مروارید حسینی؛ محمد رحیم فروزه؛ حسین بارانی
چکیده
یکی از روشهای مورد استفاده برای پاسخگویی به دغدغههای انسان در جامعهی امروز، رجوع به دانش تجربی گذشتگان و بهرهگیری از خردتجربی انباشته و تاریخی بهره برداران محلی است. از جمله این دانشهای ارزشمند، دانش بومی گاه منحصربفرد شناسایی گیاهان خودروی خوراکی و شیوههای مصرف آنها در جوامع محلی است. لذا تحقیق حاضر با هدف آشنایی و مستندسازی ...
بیشتر
یکی از روشهای مورد استفاده برای پاسخگویی به دغدغههای انسان در جامعهی امروز، رجوع به دانش تجربی گذشتگان و بهرهگیری از خردتجربی انباشته و تاریخی بهره برداران محلی است. از جمله این دانشهای ارزشمند، دانش بومی گاه منحصربفرد شناسایی گیاهان خودروی خوراکی و شیوههای مصرف آنها در جوامع محلی است. لذا تحقیق حاضر با هدف آشنایی و مستندسازی فرهنگ استفاده سنتی از گیاهان خوراکی مراتع زبرخان واقع در استان خراسان رضوی صورت گرفت. در این مطالعه باورها و دانستنیهای سنتی مردم پیرامون گیاهان در قالب مصاحبهی آزاد به صورت گروهی و انفرادی، مشاهدهی مشارکتی، حضورهای مستمر و پیدرپی در طی سالهای 96-97 گردآوری گردید. شیوهی انتخاب افراد جهت مصاحبه به روش هدفمند و به صورت گلوله برفی بوده است. مصاحبهها با محوریت نام محلی گیاهان، فرم رویشی، نحوهی برداشت، اندام مورد استفاده، نحوهی مصرف و خواص گیاهان مطرح و مصاحبه تا جایی ادامه پیدا می-کرد که پاسخهای تکراری ثبات و صحت مصاحبه را محقق میساخت. در نهایت از اطلاعات کسب شده از شیوههای متفاوت مصاحبه فیش برداری شده و استخراج مفاهیم کلیدی بر اساس هدف تحقیق صورت پذیرفت. یافتهها نشان داد که اغلب گونههای شناسایی شده به جز مصارف خوراکی، واجد مصارف چند منظوره دارویی و تامین علوفه دام بوده و به جز تامین نیازهای خوراکی و دارویی سالیانه خانوار در تامین بخشی از معیشت ساکنین از طریق جمع آوری و فروش یا تامین علوفه دام، دخیل هستند. نتایج این تحقیق و یافتههای آن میتواند بسترساز تحقیقات آتی در زمینه توسعه دانش غذایی و مدیریت مراتع از طریق اصلاح و احیاء آنها با گیاهان خوراکی و دارویی مورد استقبال مردم در مناطق مشابه باشد.
کاوه فرهادی؛ مرتضی سالمی قمصری
چکیده
چکیده سخن گفتن دربارة اهمیت غذا آنچنان بدیهی است که نیازی به اثبات ندارد. هم زیستشناسان و هم روانشناسان و بیش از آن دانش مردمی این ضرورت مبرم را احساس کرده است. اما برخی از جوامع و از آن جمله جامعه ایران به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و تاریخی خود و به دلیل کمبود غذا و حتی آب از سویی و حوادث طبیعی نسبتاً فراوان و هجومهای فراوان ...
بیشتر
چکیده سخن گفتن دربارة اهمیت غذا آنچنان بدیهی است که نیازی به اثبات ندارد. هم زیستشناسان و هم روانشناسان و بیش از آن دانش مردمی این ضرورت مبرم را احساس کرده است. اما برخی از جوامع و از آن جمله جامعه ایران به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و تاریخی خود و به دلیل کمبود غذا و حتی آب از سویی و حوادث طبیعی نسبتاً فراوان و هجومهای فراوان اقوام بیگانه، در چهار راه حوادثی چندین و چند هزار ساله قرار گرفته است، بنابراین صاحب تجربیات فراوان و گاه کم نظیری در مسائل مربوط به امنیت و مدیریت غذایی و نگاهداری و ذخیرهسازی و پسانداز غذا میباشد که متأسفانه این تجربیات به سرعت در حال فراموشیاند. در اغلب مناطق ایران، چه کوهستانهایی که آب دارند، خاک ندارند. و چه دشتهایی که خاک دارند آب ندارند. در ضمن وفور گیاهان، محصولات زراعی، باغی و دامی به ماههایی از سال محدود و قابل تکرار نبوده است. از سویی دیگر آفات خطرناکی همچون ملخ، سن، رنگ، خشکسالی، سرماهای نابهنگام، سیل و تگرگ از بلاها و ناامنیهای طبیعی و بدتر از آن بلاها و ناامنیهای اجتماعی و از آن جمله هجومهای خارجی که تاریخ کشور ما یکی از رکورددارهای جهانی آن محسوب میشود سبب شده است که مردم ایران در طی چند هزار سال یکجانشینی در این شرایط ویژه، تجربیات فراوانی را اندوخته و برای روز مبادا و قحط سالیها و خشکسالیها و بدبیاریها، راهکارهای گوناگون را ابداع کنند؛ که حتی توانستند فاسد شدنیترین خوراکیها همچون شیر - را از یک هفته تا یکی دو سال نگاهداری کنند. همچنین است نگاهداری سبزی، گوشت و میوههای تازه. این مقاله مقدمهای است بر کاری بزرگ در باره شیوههای سنتی نگاهداری و پس انداز مواد غذایی و راههای سنتی مقابله با قحط سالیها که اجداد ما برای هزاران سال از آن بهره میبردهاند. این نوشتار بر آن است که تا بیش از این دیر نشده بخشی از آخرین تجربیات پیرمردان و پیرزنان ایلی، روستایی و داستانهایی را که از اجدادشان دربارة قحط سالیها و شیوههای مقاومت در برابر آن و شیوههای نگهداری و پسانداز مواد خوراکی و راههای مدیریت رژیم غذایی در شرایط کمیابی شنیده یا خود به کار برده اند را ثبت و ضبط نمایند. از یافتههای این مقاله میتوان به ترسیم نمودار اولیه طبقهبندی خوراک در فرهنگ ایران اشاره کرد.