نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی مرمت بنا های تاریخی

2 عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان

3 دانشیار گروه تکنولوژی و مهندسی چوب، دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی گرگان

چکیده

روستای زیارت در بخش کوهستانی جنوب گرگان در استان گلستان واقع شده است. مطالعه حاضر با هدف شناسایی نقش دانش بومی در توسعه پایدار در ساخت خانه های این روستا به صورت کیفی و به روش تحلیل محتوی انجام شد. 18مصاحبه با ده مطلع و سه استادکار نجار بومی انجام و سپس مصاحبه ها بصورت دست نویس پیاده شد و با روش کیفی گراندهیم و لاندمن تجزیه و تحلیل شد. فرآیند سیستماتیک تجزیه و تحلیل با کدگذاری آغاز گردید و اطلاعات از داده های متنی فراتر رفت و از طریق آن مضامین و مفاهیم پنهان از درون محتوی داده ها نمایان شد و 622 کد سطح اول بدست آمد. پس از ادغام کدهای مشابه، فرآیند ایجاد زیر طبقات بر پایه مشابهت مفهومی موجب پدیدار شدن شانزده زیر طبقه شد. فرآیند ادغام و تقلیل داده ها در نهایت به پنج طبقه اصلی فن چوب شناسی، مهارت خانه سازی، تعاملات اجتماعی-فرهنگی، بهره وری اقتصادی و انتقال تجارب منجر شد. طبقه فن چوب شناسی دارای سه زیر طبقه گونه ها و مکانهای مناسب چوب، روشهای تهیه چوب و نحوه انتقال چوب بود. طیقه مهارت خانه سازی شامل چهار زیر طبقه چینش طبقه همکف، ساخت طبقه اول، روش اجرای بام و ابزارها و وسایل بود. طبقه تعاملات اجتماعی فرهنگی دارای چهار زیرطبقه همیاری و مشارکت، نقش فرهنگ در انسجام اجتماعی، استقلال و خودکفایی و بهبود کیفیت زندگی ونیز طبقه بهره‌وری اقتصادی دارای زیرطبقات کاهش هزینه ساخت، توانمندسازی و اشتغال، تاثیر اقتصاد بر کالبد خانه، ونهایتا طبقه انتقال تجارب دارای زیر طبقات اشتیاق یادگیری و رابطه استاد- شاگردی بود. در انتها می‌توان نتیجه گرفت اجرای طرح های توسعه در این روستا باید به گونه‌ای باشد که خانه‌های این روستا با مصالح بومی همچون چوب با بکارگیری دانش بومی توام با شناخت ویژگیهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و طی مشارکت جوامع محلی برنامه ریزی و اجرا گردد.

کلیدواژه‌ها

 
-  ابراهیمی لویه، عادل؛ میرزایی راجعونی، سلیمان. (1396)، تحلیل کیفی در علوم اجتماعی، تهران: انتشارات لویه.
-  اکرمی، غلام‌رضا و طاهری، نوید. (1387)، بهسازی بافت باارزش روستای زیارت با الگوی گردشگری، فصلنامه آبادی، شماره 24.
-  اکرمی، غلامرضا؛ علی پور، لیلا. (1395)، نقش مصالح بومی در معماری پایدار از دیدگاه زیست‌محیطی، مسکن و محیط روستا، شماره 156.
-  امامی، علی؛بازدار، مهرنوش؛صفری، ملیحه؛فرحناکی، رامونا. (1396)، تعیین رابطه حس تعلق و شاخصه‌های اجتماعی آن (نمونه موردی: روستای زیارت در گلستان)، مجله معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 21.
-  انصاری رادمند، هادی. (1391)، شناسایی معیارهای عام شکل‌گیریبافت‌های روستایی در ایران، مجموعه مقالات چهارمین همایش علمی سراسری دانشجویان جغرافیا، تهران.
-  بصیریان جهرمی، حسین؛ خانیکی، هادی. (1393)، سیاست‌گذاران ایرانی و سیاست‌گذارانرسانه‌های اجتماعی، چالش‌ها، الگوهاو ارائه یک مدل پیشنهادی، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 21.
-  پاپ زن، عبدالحمید؛ حسینی، سید محمود؛ ازکیا، مصطفی؛ عمادی، محمدحسین. (1386)، تدوین مدل مفهومی حاصل از تلفیق دانش بومی و رسمی با استفاده از نظریه بنیادی به‌منظور دستیابی به رهیافت ترویجی مناسب (مطالعه موردی: منطقه پیلور شهرستان کرمانشاه، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال پانزدهم، شماره 58..
-  پیرزاد، احمد؛ ریاحی مقدم، ساشا. (1396)، بررسی رابطه بوم گرایی در معماری روستایی با اقتصاد روستایی (نواحی معتدل و مرطوب و نواحی گرم و خشک)، دو فصلنامه پژوهشی- تحلیلی هنرهای حوزه کاسپین، شماره اول..
-  جعفری نجف‌آبادی، عاطفه؛ مهدوی پور، حسین. (1392)، نقش تکنولوژی‌های بومی در کیفیت فضاهای مسکونی، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 141.
-  جمعه پور، محمود. (1393)، بومی‌سازی در عرصه توسعه روستایی و نقش دانش بومی در فرآیند آن، دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، شماره 2.
-  چمنی، ملیحه. (1386)، سازه‌های بومی در معماری پایدار، اولین کنفرانس سازه و معماری، تهران.
-  راهب، غزال و ترکاشوند، عباس. (1394)، گونه شناسی مسکن روستایی استان گلستان، تهران:انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
-رحیم نیا، رضا، قرائتی، مهران، زمانی فرد، علی. (1394)، کاربرد نظریه زمینه‌ای در پژوهش‌های مرتبط با دانش بومی حفاظت، رویکردی برای پاسداشت میراث فرهنگی ناملموس، دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، سال دوم، شماره 4.
-رضایی، مسعود؛وثیق، بهزاد؛مرادی، ابراهیم. (1393)، جایگاه الگوهای معماری پایدار در معماری بومی روستایی (مطالعه موردی: روستای هلسم)، مجله فرهنگ ایلام، دوره پانزدهم، شماره 44-45.
-رفیع فر، جلال‌الدین، دانش مهر، حسین، احمد رش، رشید. (1391)، بینش و روش در پژوهش‌های دانش بومی و جایگاه آن در فرآیند توسعه پایدار روستایی، فصلنامه توسعه روستایی، دوره چهارم، شماره 1.
-رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛محمودی، سمیرا؛غفاری، غلامرضا؛پور طاهری، مهدی. (1394)، تبیین الگوی فضایی سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار روستایی مورد:روستاهای استان خراسان رضوی، فصلنامه اقتصاد، فضا و توسعه روستایی سال چهارم، شماره 11.
-  زمرشیدی، حسین. (1385)، آموزش اجرای ساختمان‌های سنتی با مصالح بنایی، پی و دیوار، فصلنامه فناوری آموزش، سال اول، شماره 2.
-  سعیدی، عباس. (1377)، مبانی جغرافیایی روستایی ایران، تهران: انتشارات سمت.
-  سعیدی، عباس. (1385)، مبانی جغرافیای روستایی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چاپ هفتم.
-  موردی: دهستان ایجرود بالا، شهرستان ایجرود، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 19.
-شمس‌الدینی، علی. (1387)، آثار اجرای طرح هادی در کاهش مهاجرت روستایی: مورد مطالعه روستای پل فلهیان در شهرستان ممسنی، مسکن و انقلاب، شماره 121.
-  .صادقی پی، ناهید. (1390)، تأملی در مصالح بوم آوردروستا، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 139.
-  عربیون، ابوالقاسم. (1385)، دانش بومی، ضرورتی در فرآیند توسعه و ترویج، فصلنامه روستا و توسعه، دوره 9، شماره 1.
-  عزیزی، مهدی. (1380)، توسعه شهری پایدار، مجله صفه، شماره 33.
-  علیائی، محمدصادق. (1394)، تحلیلی بر رویکرد مشارکت اجتماعی روستائیان در برنامه‌های توسعه پایدار روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، مجله توسعه اجتماعی ایران، سال هفتم، شماره 3.
-  عمادی، محمدحسین؛ عباسی، اسفندیار. (1378)، دانش بومی و توسعه پایدار روستاها: دیدگاه دیرین در پهنه‌ای نوین، وزارت جهاد سازندگی، تهران.
-  فرهادی، مرتضی. (1393)، مردم‌نگاری دانش و فن‌آوری‌های سنتی »نان شب» مردم‌نگاری ایران، دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، شماره 2.
-  ماندی، پال؛ جی.لین کامپتون. (1378)، ارتباطات بومی و دانش بومی، مترجم: حسینی نیا، غلامحسین، پیروشعبانی، مسعود، مجله جهاد، شماره 226.
-  مسعودی همت‌آبادی، سمیه، مهدوی پور، حسین. (1389)، مشق معماری روستایی (استفاده از پتانسیل‌های معماری روستایی در طراحی فضای آموزشی)، اولین همایش سکونتگاه‌های روستایی، مسکن و بافت.
-  مظلوم خراسانی، محمد؛ محمد نوغانی، محسن و خلیفه، محمدرضا. (1391)، بررسی مشارکت اجتماعی مردم در شهر مرودشت و عوامل مؤثر بر آن در سال 1387، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و سوم، شماره پیاپی (45)، شماره اول..
-  ندیمی، حمید. (1389)، روش استاد شاگردی از نگاهی دیگر، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، شماره 44.
-  یوسف نیا پاشا، وحید. (1390)، چوب سازه‌ای زیبا و محکم در بناهای شمال، مجموعه مقالات اولین همایش منطقه‌ای معماری و مصالح ساخت، ساری.
-  یوسفی، جلال. (1390)، دانش بومی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، تهران: انتشارات راه سبحان با همکاری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور.
 
 
مصاحبه‌شوندگان:
عبدالله ملکی (استادکار بومی)، محمد آق آتابای (استادکار بومی)، تقی ابراهیم تبار (استادکار بومی)، جعفر محمد صالح پور (مطلع)، صفر گل محمدی (مطلع)، محمدرضا محمد نژاد (مطلع)، رضا شاهکوه محلی (مطلع)، حسن ملکی (مطلع)، محمدتقی نظر عباسی (مطلع)، عباس علی نجفی (مطلع)، محمود علاءالدین (مطلع)، علی شاهکوه محلی (مطلع)، حسین ملکی (مطلع).
 
-   Bridges, J. (2005). The use of indigenous knowledge in development: problems and challenges, progress in development studies 5. 2, pp.99-114
-   Feldman, S. and Welsh, R. (1995). Feminist khowledge claims, Local khowledge and gender division of agricultural labor: constraction of a successor science pural, Sociologe. (1).
-   Gorjestani. Nicolas. (2000). Indigenous knowledge for development, opportunities and challenges, published by indigenous knowledge for development program,world bank.
-   Kaniki, A. M, Mphahale, K. M. E. (2002). Indegenous Knowledge for The benefit All: can knowledge management principle be used effectively South African, Hournal of libraries and information science. Vol.8, No.1,pp 14