نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد رفاه اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی

2 استادیار رفاه اجتماعی دانشگاه خوارزمی

چکیده

دانش بومی به مجموعه‌ای از داشته‌ها، مهارت‌ها، ارزش‌ها، باورها، ابزارها و روش‌های یک گروه اجتماعی یا ملتی گفته می‌شود که درزمینه های گوناگون زندگی از طریق تجارب و تأیید نسل‌های متمادی به ارث رسیده است، و کاربرد صحیح آن می‌تواند منجر به توسعه درون‌زا - که در واقع توسعه منطبق با فرهنگ مردم و محیط آن جامعه می‌باشد - شود. از این ‌رو مقاله حاضر به شناسایی یکی از مهم‌ترین رویکردهای روشی نوین در عرصه تحقیقات اجتماعی و جایگاه آن در شناخت دانش و ارزش‌های بومی می‌پردازد. نظریه بنیانی ‌این قابلیت را دارد که بجای آنکه به اثبات نظریه‌های موجود بپردازد، با شناخت واقعیت موجود در هر جامعه نظریه‌های جدیدی منطبق با آن جامعه خلق کند.
اهتمام روش‌شناسی نظریه بنیانی بر تولید و ساخت نظریه از دل داده‌های موجود در جامعه مورد مطالعه است. در این روش از رویکرد استقرایی استفاده می‌شود و محقق کار خود را با مشاهده و مصاحبه‌ها شروع می‌کند و سپس الگوها، مضامین، یا مقوله‌های عام را پیش می‌نهد. پس از این مرحله، به مدد روش‌های تفسیری، نظریه‌ها (بدون پیش انگاشته‌های قبلی و تأیید و رد آن‌ها) تولید و ارائه می‌شود. ازاین‌رو با توجه به ماهیت این نظریه می‌توان آن را به مثابه یک روش یا ابزار جهت شناخت ارزش‌ها، مهارت‌ها و به‌طور کلی دانش بومی جامعه مورد استفاده قرار داد.

کلیدواژه‌ها

 
 
- ازکیا، مصطفی، عادل زارع و علی ایمانی. (1387)، رهیافت‌ها و روش‌های تحقیق کیفی در توسعه روستایی، نشر نی، چاپ اول.
- ازکیا، مصطفی و رضا صفری شالی. (1378)، نگرش سیستمی بر خرده‌فرهنگ روستاییان (به‌مثابه یک ضرورت در توسعه پایدار روستایی)، مجله جنگل و مرتع، شماره 42، بهار.
- ایمانی جاجرمی، حسین. (1382)، بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر عملکرد شوراهای اسلامی شهر در توسعه محلی، رساله دکتری، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
- حبیب پور، کرم. (1384)، تئوری زمینه‌ای، مقاله تهیه‌ شده برای تحقیق درسی مقطع دکتری جامعه‌شناسی توسعه دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، (مقاله چاپ‌نشده).
- دارابی، سعدا... . (1384)، روش نگارش پایان‌نامه و طرح تحقیقاتی، معاونت پژوهشی دانشگاه علوم بهزیستی
- ذکایی محمد سعید. (1381)، نظریه و روش در تحقیقات کیفی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 17.
- رازقی، نادر. (1387)، علم و فناوری بومی یا بومی‌سازی علم و فناوری، گروه جامعه‌شناسی علم و معرفت انجمن جامعه‌شناسی ایران، خبرگزاری مهر، 6 اسفند.
- سیلورمن، دیوید. (1381)، روش تحقیق کیفی در جامعه‌شناسی، ترجمه: محسن ثلاثی، موسسه فرهنگی تبیان.
- صفری شالی، رضا. (1388)، راهنمای تدوین طرح تحقیق، انتشارات جامعه و فرهنگ، چاپ دوم.
عمادی، محمدحسین و اسفندیار عباسی. (1386)، دانش بومی و توسعه پایدار، سلسله انتشارات روستا و توسعه، چاپ اول.
- فاضلی، نعمت ا... . (1388)، گفتمان مسئله بومی‌سازی علوم اجتماعی از رویکرد مطالعات فرهنگی، مجله مطالعات اجتماعی ایران، بهار، شماره پیاپی 5.
- فراستخواه، مقصود. (1388)، مقایسه سه گذرگاه درباره دانش بومی در ایران با تأکید بر تحولات مفهومی، ساختی و کارکردی علم، مجله مطالعات اجتماعی ایران، بهار 1388، شماره پیاپی 5.
- فکوهی، ناصر. (1388)، دایاسپورای علمی ایرانی و نقش آن در بومی‌سازی علوم اجتماعی در ایران، مجله مطالعات اجتماعی ایران، بهار، شماره پیاپی 5.
- فلیک، اووه. (1387)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه: هادی جلیلی، نشر نی، چاپ اول.
کیوی ریسون لوک وان کامپنهود. (1370)، روش تحقیق در علوم اجتماعی نظری و عملی، ترجمه و گردآوری: عبدالحسین نیک گهر، تهران: فرهنگ معاصر.
- مارشال کاترین و رأس من گرچین. (1377)، روش تحقیق کیفی، ترجمه: علی پارسیائیان و سید محمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
- مؤمنی، فرشاد. (1388)، ایران و چالش‌های مواجهه با علم بومی و علم جهانی، مجله مطالعات اجتماعی ایران، بهار، شماره پیاپی 5.
                                                 
- Chamberlain, Kerry (1995). What is Grounded Theory, Qualitative Research for the Human Sciences, Kerlins.net.
- Corbin, j and Strauss, A. (1990). Basics Of, Qualitative Research: Techniques and Procedures for Grounded Theory, Sage Publications. Inc.
- Denzin,Norman &Lincoln Yvonnas (2000). Handbook of Qualitative Research, sage Publications 2nd Editions.
- Glaser, Barney G. & Strauss, Anselm L. (1967). The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualititative Research, Chicago, Aldine Publishing Company.
- Samik-Ibrahim, Rahmat. M. (2000). Grounded Theory methodology as the research strategy for a developing country, Forum Qualitative Socialforschung/Forum: Qualitative Social Research [On-line Journal], Volume 1, No. 1, January.
- Haig, Brian D. (2006). Grounded Theory as Scientific Method, University of Canterbury, Philosophy of Education Society.
- Bohm, Andreas (1997). Theoretical Coding: Text Analysis in Grounded Theory.
- Pendleton, Leslie (1997). Profiles of persistence: A qualitative study of undergraduate women in engineering, Blacksburg, Virginia: polytechnic institute and state university (theses)