نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مردم شناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان

3 استاد مردم شناسی دانشگاه فدرال کازان روسیه.

چکیده

امروزه بحث خوراک، مشخصات و کارکردهای آن در قلمرو فرامادّی، امری غریب و خالی از پشتوانۀ علمی قلمداد شده؛ به گونه­ای که در دیدگاه بسیاری از مردم، حوزۀ خوردنی­ها در مسئلۀ حلال و حرام و تاثیراتی که بر جسم و سلامتی انسان می­گذارد خلاصه شده است. به اعتقاد برخی، ورود دین در حوزۀ خوراک، فعالیتی غیر علمی و خرافی پنداشته می­شود؛ در حالی که از منظر دین، یکی از وظایف عمدۀ صاحبان رسالت الهی، تمرکز بر خوراک به عنوان یکی از واسطه­های حل بسیاری از مسائل فرهنگی و اجتماعی است. آنچه در فرهنگ تغذیۀ دینی نقش برجسته­ای دارد و در نقطۀ کانونی این پژوهش نیز قرار می­گیرد، توجه اسلام به خوراک، به مثابۀ یک نظام نشانه­ای و نمادین در روابط انسان­ها با یکدیگر و با خداوند است. در این پژوهش، تلاش شده است با الهام از چارچوب نظری تفسیرگرایی و نشانه شناختی، و بررسی عمیق در آموزه­های دینی و با کمک ابزار مصاحبه،نقش­های نمادین غذا و هم­سفرگی را در ساختار فرهنگ تغذیۀ اسلامی مردم بخش لاله­زار از توابع شهرستان بردسیر (استان کرمان)شناسایی کنیم و نشان دهیم که مفاهیمی را که اسلام با توجه به نقش های نمادین غذا به جامعه القا نموده، آرمانی کاملا نظری نیست؛ بلکه غذا و سفرۀ غذا یکی از بهترین زمینه­های انتقال مفاهیم دینی در فرهنگ اسلامی محسوب شده و خداوند و بزرگان دین اسلام با استفاده از این قدرت نمادین غذا، عمیق­ترین مفاهیم انسانی و دینی را در ابعادی به کوچکی یک سفرۀ غذا به مخاطبان خود منتقل نموده­اند؛ مفاهیمی چون تواضع، قناعت، پیوند اجتماعی، روابط اجتماعی، برابری اجتماعی، و یکسانی طبقاتی.

کلیدواژه‌ها

 
 
احد، ایمان (1391)، «آشپزی اجتماعی»، ماهنامه سوره، شماره 60، صفحه: 69- 65.
البرقی، احمد(1371)، «المحاسن»،قم: انتشارات دار الکتب الاسلامیه.
الحرانی، حسن (1363)، «تحف العقول»، قم: نشر مؤسسه انتشارات اسلامی.
الرضی، محمد (1386)، «نهج البلاغه»،تهران: نشر ایدون.
بوردیو، پیر (1389)، «نظریه کنش»،تهران: نشر نقش و نگار.
جوادی آملی، عبدالله (1391)، «مفاتیح الحیات»، قم: نشر اسرا.
حرعاملی، محمد (1391)، « وسائل الشیعه»،قم: نشر انتشارات اسلامی.
حسن زاده، علیرضا (1383)، «خوراک و فرهنگ»، تهران: نشر مهر نامک،.
خاشعی،رضا(1391)، «رسانه ملی، جهانی شدن و تغییر فرهنگ غذایی »، فصلنامه تحلیل پیام، شماره 2، صفحه: 85- 65.
دریایی، محمد (1391)، «رساله ذهبیه»، تهران: نشر سفیراردهال.
سعدی، مصلح بن عبدالله(1389)، بوستان سعدی«سعدی نامه»، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
.................................. (1389)، گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
سبحانی، جعفر (1390)، «فروغ ولایت»، تهران: نشر امام صادق.
شیبانی، سیمین (1381)، «سفرۀ ایرانی»، فصلنامه ایرانشناسی، شماره56، صفحه: 849- 835.
طبرسی، فضل(1389)، «مکارم الاخلاق»،تهران: نشر میم.
فریزر، جیمزجرج (1388)، «شاخه زرین»، تهران: نشر آگه.
قرائتی، محسن (1391)، «تفسیرنور»،تهران: نشر درس هایی از قرآن، جلد سوم.
کلینی، محمد (1386)، «الکافی»، تهران: نشر نور وحی، جلد 6.
محمدی ری شهری، محمد (1391)، «دانشنامه احادیث پزشکی»،تهران: نشر دار الحدیث.
مهدوی کنی، محمد سعید (1387)، «دین و سبک زندگی»، تهران: نشرنی.
موسی پور، ابراهیم (1390)، «مناسبات دین با فرهنگ غذایی مردم ایران در دوران صفویه»، ماهنامه تاریخ تمدن اسلامی شماره 14، صفحه: 113- 141.
نیکجو، مهدی(1391)، «نهاد فرهنگی غذا»، ماهنامه سوره، شماره60، صفحه: 81- 78.
وبلن، تورستاین (1386)، «نظریه طبقه مرفه»، تهران: نشر نی.
وکیلی، هادی. نودهی، کبری(1390)، «آداب سفره در ایران باستان و ایران دوره اسلامی»، نشریه مشکات شماره 112، صفحه: 137- 119.
 
Counihan,Carole) 1999 (“The anthropology of food and body; Gender, meaning and power.
Faster.G.M. & Anderson B.G (1978) “Medical anthropology”, New York: John Wiley and Sons.
Geertz, Clifford (1966) “The interpretation of cultures”, New York: Basic book.
Geertz, Clifford (1993) “Religion as a cultural system”, In: The interpretation of cultures: selected essays: Fontana Press, 87-125cc.
Germov, John.Williams, Lauren (2004) “A sociology of food and nutrition: the social Appetite”, New York: Oxford, second Edition.
Marks, David (2000) “Health psychology;Theory,Research,and practice”, London: sage publications Ltd.
Zubida, Sami. Tapper, Richard (1994) ”Culinary cultures of the Middle East”,London: I.B.Tauris publishers.