لیلا لیریائی؛ محمد عواطفی همت؛ علی جهانی
چکیده
قومجانورشناسی یا اتنوزئولوژی مطالعه تعامل بین گروههای انسانی و جانوران اهلی و وحشی اطراف آنها است. این دانش جنبههای نامگذاری، شناسایی عادتهای غذایی، تولیدمثلی و زیستگاهی، دشمنان طبیعی، بیماریهای جانوران و شیوه درمان آنها، محافظت انسانها از خطر جانوران، استفادههای دارویی، غذایی، زینتی، مذهبی و روحانی انسان ...
بیشتر
قومجانورشناسی یا اتنوزئولوژی مطالعه تعامل بین گروههای انسانی و جانوران اهلی و وحشی اطراف آنها است. این دانش جنبههای نامگذاری، شناسایی عادتهای غذایی، تولیدمثلی و زیستگاهی، دشمنان طبیعی، بیماریهای جانوران و شیوه درمان آنها، محافظت انسانها از خطر جانوران، استفادههای دارویی، غذایی، زینتی، مذهبی و روحانی انسان از جانوران، و تشریح روابط و شیوههای تعامل با حیوان برای اهداف حفاظتی و همانند آنها است. هدف مقاله معرفی دانش قومجانورشناسی در پهنه پژوهشهای دانش بومی است. ابتدا دانش سنتی، اکولوژی قومی، زیستشناسی قومی و زمینههای خرد آن از جمله جانورشناسی قومی تشریح شده است و با مرور نمونههای کلاسیکی از میراث ایرانی همانند بازنامه و کبوترخانه و نمونههای جدیدی از پژوهشهای بینالمللی تلاش شده زمینههای پژوهشی مرتبط با جانورشناسی قومی معرفی گردد. در ادامه نمونههایی از دانش قومجانورشناسی ساکنان منطقهی حفاظت شدهی اشترانکوه در مورد خصوصیات زیستگاهی، عادتهای لانهگزینی، غذایی و دشمنان گونههای جانوری کبک، تشی و خرس قهوهای تشریح گردیده است. هر سه گونه توسط انسان شکار میشوند. کیسهی صفرا از اجزای پرکاربرد این گونهها است که با اهداف گوناگونی از جمله برای تسکین درد، درمان بیماریها و باورها مورد استفاده قرار میگیرد. یافتهها نشان میدهد آگاهیهای قومجانورشناسی میتواند مدیریت پایدار حیات وحش در سطح محلی را یاری نماید
باقر خالقی؛ محمد عواطفی همت؛ تقی شامخی؛ انوشیروان شیروانی
چکیده
دانش سنتی بخشی از فرهنگ منحصر به فرد هر سرزمین است که در جهت سازگاری با شرایط محیطی از طریق تجربه حاصل شده است و به مرور به بخشی از فرهنگ اجتماعی و تولیدی آن جامعه تبدیل شده است. گیاهشناسی قومی، نزدیکترین روش ممکن برای مطالعه دانش مردم از کاربردهای متعدد گیاهانی است که آنها را به کار میبرند. این پژوهش با هدف بررسی دانش سنتی اکولوژیکی ...
بیشتر
دانش سنتی بخشی از فرهنگ منحصر به فرد هر سرزمین است که در جهت سازگاری با شرایط محیطی از طریق تجربه حاصل شده است و به مرور به بخشی از فرهنگ اجتماعی و تولیدی آن جامعه تبدیل شده است. گیاهشناسی قومی، نزدیکترین روش ممکن برای مطالعه دانش مردم از کاربردهای متعدد گیاهانی است که آنها را به کار میبرند. این پژوهش با هدف بررسی دانش سنتی اکولوژیکی مردم محلی روستاهای جنگلی ارسباران درباره خواص دارویی گیاهان علفی و بوتهای موجود در این منطقه صورت گرفت. جامعه انسانی مورد مطالعه در تحقیق حاضر اهالی روستاهای دهستانهای میشهپاره از شهرستان کلیبر و منجوان غربی از شهرستان خداآفرین میباشند. در این مطالعه که یک پژوهش گیاه قومشناسی میباشد از ابزارهای پژوهش کیفی مانند مصاحبههای ساختار نیافته، نیمه ساختاریافته و مشاهده مشارکتی استفاده شده است. یافتهها به شیوه مقولهبندی تحلیل شدهاند. در مجموع 46 گونه علفی و بوتهای از 20 خانواده گیاهی با استفادههای دارویی سنتی شناسایی شد. دانش مردم محلی در رابطه با این گیاهان دارویی شامل شناسایی گیاه، پراکنش محلی، فصل برداشت مناسب، کاربردهای دارویی، اندام خاص مورد استفاده، نحوه جمعآوری و نحوه استفاده میباشد. بیشتر گیاهان دارویی مورد استفاده از مراتع جمعآوری میشوند، اندام اصلی مورد استفاده آنها برگ است، به صورت جوشانده و دمکرده مورد استفاده قرار میگیرند و برای درمان بیماریهای چون سرماخوردگی، سرفه و عفونتها مورد استفاده قرار میگیرند.
احمد بازگیر؛ منوچهر نمیرانیان؛ محمد عواطفی همت
چکیده
چکیده گونه بَرودْار[1] (بلوط ایرانی) گونه درختی غالب جنگلهای استان لرستان است، مردم این منطقه از دیرباز از این گونه در موارد گوناگون استفاده نمودهاند. این استفادهها درگذر زمان منجر به ایجاد وابستگی و ارتباطی عمیق بین مردمان این منطقه و اینگونه جنگلی شده است. ارتباطی که غالباً بر پایه تجربه بوده و تا اندازه زیادی کاربردی است ...
بیشتر
چکیده گونه بَرودْار[1] (بلوط ایرانی) گونه درختی غالب جنگلهای استان لرستان است، مردم این منطقه از دیرباز از این گونه در موارد گوناگون استفاده نمودهاند. این استفادهها درگذر زمان منجر به ایجاد وابستگی و ارتباطی عمیق بین مردمان این منطقه و اینگونه جنگلی شده است. ارتباطی که غالباً بر پایه تجربه بوده و تا اندازه زیادی کاربردی است و از گذشته تا به امروز پاسخگوی نیازهای این جوامع در اغلب جنبههای زندگی بوده است. این پژوهش استفادههای ملموس امروزی مردم محلی از گونه بَرودْار را در روستای چشمهعلی از توابع دهستان کاکاشرف شهرستان خرمآباد در استان لرستان نشان داده است. روش پژوهش مردمنگاری بوده و از ابزارهای مصاحبه ساختار نیافته، نیمه ساختاریافته و مشاهده مشارکتی استفاده شده است. همچنین برای اندازهگیری مقادیر کمّی در ارتباط با ابعاد برخی دستساختههای چوبی از متر و نوار قطرسنج بهره گرفته شده است. جامعه تحقیق نیز عشایر و روستاییان ایل پاپی، طایفه مدهنی و تیره عینشاه بوده که معیشت آنها از طریق دامداری و کشاورزی میگذرد. نتایج بهدستآمده از استفادهها در 7 طبقه: غذایی، ساختمانی، دارویی، صنایعدستی، دامداری، سوخت و کشاورزی دستهبندی شده است. در هر طبقه استفادههای گوناگونی وجود دارد که از بذر، برگ و چوب درختان بلوط به دست میآیند. تنوع و اهمیت محصولات تولیدی از میوه بیشتر از چوب است. در برخی طبقات استفادههای امروزی نسبت به گذشته کاهشیافته است و در برخی طبقات چون دامداری و سوخت وابستگی و ارتباط با اینگونه بیشتر است [1]. Quercus brantii Lindl