرشیو دیجیتالی دانشگاه هاروارد، نسبت به بازیابی و تحلیل قطعات پارچهای کاربردی در خوان و مطبخ قاجار اقدام نمود؟ این پژوهش تاریخی، با اتکا بر شیوة توصیفی ـ تحلیلی نسبت به نمونهگیری هدفمند از منسوجات قاجاری با کاربرد در آمادهسازی خوراک و ضیافت آن اقدام کرد و نتیجه نشان داد: پارچه، نقش مؤثری در نگهداری وسایل مربوط به خوراک و پذیرایی آن دوره داشت که در بیشتر موارد با رودوزی زینت میشد. در معدود مواردی همچون سفره و دستارخوان، چاپ قلمکار بسیار کارآمد نشان میداد. هرچند ممکن بود در مصارف آشپزخانهای از پارچههای منقوش مبتنی بر شیوههای بافت، استفاده شود اما کاربرد گستردة روشهای تزیینی تکمیلی بهویژه سوزندوزی و در مرتبة بعد چاپ قلمکار احتمالاً از ابعاد کوچک اکثر این قطعات، جلوة تزیینی و نمایشی آنها در ملاء عام و چهبسا پنهان داشتن کهنگی پارچة مصرفی در برخی نمونه-ها نشأت میگرفته است.