ORIGINAL_ARTICLE
مردمنگاری دانشها و فنآوریهای سنتی: "نان شب" مردمنگاران ایران مرتضی فرهادی*
چکیدهبیتوجهی به دانشها و فنآوریهای سنتی در جامعه ما و اغلب کشورهای جهان سوم، و از آن جمله در کشورهای همسایه، در هنگامی اتفاق میافتد که شکستهای پیدرپی برنامههای توسعه به سبک غربی، و نابودی محیط زیست در سطح بینالمللی سبب شده، دانشمندان متأخرتر و روشنبین و آیندهنگر جهان و مجامع بینالمللی همچون فائو، یونسکو، کمیسیون برانتلند و بانک جهانی هر روز بیشتر متوجه خطاهای پیشین خود در امر توسعة جهان سوم، و بیتوجهی به جنبههای فرهنگی و دانشها و فنآوریها و مدیریت و عقلانیت بومی شدهاند؛ و در پی جبران اشتباهات خویش میباشند. اما اغلب شیوه روشنفکرانِ جوامعِ سنتی، همچون آن مرید اصفهانی که حاضر نبود حتی با اقرار مراد به بدخطی خویش، به این واقعیت گردن نهد! همچنان به راه خویش ادامه میدهند. در این مقاله سعی شده که به گوشهای از دانشها و فنآوریهای سنتی ایران پرداخته شود. واژگان کلیدی: دانش بومی، فنآوری سنتی، جوامع سنتی، توسعه، فنآوریهای مردمی
https://qjik.atu.ac.ir/article_1563_fa4c9473ad7568395d685db7763aeb49.pdf
2016-02-20
1
49
10.22054/qjik.2016.1563
واژگان کلیدی: دانش بومی
فنآوری سنتی
جوامع سنتی
توسعه
فنآوریهای مردمی
مرتضی
فرهادی
farhadi2000@yahoo.com
1
استادمردم شناسی دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
منابع
1
- ابن بلخی. (1363)، فارسنامه، به کوشش و تصحیح گای لسترنج و نیکلسن، تهران: دنیای کتاب.
2
- احمد خسروی، علیرضا. (1379)، «دانشها و فنآوریهای سنتی در آیینة علم و تجربة صاحبنظران (میزگرد)»، نمایة پژوهش، ش 13 و 14، بهار و تابستان.
3
- اصفهانی، محمدحافظ. (1350)، نتیجهالدوله، به تصحیح و مقدمه تقی بینش، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
4
- پویا، عبدالعظیم. (1379)، آبنامة یزد، تهران: شرکت سهامی آب منطقهای یزد، انتشارات نور.
5
- جهانگیری، علیاصغر. (1367)، کندلوس، تهران.
6
- خانحکیم، محمدتقی. (1305 هـ ق)، گنج دانش، تهران: دارالخلافه تهران، چاپ سنگی.
7
- ریچاردز، فرد. (1343)، سفرنامة فرد ریچاردز، ترجمه: مهین دخت صبا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
8
- زکی، محمدحسن. (1320)، صنایع ایران بعد از اسلام، ترجمه: محمدعلی خلیلی، تهران: کتاب فروشی اقبال.
9
- زهرایی، فضلالله. (بیتا )، گلستان خوانسار، تهران، مؤلف.
10
- ساعدلو، هوشنگ. (1357)، مسائل کشاورزی ایران، تهران: رواق.
11
- سرافرازی، رضا. (1372)، «آسیآبهای کمره و پیشینه آسیآبهای آبی در ایران»، فصلنامة علوم اجتماعی، ش 5 و 6، پاییز و زمستان، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی.
12
- سیاح محلاتی، محمدعلی. (1356)، خاطرات حاج سیاح، به تصحیح سیفالله گلکار، زیر نظر ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
13
- سیسیل، ادواردز. (1368)، قالی ایران، ترجمه: مهین دخت صبا، تهران: فرهنگسرا.
14
- شاردن، ژان. (1350)، سفرنامة شاردن، ترجمه: محمد عباسی، تهران: امیرکبیر، چلد چهارم.
15
- شاهینپور، حمید. (1382)، «... آسیاهای بادی (آسیادها)»، نامة پژوهشگاه میراث فرهنگی، ش 3، تابستان.
16
- علم در اسلام، به اهتمام احمد آرام. (1366)، تهران: سروش.
17
- فرهادی، مرتضی. (1368)، «ماشینهای آبی و استفادة غیرزراعی از آبهای زمستانه چشمهها و کاریزها»، مجلة جهاد، ش 121، مهر.
18
- فرهادی، مرتضی. (1373)، «آسیبشناسی پژوهشهای فرهنگ عامیانه و...، فصلنامة علوم اجتماعی، ش 5 و 6، پاییز و زمستان.
19
- فلاندن، اوژن. (1356)، سفرنامة اوژن فلاندن، ترجمه: حسین نورصادقی، تهران.
20
- کلاید کلاکن، کروبر. (1357)، تعریفها و مفهوم فرهنگ، ترجمه: داریوش آشوری.
21
- گوبلو،هانری. (1371)، قنات فنی برای دستیابی به آب، ترجمه: ابوالحسن سروقد مقدم؛ محمدحسین پاپلی یزدی، مشهد: آستان قدس رضوی.
22
- مدرس رضوی، مجتبی. (1372)، «آسیابهای بادی»، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، ش 29.
23
- مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین. (1356)، مروجالذهب و معادنالجوهر، ترجمه: ابوالقاسم پاینده، تهران، جلد اول.
24
- مقدسی، ابوعبدالله محمدبن احمد. (1361)، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه: علینقی منزوی، تهران: کاویان.
25
- ملک، حسین. (1357)، گزارشی دربارة نابسامانیهای کشاورزی، مملکت و امکانات مقابله با آنها، تهران: مرکز تحقیقات ایرانی.
26
- ملکالشعرا بهار. (1366)، تاریخ سیستان. (تصحیح)، تهران: پدیده خاور.
27
- تحویلداری اصفهانی، میرزا حسین خان. (1342)، جغرافیای اصفهان، به کوشش منوچهر ستوده، تهران: دانشگاه تهران.
28
- ورزی، منصور. (1355)، هنر و صنعت قالی در ایران (مشتمل بر سیری در تاریخ رنگرزی و طرح و بافت قالی)، تهران: رز.
29
- وولف،هانس. ای. (1372)، صنایع دستی کهن ایران، ترجمه: سیروس ابراهیمزاده، تهران: آموزش انقلاب اسلامی.
30
- ویلیامز، سو. (1376)، فرهنگ و توسعه (رهیافت مردمشناختی توسعه)، ترجمه: نعمتالله فاضلی؛ محمد فاضلی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
31
هولتسر، ارنست. (1355)، ایران در یکصد و سیزده سال پیش، ترجمه: محمد عاصمی، تهران: مرکز مردمشناسی ایران.
32
ORIGINAL_ARTICLE
بومیسازی در عرصه توسعه روستایی و نقش دانش بومی در فرایند آن محمود جمعهپور
تاریخ دریافت: 25/11/92 تاریخ پذیرش: 20/3/93چکیدهتجربه روشن ساخته است که بسیاری از تکنیکها و روشهای بومی در عرصه تولید، فرهنگ و اجتماع در جامعه محلی به دلیل سازگاری و تطابق با زیست بوم این جوامع، همان روشهایی هستند که امروزه معرف روشهای رسیدن به توسعه پایدار میباشند. بومی سازی میتواند به کاهش پیامدهای آسیب شناختی جریان توسعه از طریق سازگاری با مفاهیم جدید توسعه و تقویت سرمایه اجتماعی، دموکراسی مشارکتی و توانمند سازی قشر ضعیف جامعه منجر شود. به عبارت دیگر اگر بومی سازی را انطباق الگوها و روشهای بیرونی توسعه با شرایط درونی جامعه محلی و تقویت الگوها و روشهای بومی متناسب با جریان توسعه بدانیم، میتواند به توانمند سازی جامعه محلی کمک نماید. این انگاره می تواند رویه غالب الگوهای مرسوم توسعه در جهت تمرکز، یکنواخت سازی و حذف تنوع و تکثر را تعدیل نماید و پیامدهای منفی آن را کاهش دهد. نظامهای دانش بومی باید به مثابه جزئی از منابع ملی مورد توجه و ملاحظه قرار گیرند. دانش بومی یک عنصر کلیدی سرمایه و دارایی اصلی مردم محلی در تلاش برای بدست آوردن کنترل زندگیشان است. در این مقاله بومی سازی در عرصه توسعه روستایی به عنوان بخشی که بومی سازی معنا و مفهوم واقعی خود را پیدا می کند و به عنوان یک الگوی توسعه پایدار مورد توجه قرار گرفته است. در برخی از عرصهها مانند توسعه روستایی و کشاورزی با توجه به سازگاری اکولوژیکی، فرهنگی و تاریخی آن با جامعه محلی، بومی سازی ارج و احترام نهادن به روشها و تکنیکهای بومی، روزآمد کردن این روشها و ترکیب دانش بومی با دانش روز است. در این عرصه باید بومی سازی را به معنی بازگشت به خود، حفظ و احیاء روشهای بومی و مقابله با از خود بیگانه شدن، بیهویتی و طرد همه روشها و ّسنتهای بومی به صرف سنتی بودن دانست. بومی سازی مبتنی بر دانش بومی است که در فلسفه خود، مردم را بخشی از کره زمین و نه صاحب آن می داند و زمانی که هدف برنامهریزی رسیدن به توسعه پایدار باشد این فلسفه کاربرد دارد. در این مقاله با ذکر نمونههایی از تکنیکها و روشهای سنتی که با توسعه پایدار روستایی سازگاری بسیاری دارند، نشان خواهیم داد که بومی سازی در این عرصه یعنی نگهداری و تقویت روشهای بومی سازگار با شرایط جامعه و سرزمین، یا در عرصه کشاورزی احیاء روشهای بومی که از بین رفته یا در شرف نابودی کامل می باشند به عنوان روشی برا ی رسیدن به توسعه پایدار.
https://qjik.atu.ac.ir/article_1564_93511e65a11c5dcc1b33b7e16544b1ca.pdf
2016-02-20
50
79
10.22054/qjik.2016.1564
واژگان کلیدی: بومی سازی
توسعه پایدار
دانش بومی
تنوع اکولوژیک
تکنیکهای کشاورزی بومی
محمود
جمعه پور
mahjom43@gmail.com
1
استاد برنامه ریزی اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی
AUTHOR
- امیری، اردکانی؛ منصور شاه ولی. (1382)، مبانی، مفاهیم و مطالعات دانش بومی کشاورزی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی، وزارت جهاد کشاورزی، چاپ دوم.
1
- پاپلی یزدی، محمدحسین؛ لباف خانیکی، مجید. (1379)، نقش قنات در شکلگیری تمدنها، نظریه پایداری فرهنگ و تمدن کاریزی، مجموعه مقالات همایش بین المللی قنات، یزد.
2
- تودارو، مایکل. (1368)، توسعه اقتصادی در جهان سوم، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
3
- هنریوت، پیتر. جی. (1370)، گزینههای توسعه: مسائل، استراتژیها و ارزشها، ترجمه: حمید فراهانیراد، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
4
- جمعهپور، محمود. (1384)، مقدمهای بر برنامهریزی روستایی، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
5
- جمعهپور، محمود. (1386)، کاریز دستاورد دانش و فرهنگ بومی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 33، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
6
- چمبرز، رابرت. (1376)، توسعه روستایی، اولویت بخشی به فقرا (حمایت از اقشار آسیب پذیر)، مترجم: مصطفی ازکیا، انتشارات دانشگاه تهران.
7
- زاهدی مازندرانی، محمد جواد. (1382)، توسعه و نابرابری، تهران: انتشارات مازیار.
8
- سیلتو، پل. (1381)، توسعه دانش بومی مردم شناسی کاربردی نوین، ترجمه: محمد فاضلی، نمایه پژوهش، شماره 13و 14.
9
- شهشهانی، سهیلا. (1998)، کاشان شهری بین بیابان و کوهستان، ترجمه: پروین مومنی، مجله شهرداریها، سال اول، شماره 7.
10
- صفی نژاد، جواد. (1381)، دانشها و فن آوریهای سنتی در آینه علم و تجربه صاحب نظران، نمایه پژوهش، شماره 13و 14.
11
- عمادی، محمدحسین؛ عباسی، اسفندیار. (1378)، حکمت دیرین در عصر نوین: کاربرد دانش بومی در توسعه پایدار، جلد اول، وزارت جهاد سازندگی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی، تهران.
12
- عمادی، محمدحسین؛ عباسی، اسفندیار. (1377)، دانش بومی و توسعه پایدار روستاها: دیدگاهی دیرین در پهنهای نوین. فصلنامه روستا و توسعه، شماره1، سال 2.
13
- فرهادی، مرتضی. (1381)، دانشها و فن آوریهای سنتی در آینه علم و تجربه صاحب نظران، نمایه پژوهش، شماره 13و 14.
14
- فرور، محمدتقی. (1377)، مجموعه مقالات و سخنرانیهای سمینار ملی بررسی سیاستها و روشهای بهرهبرداری بهینه از اراضی، معاونت آبخیزداری، وزارت جهاد سازندگی.
15
- گریفتن، کیث؛ تری، مک کنلی. (1375)، تحقق استراتژی توسعه انسانی، ترجمه: غلامرضا خواجه پور، تهران: مؤسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی.
16
- ولش، ولفگانگ. (1373)، مناسبت پست مدرن با مدرنیته، ترجمه: محمود عبادیان، روزنامه همشهری، دوم مهر.
17
- Emery, Alan. R. (2000). Integrating Indigenous Knowledge in Project Planning and Implementation, Partenership publication of the ILO, World Bank, Canadian International Development Agency and KIVU Nature Inc, Washington D.C, USA.
18
- Feldman, S. and Welsh, R. (1995). Feminist knowledge claims, local knowledge and gender division of agricultural labor: construction of a successor science. Rural sociology.60 (1)
19
- Gladwin, C. (1989). Indigenous systems, the cognitive revolution, and agriculture decision-making. Agriculture and human value, 3.
20
- Gorjestani Nicolas. (2000). Indigenous knowledge for development, opportunities and challenges, published by: Indigenous Knowledge for development program, World Bank.
21
- Johanston, B.f. & John Cowin. (1996). The seed-fertilizer revolution and labor force absorption, American economic review, 59.
22
- Thomas E. Weisskopf. (1975). “China and India: Contrasting in Economic Development", The American economic Review. LXV, p.361.
23
- Parrott, N. and Terry Marsden. (2002). The real green revolution, Published Green peace Environment Trust, Department city and regional planning, Cardiff University.
24
- Paul T.k. Lin. (1990). “Development Guided by values: Comments on China’s Road and its Implications,” New York: The Free Press, p.272.
25
- Rosset, et al. (2000). Lessons from The green revolution, Tikkum Magazine,
26
- Schafer, J. (1989). Utilizing indigenous agricultural knowledge in the planning of agricultural projects designed to aid small farmer. In indigenous knowledge systems: implication for agriculture and international development. Edited by Warren, L. J. Iowa state university.
27
- Thrupp, L.A. (1989). “Legitimizing local knowledge: Sciencetized packages or empowerment for third world people.” In D.Micheal Warren et al, Iowa state university research foundation.
28
- United nation. (1992). Report of the United Nations conference on environment and development. (Rio de Janeiro, 3-14 June 1992)
29
ORIGINAL_ARTICLE
رویکرد بومیسازی علم پزشکی در نواحی روستایی هوشنگ حمیدی
تاریخ دریافت: 20/1/93تاریخ پذیرش: 5/6/93چکیدهاین مقاله، مقالهای کاملاً تحقیقی است و به چگونگی بکارگیری طب جدید در مناطق روستایی با الگوگیری از تعاونیهای سنتی روستایی خرده مالکی اشاره دارد. تحقیق اصلی این مقاله در دو ناحیۀ روستایی ایران انجام گرفته که عبارتند از: 1- مناطق روستایی فریدن، واقع در استان اصفهان که از پنج گروه جمعیتی لر، ترک، فارس، ارمنی و گرجی تشکیل شده است.2- مناطق روستایی سلسله، واقع در استان لرستان که ساکنان آن را لکها تشکیل میدهند.
https://qjik.atu.ac.ir/article_1565_e1bde8578081825b290168b1088ba835.pdf
2016-02-20
80
108
10.22054/qjik.2016.1565
واژههای کلیدی: بومیسازی
علم پزشکی
مناطق روستایی
بیمارستان روستایی
هوشنگ
جمیدی
1
متخصص قلب و استادیار دانشکده روان شناسی دانشگاه علامه طباطبائی
AUTHOR
پیوست: مردمشناسی روستایی یک پزشک
1
دکتر هوشنگ حمیدی پزشک متخصص قلب و عروق است که نیمی از روزهای هفته را در شهریار و کرج به طبابت مریضهای خود میپردازد، پدر وی در روستای هفت دانگی در همسایگی فریدن اصفهان به کشاورزی اشتغال داشت، وی هم در جوانی کم و بیش، همیار پدر بود. در این روستا، ردههایی از: لُر، ترک، فارس، ارمنی، گرجی و عرب سکونت داشتند و دارند، وی با این شرایط محیط به تحصیل خود ادامه داده و پس از فارغ التحصیل شدن ازدانشکده پزشکی در رشته قلب و عروق در پهنه زادگاه خود و اطراف به طبابت روستاییان پرداخته و از هر دری با آنان سخن میگفت: وضع شخم، کشت و کار، برداشت، شیوه آبیاری، نوع تغذیه، وضع خانوار، سوابق درمانی، شیوههای درمان، ارتباط با همکاران، نوع یاریها و ... سؤالاتی مینمود و در دفتر خود مینگاشت. چند سالی بدین منوال گذشت تا این که به پهنه لرستان درغرب ایران منتقل گردید و در اطراف خرم آباد به طبابت پرداخت .پس از آن دکتر حمیدی به فکرتأسیس یک بیمارستان کوچک افتاد.
2
وی اولین بیمارستان خود ساز را با همکاری خودجوش مردم در روستای چهار تخته در «دره هنام» منطقه سلسله لرستان ایجاد نمود. وی دومین بیمارستان خود را در روستای «دربده» واقع در منطقه قلائی لرستان برپا کرد.
3
در این مناطق هم با مریضهای روستایی به صحبت مینشست و از اوضاع و احوال نظام زراعی سنتی پرسشهایی مینمود، این پرسشها و مطالب مربوط بیشتر در حول و حوش جامعهشناسی دور میزد تا سرانجام مجموعه این اطلاعات درکتابی با نام «هفت دانگی» تحقیقی در زمینه جامعهشناسی روستایی را، تألیف نموده و با هزینه خود در سال 1386 به چاپ رسانید.
4
دکتر حمیدی این اطلاعات مفید روستایی را «پزشکی بومی» نام نهاد، زیرا یک روابط عاطفی بین پزشک و بیماران روستایی ایجاد میشد. از این رو ضمن طبابت، خود راهی را ادامه داد که به «جامعه شناسی روستایی» شهرت دارد، دکتر حمیدی هنوز هم در بستر این الگوبرداریهای سنتی گام بر میدارد و در گسترش آن کوشا است. تحریریه مجله این خدمات شایان را خدمت آقای دکتر حمیدی تبریک گفته و امیدوار است که جامعه پزشکی ما بتواند از تجربیات گرانبهای ایشان استفاده لازم را به عمل آورد.
5
دفتر دو فصلنامه دانشهای بومی ایران
6
ORIGINAL_ARTICLE
پیل الکتریکی دوره اشکانی کاظم ملازاده
تاریخ دریافت: 15/7/92 تاریخ پذیرش: 25/12/92چکیدهدر سال 1936 میلادی، در جریان کاوش یک محوطه اشکانی در مرکز بینالنهرین، ابزاری کشف شد که شامل یک کوزه سفالی کوچک به ارتفاع 14 سانتیمتر بود و داخل آن، یک استوانه مسی با میله آهنی، تعبیه شده بود. نمونههای قابل مقایسه این ابزار، بعدها از محوطههای دیگری (از جمله در تیسفون پایتخت ایران در دوره اشکانی و ساسانی) به دست آمد. با توجه به ویژگیهای این یافته، از همان ابتدا به درستی به عنوان یک پیل الکتریکی، شناسایی شد و فرضیههایی در ارتباط با کاربرد آن مطرح گردید، که عبارت بودند از: استفاده در زمینه آبکاری برقی، استفاده در زمینه جادوگری و استفاده طبی. فرضیه نخست به دلیل پیچیدگی علمی و فنی روند آبکاری برقی و همچنین فقدان کارایی لازم پیل اشکانی برای آبکاری، مورد تردید است. کاربرد جادوگری نیز با توجه به پشتوانه علمی و فنی این یافته، دست کم در ارتباط با نمونه اشکانی، قابل پذیرش نیست. بنابراین با توجه به شواهد و مدارک تاریخی که نشان میدهد، در این دوره از ماهی برقی برای تسکین درد استفاده میشده و نیز با توجه به تجارب طب مدرن در زمینه استفاده از جریانهای ضعیف الکتریکی برای تسکین درد و بهبود تعدادی از امراض، به نظر میرسد کاربرد طبی قابل قبولترین فرضیه در این رابطه باشد. بینالنهرین در دوره اشکانی، یکی از مراکز مهم ارتباطی شرق و غرب بوده و در چنین محیطی، درمانگران و یا تکنسینها، با استفاده از تجارب خود و نیز اطلاعاتی که از چین و روم به این منطقه میرسیده، به ساخت این ابزار اقدام کردهاند
https://qjik.atu.ac.ir/article_1566_6ce2910c916a23f162c77a28c7dc7169.pdf
2016-02-20
109
128
10.22054/qjik.2016.1566
واژههای کلیدی: دوره اشکانی
پیل اشکانی
خوجوت ربوا
تاریخ علم
دانش بومی
کاظم
ملازاده
kazem.mollazadeh@gmail.com
1
دانشیار باستانشناسی دانشگاه بوعلی سینا-همدان
AUTHOR
- رئوفی، محمدرضا. (1387)، «برگی از فرهنگ و تمدن ایران: کوزهی برقزا»، کتاب ماه علوم و فنون.
1
- فرشاد، مهدی. (1362)، «تاریخ مهندسی در ایران»، تهران: بنیاد نیشابور، نشر بلخ.
2
- کنعانی، ناصر. (1382)، «باتری اشکانی: ایرانیان مخترع اصلی پیل الکتریکی بودند»، آیینه میراث، دوره جدید، ش20.
3
- ملازاده، کاظم. (1381)، «کشف اولین باتری الکتریکی از دوره اشکانیان»، مجله پژوهش علوم انسانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بوعلیسینا، س3، ش6-5.
4
- نیرنوری، حمید. (1345)، «سهم ایران در تمدن جهان»، تهران: شرکت ملی نفت ایران.
5
- AL-Haik,A (1964) “The Rabboua Galvanic Cell”, Sumer, vol (20).
6
- Keyser. Paul .T (1993). “The purpose of the parthian galvanic cells .a first- century A.D. electric battery used for analgesia.” Jornal of Near Eastern Studes ,vol (25).
7
- Konig.W (1938). “Ein glvanisches element aus der Partherzeit?.” Forschungen und Fortschritte 14.
8
- Kuhnel, E (1932). “Die Ergebnisse der zweiten Ktesiphon-Expedition 1931 / 32,”, Forschungen und Fortschritte 8 (35-36).
9
- Ley. W (1954). “The elements of Khujut Rabua and Ctesphon ,”Galaxy 9/3 ,December.
10
- Paszthory, Emmerich (1989). “Electricity Generation or Magic? The Analysis of Nnusual Group of Finds From Mesopotamia”, Masca Research Papers in Science amd Archaeology, vol (6).
11
- Schwalb. H.M (1957). “Electric Batteries of 2000 years ago,”Science Digest 41/4,April.
12
- Waterman ,Leroy (1931). “Preliminary report upon the excavations at Tel Umar ,”Ann Arbor, vol (1).
13
- Winton. W (1962) “Baghdad Batteris B.C.,”Sumer18.
14
تارنماها
15
- www.parthia.com/parthia_science.htm#Batteries
16
- www.ldi5.com/archeo/pile.php
17
- http://unmuseum.mus.pa.us/bbattery.htm
18
- http://www.smith.edu/hsc/museum/ancient_inventions/battery2.html
19
ORIGINAL_ARTICLE
مطالعه اتنوبوتانی و اتنواکولوژی گونههای دارویی کچیک (مطالعه موردی مراتع کچیک در شمال شرق استان گلستان) سیده زهره میردیلمی* غلامعلی حشمتی** حسین بارانی
تاریخ دریافت: 21/9/92 تاریخ پذیرش: 15/2/93چکیدهیکی از موارد بحث برانگیز پیرامون گیاهان دارویی، دانش بومی است. این دانش بسیار گسترده است و جنبههای متفاوتی از جمله اتنوبوتانی گیاهان دارویی را نیز دربرمیگیرد. اتنوبوتانی به معنی دانشی است که بشر از گیاه-شناسی و اکولوژی محیط زیست گیاهان دارد. در این تحقیق یک ارزیابی اتنوبوتانیکی در 5 روستای واقعشده در منطقة ترکمننشینِ اطراف شهرستان کلاله واقع در شمال شرقی استان گلستان، صورت پذیرفت. جمعآوری اطلاعات با استفاده از مصاحبه و پرسشنامه در سه مرحله انجام شد و اطلاعاتی مانند زمان جمعآوری، پراکنش اکولوژیکی، نام محلی، خواص درمانی و اندام دارویی مورد استفاده برای گیاهان مورد مطالعه، مجموعاً با استفاده از 234 پرسشنامه ثبت شد. در این بررسی تعداد 45 گونه دارویی– خوراکی، متعلق به 21 خانواده با توجه به سابقه مصرف توسط مردم بومی معرفی شد. نتایج نشان داد که دانش بومی نه تنها دارای اطلاعاتی در زمینه خواص درمانی گونههای دارویی است، بلکه درمورد خصوصیات اکولوژیکی گیاهان (اتنواکولوژی) نیز اطلاعات گرانبهایی دارد که حتی بدون نیاز به عملیات اکولوژیکی و صرف هزینه و زمان بسیار جهت پلاتاندازی، میتوان پراکنش تقریبی آنها را نیز برآورد نمود.
https://qjik.atu.ac.ir/article_1567_504191401a33e5dc57689ca257c73ad6.pdf
2016-02-20
129
154
10.22054/qjik.2016.1567
واژههای کلیدی: گیاهان دارویی
اتنوبوتانی
اتنواکولوژی
کچیک
غلامعلی
حشمتی
heshmat.a@gmail.com
1
استاد مرتعداری دانشگاه منابع طبیعی گرگان
AUTHOR
حسین
بارانی
baranihossein@yahoo.com
2
دانشیار مرتعداری دانشگاه منابع طبیعی گرگان
AUTHOR
سیده زهره
میردیلمی
3
کارشناس ارشد مرتعداری دانشگاه منابع طبیعی گرگان
LEAD_AUTHOR
- باباخانلو، پرویز؛ میرزا، مهدی؛ سفیدکن، فاطمه؛ احمدی، لطیفه؛ برازنده، محمد مهدی؛ عسگری، فاطمه. (1377)، تحقیقات گیاهان دارویی و معطر، جلد اول: مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع ایران.
1
- بارانی، حسین. (1382)، بررسی مبانی فرهنگ مرتعداری در بین گله داران البرز شرقی. رساله دکتری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
2
- پازوکی، منوچهر. (1380)، مرتع، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول.
3
- پویان، محسن. (1368)، گیاهان دارویی جنوب خراسان، سازمان چاپ مشهد.
4
- جعفرنیا، ساسان؛ خسروشاهی، سارا؛ قاسمی، میترا. (1385)، راهنمای جامع و مصور خواص و کاربرد گیاهان دارویی، چاپ سوم. مشهد: انتشارات سخن گستر.
5
- حاجیآخوندی، ع. و بلیع، ن. (1381)، راهنمای کاربردی گیاهان دارویی، تهران: مرکز انتشارات علمی، دانشگاه آزاد اسلامی.
6
- زمان، ساعد. (1382)، گیاهان دارویی: روشهای کشت، برداشت و شرح مصور رنگی 256 گیاه، انتشارات ققنوس. چاپ پنجم
7
- قربانیدهنه، عبدالباسط. (1383)، بررسی اتنوبوتانی در استان گلستان و مناطق همجوار، پایاننامه کارشناسی ارشد گیاهشناسی (سیستماتیک)، دانشگاه تهران، دانشکده علوم.
8
- مطالعات حوزه آبخیز کچیک (مطالعات پایه) (1377)، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان (معاونت آبخیزداری).
9
- مظفریان، ولیالله؛ میروکیلی، محمد؛ برزگری، غلام رضا. (1379)، فلور یزد، مؤسسه انتشارات یزد.
10
- نجفی، قاسم؛ کلوندی، رمضان؛ صفیخانی، کیوان. (1384)، معرفی دانش بومی و یافتههای جدید گیاه دارویی، مجموعه مقالات همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی.
11
- وجدانی، حمیدرضا. (1381)، گیاهان دارویی و کاربرد آنها در دامپزشکی و دامپروری، مجله دامدار، شماره 11.
12
- Ghorbani A. (2005). Studies on pharmaceutical ethnobotany in the region of Turkmen Sahra, north of Iran (Part 1): General results. Journal of Ethnopharmacology. 102.
13
- Giday M., Afsfaw Z., Elmqvist T. and Z. Woldu. (2003). An ethnobotanical study of medicinal plants used by the Zay people in Ethiopia. Journal of Ethnopharmacology. 85.
14
- Heinrich M. (2000). Ethnobotany and its role in drug development. Phytotherapy Research. 14.
15
- Long Ch. and L. Rong. (2004). Ethnobotanical studies on medicinal plants used by the Red-headed Yao People in Jinping, Yunnan Province, China. Journal of Ethnopharmacology. 90.
16
- Martin G. J. (1995). Ethnobotany: A methods manual. Published by Chapman and Hall. Royal Botanic Gardens, Kew, UK. 268.
17
- Qureshi R. A. and M. A. Ghufran. (2007). Indigenous knowledge of selected medicinal wild plants of district Attock, Punjab, Pakistan. Pakistan Journal of Botany. 39.
18
- Soejarto D. D., Fong H. H. S., Tan G. T., Zhang H. J., Ma C. Y., Franzblau S. G., Gyllenhaa C., Riley M. C., Kadushi M. R., Pezzuto J. M., Xuan L. T., Hiep N. T., Hung N. V., Vu B. M., Loc P. K., Dac L. X., Binh L. T., Chien N. Q., Hai N. V., Bic T. Q., Cuong N. M., Southavong B., Sydara K., Bouamanivong S., Ly H. M., Thuy T. V., Rose W. C. and G. R. Dietzman. (2005). Ethnobotany / ethnopharmacology and mass bioprospecting: Issues on intellectual property and benefit-sharing. Journal of Ethnopharmacology. 100.
19
- Ugulu I., Baslar S., Yorek N. and Y., Dogan. (2009). The investigation and quantitative ethnobotanical evaluation of medicinal plants used around Izmir province, Turkey. Journal of Medicinal Plants Research. 3.
20
ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه اجتماعی صنایع دستی و هنرهای سنتی با نظری به مسگری کاشان در گذشته و امروز امیرحسین چیتسازیان* وحیدرضا جویباری** علیرضا بهارلو***
تاریخ دریافت: 25/1/93 تاریخ پذیرش: 20/6/93چکیدهمسگری کاشان از جمله صنایع و هنرهای سنتی و کهن شهر تاریخی کاشان است که متاسفانه امروزه - همچون اغلب صنایع دستی و سنتی این شهر - با رکودی بیسابقه مواجه شده و جایگاه اصیل و واقعی خود را از دست داده است. قسمت عمدهای از بازار کاشان که بنا بر اَسناد و مدارک تاریخی و همچنین اقوال صنعت کاران این حرفه و عموم، زمانی سراسر حجرههای مسگری و مسکوبی بوده، در حال حاضر به بازاری عمومی برای عرضه سایر کالاها مبدل شده و کمتر جایی را در آن برای مسگری و پیشه وران ماهر آن میتوان یافت.در این تحقیق با در نظر گرفتن نقش و جایگاه صنایع دستی و هنرهای کهن، حوزه فلزکاری سنتی، بویژه مسگری و پیشینه آن مورد توجه قرار گرفته و در این راستا بازار قدیمی شهر کاشان به عنوان نمونه مطالعاتی، مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق، هم از نوع میدانی و هم کتابخانهای (اسنادی تاریخی و تحلیل محتوا) بوده است و در نهایت سعی شده است تا با استناد به بررسیها و تحقیقات و همچنین با رجوع به منابع مستند، علل افول و انزوای این صنایع عنوان شود و راهکارهای لازم تا حد امکان پیشنهاد گردد.
https://qjik.atu.ac.ir/article_1568_3437161fd6521e724f8abb87cffa9773.pdf
2016-02-20
155
185
10.22054/qjik.2016.1568
واژههای کلیدی: هنرهای سنتی
فلزکاری
مسگری
بازار کاشان
امیرحسین
چیت سازیان
chitsazian@kashanu.ac.ir
1
دانشیار هنر دانشگاه کاشان
AUTHOR
وحیدرضا
جویباری
2
کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه کاشان
AUTHOR
علی رضا
بهارلو
alireza_baharloo5917@yahoo.com
3
کارشناس ارشد پژوهش هنر دانشگاه کاشان
LEAD_AUTHOR
- احسانی، محمدتقی. (1382)، هفت هزار سال هنر فلزکاری ایران، تهران: شرکت انتشارات علمیو فرهنگی، چاپ دوم.
1
- توحیدی، فایق. (1386)، مبانی هنرهای نگارگری، سفالگری، بافتهها و منسوجات، معماری، خط و کتابت، تهران: نشر سمیرا.
2
- شاطری، علی اصغر. (1386)، هنرمندان کاشان، کاشان، انتشارات مرسل.
3
- شاطری، علی اصغر. (1387)، آثار تاریخی کاشان، کاشان، نشر همگام با هستی.
4
- کلانتر ضرابی، عبدالرحیم (سهیل کاشانی). (1341)، تاریخ کاشان، به انضمام یادداشتهایی از اللهیار صالح و بکوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات فرهنگ ایران زمین، چاپ دوم.
5
- وارد، ریچل. (1384)، فلزکاری اسلامی، ترجمه: دکتر مهناز شایستهفر، تهران: موسسه مطالعات هنر اسلامی، بهار.
6
- وولف ، هانسن ای. (1372)، صنایع دستی کهن ایران، ترجمه: دکتر سیروس ابراهیم زاده، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
7
- یاوری، حسین. (1389(الف))، آشنایی با هنرهای سنتی 1، تهران: انتشارات دانش جهانگردی وابسته به موسسه صبای سحر، چاپ پنجم.
8
- یاوری ، حسین . (1380)، اطلس صنایع دستی، تهران: سازمان نقشه برداری کشور.
9
- یاوری، حسین. (1387)، فلزکاری، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی و آموزش عالی سوره، چاپ دوم.
10
- یاوری، حسین. (1389(ب)، نکات پیرامون مدیریت در کارگاههای تولیدی صنایع دستی، تهران: انتشارات آذر.
11
12
فصلنامـه:
13
ـ شاطری، علیاصغر. (1385)، بازار تاریخی کاشان، فصلنامه فرهنگ و مردم (ویژه کاشان)، سال پنجم، شماره 19 و 20.
14
مـقالات:
15
- اسفندیاری، ابوالفضل. عملکرد صنایع دستی در بهبود وضعیت اجتماعی، (پایگاه آ فتاب) مهر 1386.
16
- حسینی، علی . صنایع دستی در دهکده جهانی، (پایگاه آ فتاب) اردیبهشت 1388.
17
- عمادی ازوجی، مهران؛ حسن زاده، رعنا. نقش و کارکردهای صنایع دستی در امور اقتصادی و اجتماعی، (پایگاه آ فتاب) ، 1387.
18
- عظیمیپور، آبان. صنایع دستی، آمیزهای از هنر و صنعت، (پایگاه آفتاب)، مهر 1384.
19
- عسگری، بهمن. ایران زادگاه صنایع دستی، (پایگاه آ فتاب)، بهمن 1385.
20
مصاحبهها :
21
- گفتگو با آقای آقاجان زاده، محمّد - مسگر بازار کاشان- تیر ماه و مهر ماه 1389.
22
- گفتگو با آقای الماسی، اکبر- مسگر بازار کاشان - تیر ماه 1389.
23
- گفتگو با آقای حسینی، سید حسین- مسگر بازار کاشان - خرداد ماه 1389.
24
- گفتگو با آقای شاهرودیان، محمّد - مسگر بازار کاشان - تیر ماه 1389.
25
- گفتگو با آقای صداقت، محمّد- مسگر بازار کاشان - تیر ماه 1389.
26
- گفتگو با با برخی از کسبه و قُدمای بازار کاشان- خرداد ماه و تیر ماه 1389.
27
منابع تصـاویر:
28
کلیه تصاویر از نگارندگان (خرداد ماه 1389- بازار کاشان
29
ORIGINAL_ARTICLE
شیوههای بهرهبرداری از سنگ ابزارها درصنایع سنتی میبد محمدسعید جانب اللهی
تاریخ دریافت: 22/4/93 تاریخ پذیرش: 15/8/93چکیدهموضوع این مقاله بررسی وضعیت برخی ازصنایع سنتی در دورهای ازتاریخ میبد است که جامعه آن هنوز دارای ویژگیهای یک جامعه بسته بود و ارتباط محدودی با خارج از محیط خود داشت. در خیلی از موارد احتیاجات و ضروریات اولیه زندگی خود را رأسا تهیه میکرد و جامعهای نسبتاً خودبسنده بود، شاید سالها گذرکسی به شهر نمیافتاد، حتی به پول نیاز چندانی نداشت که بیشتر داد و ستدهایش پایاپای بود، وپول مبادله نمیشد و اگر در انبارش جنس موجود نبود "چوب خط" میگذاشت و نسیه میبرد. دراین دوره هنوز دایره تقسیم کار حتی از نظر سنی و جنسی بسیار محدود بود، مشاغل کاملاً از یکدیگر تفکیک نشده بود، فهمیدن این که یک پیشهور واقعاً چه نوع تخصصی دارد دشوار بود. اما بین روستاهای گوناگون میبد نوعی تقسیم شغل وجود داشت، زنها نیز به تناسب شغل و حرفه شوهر در فعالیتهای گوناگون شرکت میکردند، حتی بچهها در چرخه اقتصادی نقش مشخص و معینی داشتند و باید قدمی، هر چند کوتاه و نامتعادل، برمیداشتند. وفاق اجتماعی درحدی بودکه در دادگاه بخش حتی یک مورد پرونده جنایی به چشم نمیخورد.
https://qjik.atu.ac.ir/article_1569_bf7443bb772d14f2d280813e8b01b9ba.pdf
2016-02-20
186
212
10.22054/qjik.2016.1569
واژههای کلیدی: میبد
آسیاب
مازاری
عصاری
روغنگری
سنگ ابزار
محمدسعید
جانب اللهی
ms_janebollahi@yahoo.com
1
کارشناس ارشد مرذم شناسی سازمان میراث فرهنگی
AUTHOR
- عبدالحسین،آیتی. (1317)، تاریخ یزد، یزد، گلبهار.
1
- پاپلی یزدی، محمد حسین. (1364)، آسیآبهایی که باآب قنات کار میکنند، مجله دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ش 1س18.
2
- جانب اللهی، محمدسعید. (1383)، چهل گفتار در مردم شناسی میبد، دفتراول، فرهنگ و فنآوری قنات، روشنان، تهران. همو چهل گفتار در مردم شناسی میبد، دفتر چهارم، صنایع کهن بومی و دانش عامه، زیرچاپ .
3
- ـــــــــ سفالگری یا "کباره" و "نانی" سازی درمیبد، پژوهشنامه – مجموعه مقالات پژوهشی، دفتردوم اداره کل میراث فرهنگی استان تهران،1380.
4
- سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح. (1381)، فرهنگ جغرافیایی آبادیهای استان یزد، جلد دوم.
5
- طوسی، خواجه نصیرالدین. (1363)، تنسوخ نامه، ترجمه: سید محمدتقی مدرس رضوی، اطلاعات، چاپ دوم .
6
- فرشاد، پروفسور دکتر مهدی. (1376)، تاریخ مهندسی درایران، تهران: انتشارات بلخ، چاپ سوم.
7
- مرکز آمار ایران. (1356)، آمار نامه استان یزد، شماره 745.
8
- وامق، محمدعلی. (1371)، تذکره میکده به کوشش حسین مسرت، ازانتشارات جداگانه، فرهنگ ایران زمین.
9
- وولف، هانسای. (1372)، صنایع دستی کهن ایران، ترجمه: سیروس ابراهیم زاده، تهران، انتشارات وآموزش انقلاب اسلامی.
10
ضمناً از آقایان سیدعلی بمان نقیب ابنابراینکرین، ماشاالله بیگی و علی آقا قاسمی به سبب همکاری ارزندهاشان تشکر میکنم.
11