محمد رحیم فروزه؛ غلامعلی حشمتی؛ حسین بارانی
چکیده
دانش بومی شیوههای یادگیری، فهم و نگرش به جهان است که نتیجه سالها تجربه و مشکلگشایی بر اساس آزمونوخطا بهوسیله گروههایی از مردم در حال فعالیت میباشد که منابع در دسترس را در محیط خود بکار برده و تجربه کردهاند. بهرهبرداران مرتع، اعم از جامعه عشایری و روستایی در ایران، از سالیان بسیار دور اندوختههای ارزشمندی در زمینه ...
بیشتر
دانش بومی شیوههای یادگیری، فهم و نگرش به جهان است که نتیجه سالها تجربه و مشکلگشایی بر اساس آزمونوخطا بهوسیله گروههایی از مردم در حال فعالیت میباشد که منابع در دسترس را در محیط خود بکار برده و تجربه کردهاند. بهرهبرداران مرتع، اعم از جامعه عشایری و روستایی در ایران، از سالیان بسیار دور اندوختههای ارزشمندی در زمینه دانش بومی مدیریت مرتع دارند که جزء پتانسیلهای فرهنگی و سرمایههای اجتماعی و فرهنگی این جامعه کهن به شمار میروند. بنابراین در این تحقیق به بررسی مبانی تقسیمبندی و نامگذاری اجزای محیط در مرتع دیلگان بهعنوان عاملی مهم در نظامهای طبقهبندی عرصههای مرتعی از منظر دانش بومی پرداخته شد. گردآوری اطلاعات از طریق مصاحبه در محل زندگی عشایر و مشاهده مشارکتی بر اساس روش پیمایشی صورت پذیرفت. از اطلاعات کسبشده از شیوههای متفاوت مصاحبه، فیشبرداری شده و استخراج مفاهیم کلیدی از دانش روایی بومیان صورت گرفت. نتایج این بررسی گویای آن است که عشایر دارای مشاهداتی زیرکانه و دقیق در مورد نظامهای طبقهبندی شدهاند که کاملاً با شرایط محلی مطابقت دارد. چنان که ایشان برای هریک از اجزای طبیعت پیرامون خود طبقهبندیهای مجزایی قائل بودند. بر این اساس ایشان عرصه مرتع را بر مبنای شکل ناهمواری، دما، پوشش گیاهی، خاک، منابع آب، کاربری اراضی و راههای دسترسی تقسیمبندی نموده و برای هر یک نام و تعریف مجزایی قائلند. این اجزا بهگونهای نامگذاری و تعریف گردیده است که برای اکثر قریب بهاتفاق مردم بومی، دارای مفاهیمی کاربردی و شناخته شده است چنان که هرچند که این مفاهیم بهعنوان منابع مکتوب درجایی ثبت نگردیده، اما اشتراکهای فرهنگ زیستمحیطی آنچنان در نامگذاری هریک از اجزای زیستبوم لحاظ گردیده که برای اکثر مردمان ساکن در عرصه مورد مطالعه، ذکر نامهای اجزای طبیعت، مفاهیمی مشترک را به ذهن متبادر میسازد.
محمد رحیم فروزه؛ غلامعلی حشمتی؛ حسین بارانی
چکیده
دانش بومی بخشی از فرهنگ یک سرزمین است که شیوههایی از چگونگی سازگاری یک جامعه نسبت به شرایط زیست بوم را دربرمیگیرد. ثبت و جمعآوری این دانش اغلب به عهده مردم نگاران است. یکی از زمینههای کارآمد در پژوهشهای مردم نگارانه ثبت دانش بومیان در زمینه طبخ غذا با استفاده از گیاهان مختلف در محل زیست آنهاست که امری کاملا درگیر با مسائل اجتماعی ...
بیشتر
دانش بومی بخشی از فرهنگ یک سرزمین است که شیوههایی از چگونگی سازگاری یک جامعه نسبت به شرایط زیست بوم را دربرمیگیرد. ثبت و جمعآوری این دانش اغلب به عهده مردم نگاران است. یکی از زمینههای کارآمد در پژوهشهای مردم نگارانه ثبت دانش بومیان در زمینه طبخ غذا با استفاده از گیاهان مختلف در محل زیست آنهاست که امری کاملا درگیر با مسائل اجتماعی و فرهنگی است و به همین دلیل موضوع کار مردم نگاری و مردم شناسی نیز میباشد. در این تحقیق که در مرتع دیلگان استان کهگیلویه وبویراحمد صورت گرفت، ابتدا گیاهانی که تمام یا بخشی از اندام آنها به عنوان غذای اصلی یا طعم دهنده مورد استفاده بود، شناسایی گردید. این گیاهان فرمهای رویشی مختلف درختی، بته و علفی را دربرداشته و شامل میوه درختان، برگ، ساقه گل دهنده و پیاز گیاهان علفی و بتهای بودند. در ادامه با استفاده از مصاحبه باز و مشاهده مشارکتی نام و شیوه طبخ خوراکهای محلی تهیه شده توسط عشایر منطقه جمع آوری شد. در مجموع 21 گیاه خوراکی شناسایی و شیوه طبخ 24 نوع غذا ثبت و مکتوب گردید. نتایج این بررسی مبین آن است که یکی از جلوههای کارآمد و سرشار از تنوع زندگی عشایری، استفاده از گیاهان مختلف در تهیه غذاهای سنتی بوده که توسط مادران ایل نسل به نسل و سینه به سینه تاکنون منتقل شده است. تهیه بخش اعظمی از خوراکیهای فراهم شده در خانوار عشایری به گونهای است که در اغلب آنها گیاهان بخش اصلی را تشکیل داده و یا به عنوان طعم دهنده مورد استفاده واقع میشوند.
غلامعلی حشمتی؛ حسین بارانی؛ سیده زهره میردیلمی
چکیده
تاریخ دریافت: 21/9/92 تاریخ پذیرش: 15/2/93چکیدهیکی از موارد بحث برانگیز پیرامون گیاهان دارویی، دانش بومی است. این دانش بسیار گسترده است و جنبههای متفاوتی از جمله اتنوبوتانی گیاهان دارویی را نیز دربرمیگیرد. اتنوبوتانی به معنی دانشی است که بشر ...
بیشتر
تاریخ دریافت: 21/9/92 تاریخ پذیرش: 15/2/93چکیدهیکی از موارد بحث برانگیز پیرامون گیاهان دارویی، دانش بومی است. این دانش بسیار گسترده است و جنبههای متفاوتی از جمله اتنوبوتانی گیاهان دارویی را نیز دربرمیگیرد. اتنوبوتانی به معنی دانشی است که بشر از گیاه-شناسی و اکولوژی محیط زیست گیاهان دارد. در این تحقیق یک ارزیابی اتنوبوتانیکی در 5 روستای واقعشده در منطقة ترکمننشینِ اطراف شهرستان کلاله واقع در شمال شرقی استان گلستان، صورت پذیرفت. جمعآوری اطلاعات با استفاده از مصاحبه و پرسشنامه در سه مرحله انجام شد و اطلاعاتی مانند زمان جمعآوری، پراکنش اکولوژیکی، نام محلی، خواص درمانی و اندام دارویی مورد استفاده برای گیاهان مورد مطالعه، مجموعاً با استفاده از 234 پرسشنامه ثبت شد. در این بررسی تعداد 45 گونه دارویی– خوراکی، متعلق به 21 خانواده با توجه به سابقه مصرف توسط مردم بومی معرفی شد. نتایج نشان داد که دانش بومی نه تنها دارای اطلاعاتی در زمینه خواص درمانی گونههای دارویی است، بلکه درمورد خصوصیات اکولوژیکی گیاهان (اتنواکولوژی) نیز اطلاعات گرانبهایی دارد که حتی بدون نیاز به عملیات اکولوژیکی و صرف هزینه و زمان بسیار جهت پلاتاندازی، میتوان پراکنش تقریبی آنها را نیز برآورد نمود.