ORIGINAL_ARTICLE
دانش بومی شترداران در توسعه همساز با محیط (مورد: روستای حسنآباد دامغان)
امروزه در ادبیات توسعه، پارادایمهایی نظیر توسعه روستایی درون زا، معیشت پایدار روستایی، توسعه پایدار و پساتوسعه، کاربرد دانش بومی در توسعه جوامع، به ویژه جوامع محلی دارای طرفدارانی است. از این رو توجه به این موضوع، شناسایی چارچوب و روش شناختی متناسب آن، اهمیت فراوانی یافته است. دستیابی به توسعه همه جانبه پایدار، نیازمند استفاده از تجارب چند هزار ساله پیشینیان؛ و به عبارتی مادر دانش رسمی است. شترداران همانند دیگر جوامع بومی از دانشهای بومی ارزشمندی برخوردارند که تاکنون کمتر مورد توجه بوده است.در این تحقیق، دانش بومی شترداران حسن آباد دامغان، به عنوان مهمترین روستای شتردار شهرستان دامغان به روش میدانی مورد بررسی قرار گرفته است؛ با روش نمونه گیری گلوله برفی افراد مورد مطالعه انتخاب شدند؛ از تکنیکهای مشاهده مشارکتی، مشاهده آزاد و مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شد. مقاله بخشی از دانش بومی شترداران روستای حسن آباد را بررسی کرده است که در حال فراموشی است ولی میتواند به عنوان مکمل دانش رسمی یا نوین مورد توجه قرار گیرد. نتیجه نشان میدهد که دانش بومی منطقه ظرفیت زیادی جهت تداوم روند توسعه همساز با محیط دارد و میتواند در گسترش دانش رسمی توسعه منطقه مورد استفاده قرار گیرد.
https://qjik.atu.ac.ir/article_10876_9a8c83131cd398976638be6f40965ca9.pdf
2018-09-23
1
32
10.22054/qjik.2020.41609.1152
دانش بومی شترداری
دانش رسمی
توسعه همساز با محیط
حسن آباد دامغان
حسن
افراخته
afraktehh@yahoo.com
1
دانشگاه خوارزمی
AUTHOR
علیرضا
شاه حسینی
il_1347@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری دانشگاه خوارزمی و پژوهشگر دانش بومی
LEAD_AUTHOR
- اتاق بازرگانی، معادن و کشاورزی، معاونت بررسیهای اقتصادی، مرکز گردآوری و تحلیل آمار [بیتا] بررسی و تولید و مصرف گوشت قرمز در ایران، تهران.
1
-ازکیا، مصطفی و صفری شالی، رضا. (1378)، نگرشی سیستمی بر خرده فرهنگ روستاییان به مثابه یک ضرورت در توسعه پایدار روستایی، جنگل و مرتع، ش 42.
2
-افراخته، حسن و شاه حسینی، علیرضا. (1396)، نقش شتر در اقتصاد کویرنشینان (مورد مطالعه: روستای رضا آباد شهرستان شاهرود). فصلنامه عشایری ذخایر انقلاب، دوره جدید، ش 58.
3
- افشار زاده، نشمیل و پاپ زن، عبدالحمید. (1390)، دانش بومی زنان در فرایند توسعه پایدار کشاورزی، زن در توسعه و سیاست، دوره 9، ش 4.
4
-امیری اردکانی، محمد و عمادی، محمدحسین. (1382)، دانش بومی در دامداری. تهران: وزارت جهاد کشاورزی معاونت ترویج و نظام بهره برداری، دفتر مطالعات و تلفیق برنامهها.
5
- بارانی، حسین و شهرکی، محمدرضا. (3 139). فرهنگ و دانش عامیانه (مطالعه موردی: شیوههای سنتی و دانش بومی شترداری). فصلنامه دانشهای بومی ایران. دوره 1، ش 1: 149-181.
6
- برگ، اتوکلاین. (1358)، روان شناسی اجتماعی، ترجمه: علی محمد کاردان، تهران: نشر اندیشه
7
- ترحمی، محمد. (1390)، شتر و شترداری در استان سمنان، سمنان: صدا و سیمای مرکز سمنان (طرح پژوهشی).
8
- راسخ افشار، محمد. (1394)، شتر و توسعه پایدار، سمنان: حبلهرود.
9
- خدایی، سید عباس. (1386)، پرورش شتر، تهران: انتشارات پرتو واقعه.
10
-سر کبیری، مجتبی. (1396). ویژگیهای لوک برتر از دیدگاه شترداران بومی و محلی استان سمنان و رفتار شناسی آن، فصلنامه تحقیقات کاربردی در علوم دامی، دوره 6، ش 23.
11
- شاه حسینی، علیرضا. (1373)، آشنایی با یک قبیله ناشناخته ایران، سنبله، سال هفتم، شماره ۶۸.
12
- شاه حسینی، علیرضا. کتابشناسی شتر. سمنان: مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام سازمان جهاد سازندگی استان سمنان.
13
- شاه حسینی، علیرضا. چوداریها قبیلهای کویر نشین، (ویرایش دوم) سمنان: حبلهرود.
14
- شفیعی راد، محمدرضا. (1367)، شتر و شترداری در مناطق کویری ایران، کشاورز، سال دهم، شماره ۱۱۰.
15
- عامری، جواد و طباطبایی، سیدحسین. (1396)، واژگان و اصطلاحات شترداری در گونه زبانی طرود. دو ماهنامه فرهنگ و ادبیات عامیانه، سال 5، ش 16.
16
- عمادی، محمدحسین و عباسی، اسفندیار. (1377)، دانش بومی و توسعه پایدار روستاها، دیدگاهی نوین در پهنهای دیرین. روستا و توسعه، سال 2، ش 1.
17
- عمادی، محمدحسین و عباسی، اسفندیار. (1378)، دانش دیرین و نیازهای نوین اطلاع رسانی، فصلنامه کتاب، دوره 10، ش 4.
18
-فرهادی، مرتضی. (1378)، گذشته تنها یک گذشته نیست: لزوم پژوهش در دانش کاربردهای سنتی ایران، در: کاربرد دانش بومی در توسعه پایدار (گرد آوری محمد حسین عمادی و اسفند یار عباسی) تهران: مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی وزارت جهاد سازندگی.
19
- فرهادی، مرتضی. (1377)، موزههای بازیافته، دفتر دوم، کرمان: مرکز کرمان شناسی.
20
-قره باش، آشورمحمد؛ مسعود احمدی، حسن اکبرپور و قربان محمد آنه قره جه. (۱۳۸۷)، پرورش شتر یک کوهانه ترکمن و تولیدات آن در استان گلستان. مجله الکترونیک کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، ج اول، ش اول.
21
- مصطفوی و هومن، علیاصغر. (1377)، شتر، مهر، ش 15
22
- میرآخورلی، بهرام و شاه حسینی، علیرضا. (1375)، اطلس تولید مثل شتر، سمنان، سازمان جهاد سازندگی استان سمنان، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام.
23
- وجدانی، حمیدرضا. (1383)، اهمیت ذخایر ژنتیک گیاهی و دانش بومی مربوط به گیاهان در توسعه پایدار، جهاد، سال 23، ش 261.
24
- هنری، مرتضی. (1354)، شترداری در کویر، مردم شناسی و فرهنگ عامه ایران، شماره ۲، انتشارات مرکز مردم شناسی.
25
- Bolhassan. (2018). safeguarding sara wak s intang ible cultural heritage a knowledge management approuach. Victoria university of welling ton Newzea land.
26
- PurcellTrovor W. (1998). Indigen ous know ledge and applied and thropogy
27
- Questions of definition and direction Human organization 57 (3)
28
ORIGINAL_ARTICLE
انسانشناسی پزشکی: پیشگیری و درمان سنتی در بین مهاجران افغانستانی
انسانشناسی از ابتدای پیدایش دانشگاهی خود به امر سلامت، بهداشت، بیماری، مداوا و بهطور کلی امور پزشکی توجه ویژه داشته و بهمرور حوزه دقیقی از انسانشناسی را به این امور اختصاص داده است. هدف اصلی این رشته یافتن درک مناسب از عواملی است که بر بهداشت، تجربه و شیوع بیماری، پیشگیری و درمان بیماری، روالهای شفادهی، پیوندهای اجتماعی در مدیریت درمان اثر گذارند. این مقاله در پی آن است که مکانیسمهای پیشگیری و درمان سنتی را در بین مهاجران شناخته و اثرات آن را در مواجه با نظام پزشکی مدرن ایران بررسی کند. با استفاده از روش مردمنگارانه برای گردآوری داده، یعنی بهرهگیری از مطالعات اسنادی، مصاحبههای عمیق نیمهساختاریافته و مشاهدههایحینمشارکت و همچنین یادداشتهای شخصی در زمین پژوهش «شهرک قائم قم»، پژوهشگر توانسته دادههای دستاولی را گردآوری و تحلیل کند. دادههای این پژوهش عمدتا در تابستان 1397 گردآوری شده و نمونهگیریها بر مبنای الزامهای نظری کار و به صورت هدفمند صورتبندی شدهاند. در ابتدا به بیماریهای شایع بین مهاجران پرداخته و سپس به مواجه مهاجران با این امور پزشکی بر مبنای باورهای سنتی و فرهنگی آنان اشاره خواهد شد. پیشگیری و درمانهای سنتی در بین مهاجران افغانستانی در ایران بیش از درمانهای مدرن بر صحنه زندگی روزمره آنان حاضر است.
https://qjik.atu.ac.ir/article_10935_04e6152a98961639896eeb8d6e34e2ba.pdf
2018-09-23
33
102
10.22054/qjik.2020.41829.1154
انسانشناسی پزشکی
بهداشت
پیشگیری و درمان سنتی
مهاجران افغانستانی
حسین
میرزائی
hossein.mirzaei@atu.ac.ir
1
استادیار انسان شناسی دانشگاه علامه طباطبائی
LEAD_AUTHOR
- اداره مرکزی احصائیه. (1397)، یافتههای کلیدی سروی وضعیت زندگی در افغانستان، کابل: اداره مرکزی احصائیه.
1
- استوار، افشار. (1378)، «بررسی وضعیت سلامت روانی گروهی از مهاجران افغان مقیم شیراز»، فصلنامه اندیشه و رفتار، شماره 17 و 18:. 4-10.
2
- امیری، علیرضا. (؟) نگاهی به رویکردهای نظری در انسانشناسی پزشکی، سایت انسانشناسی و فرهنگ: تاریخ بازبینی: 11/09/1397.
3
http://anthropology.ir/article/31659.html
4
- ایمان، محمدتقی و مرادی، گلمراد. (1388)، «بررسی رابطه بین راهبردهای فرهنگپذیری و سلامت روانی در میان مهاجران: نمونه موردی مطالعه شهر کرمانشاه»، مجله جامعهشناسی کاربردی، دوره 20، شماره 1 (پیاپی 33): 147-170.
5
- آدام، فیلیپ و هرتسلیک، کلودین. (1385)، جامعهشناسی بیماری و پزشکی، ترجمه: لورانس دنیا کتبی، تهران: نشر نی.
6
- باورصاد، بلقیس و دیگران. (1393)، «بررسی رابطه میان دینداری و سلامت روان منابع انسانی سازمان: مورد مطالعه دانشگاه شهید چمران اهواز»، فصلنامه توسعه اجتماعی، دوره 9، شماره 3: 217-238.
7
- برومندزاده، محمدرضا و نوبخت، رضا. (1393)، «مروری بر نظریات جدید مطرح شده در حوزه مهاجرت»، فصلنامه جمعیت،جلد ۲۱، شماره ۹۰ و ۸۹:. ۷۳-۹۰
8
- پریوش، تکتم. (1383)، «مقایسه رفتارهای باروری مهاجران افغانی با بومیان ساکن در منطقه گلشهر مشهد»، پایان نامه کارشناسیارشد گروه جمعیتشناسی دانشگاه تهران.
9
- پژمان، اسدالله. (1394)، روایت بازگشت: نگاهی به وضعیت بازگشتکنندگان در افغانستان، کابل: کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان.
10
- جمشیدیها، غلامرضا و علی بابایی، یحیی. (1381)، «بررسی عوامل مؤثر بر بازگشت مهاجران افغانی با تاکید بر ساکنان شهرک گلشهر مشهد»، در: نامه علوم اجتماعی، شماره 20:71-90.
11
- جمشیدیها، غلامرضا و عنبری، موسی. (1383)، «تعلقات اجتماعی و اثرات آن بر بازگشت مهاجران افغانی»، :نامه علوم اجتماعی، شماره 23:. 43-68.
12
- حاجی علی محمدی، هما؛ تقوی شیرازی، مریم و قربانی، عبدالباسط. (1385)، اطلس مردمگیاه درمانی ایران، فصلنامه علمی-پژوهشی، شماره 34-35.
13
- خوبدل، مهدی؛ مهرابی توانا، علی؛ میرنژاد، رضا و اسدزاده، رؤیا. (1382)، «پاتولوژی جغرافیای افغانستان»، مجله طب نظامی، شماره 5 (4):. 299-291.
14
- رخشانی، فاطمه؛ انصاریمقدم، علیرضا و حر، عبدالفهیم. (1381)، «آگاهی، نگرش و رفتار زنان مهاجر افغانی ساکن شهر زاهدان در مورد تنظیم خانواده»، فصلنامه پزشکی و ناباروری، شماره 12:. 47-54.
15
- ریاحی، عارف؛ حریری، نجلا و نوشینفرد، فاطمه. (1395)، «مهاجران و نیازهای اطلاعاتی: نگاهی به نیازهای اطلاعاتی بهداشتی و سلامت مهاجران مراجعهکننده به مراکز بهداشتی و درمانی وابسته به دانشگاههای علوم پزشکی». مجله سلامت و بهداشت اردبیل: دوره 7، شماره 4: 435- 445.
16
- زنجانی، موسی. (1365)، مدینة البلاغه، تهران: انتشارات کعبه.
17
- سجادپور، فرزانه و جمالی، ابراهیم. (1395)، «زنان افغان مهاجر و چالشهای بازگشت به وطن( مطالعه موردی: زنان مهاجر افغانستان شهر مشهد)»، پژوهشهای انسانشناسی ایران، دوره 6، شماره 2: 131-151.
18
- صادقی، رسول و عباسیشوازی، محمدجلال. (1395)، »بازگشت به وطن یا ماندن جوانان افغانستانی در ایران» و دو فصلنامه مطالعات جمعیتی 1: 119-150.
19
- عباسیشوازی، محمدجلال و صادقی، رسول. (1390)، «تفاوتهای بومی مهاجر ازدواج در ایران: مطالعه مقایسهای رفتارهای ازدواج مهاجران افغان با ایرانیها»، در: نامه انجمن جمعیتشناسی ایران، سال چهارم، شماره 8: 73-7.
20
- کریمی، مرتضی. (1396) انسانشناسی پزشکی، سایت انسانشناسی و فرهنگ: تاریخ بازبینی: 18/09/1397. https://anthropologyandculture.com
21
- گزارش اداره کل اتباع خارجی وزارت تعاون و رفاه اجتماعی، با عنوان: «بیش از ۲۰ هزار تبعه خارجی تحت پوشش بیمه سلامت قرار گرفتند»، تاریخ انتشار گزارش 23/03/1396، تاریخ بازبینی: 11/09/1397 در وبسایت: https://eakh.mcls.gov.ir/fa/news/80256/
22
- گزارش آژانس پناهندگان سازمان ملل در ایران، با عنوان «خدمات با کیفیت دفاتر پیشخوان دولت به پناهندگان برای بیمه سلامت». تاریخ انتشار: 10/05/1396، تاریخ بازبینی: 10/09/1397 به آدرس: http://unhcr.org.ir/fa/news/11574/
23
- گزارش بانک جهانی،. (2016)، افغانستان. دسترسی آنلاین:
24
https://donnees.banquemondiale.org
25
- لهسایی زاده، عبدالعلی و مرادی، گلمراد. (1386)، «رابطه سرمایه اجتماعی و سلامت روان در مهاجران»، در: فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 26:. 161- 180.
26
- محمدیان، مهرداد؛ دادفر، محبوبه؛ بوالهری، جعفر و کریمی کیسمی، عیسی. (۱۳۸۴)، «غربالگری اختلالهای روانی در مهاجران افغان مقیم تهران»، در: مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، شماره 11 (۳): ۲۷۰-۲۷۷.
27
- محمدیان، مهرداد و همکاران،. (1383)، «بررسی وضعیت سلامت روانی مهاجران افغانی مقیم تهران»، در: فصلنامه اندیشه و رفتار، سال 5، شماره 1 و 2: 20-29.
28
- محمودیان، حسین. (1386)، «مهاجرت افغانها به ایران: تغییر در ویژگیهای اقتصادی اجتماعی و جمعیتی و انطباق با جامعه مقصد»، در: نامه انجمن جمعیتشناسی، دوره 2، شماره 4:. 42-69.
29
- معموری، غلامعلی، ارقامی، ناصر. (1378)، «مطالعه شاخصها بهداشت باروری در زنان 15-29 ساله افغانی و ایرانی ساکن در منطقه گلشهر مشهد»، مرکز بهداشت استان خراسان.
30
- میردیلمی، سیده زهره؛ حشمتی، غلامعلی؛ بارانی، حسین. (1393)، مطالعه اتنوبوتانی و اتنواکولوژی گونههای دارویی کچیک، دو فصلنامه دانشهای بومی ایران، سال اول، شماره 2، چاپ دوم.
31
- میرزائی، حسین. (1386)، بررسی سبک زندگی مهاجران افغانستانی ساکن در شهرک قائم قم، پایاننامه کارشناسی ارشدانسانشناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
32
- میرزائی، حسین. (1392)، «انسانشناسی قومی-زبانی مهاجران هزاره در ایران»، مجله علمی-پژوهشی پژوهشهای انسانشناسی ایران، مقاله 7، دوره 3، شماره 2: 144-123.
33
- میرزائی، حسین. (1393)، «هویت زبانی مهاجران افغانستانی در ایران»، در: مجله علمی- پژوهشی مطالعات اجتماعی ایران، انجمن جامعهشناسی ایران، مقاله 6، دوره 8، شماره 3: 109-128.
34
- میرزائی، حسین. (1396)، «بررسی انسانشناختی روزمرگی راهبردهای اقتصادی مهاجران افغانستانی»، مجله علمی-پژوهشی هنر و فرهنگ آسیا، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شماره دوم: 137-173.
35
- نصراصفهانی، آرش. (1397)، در خانه برادر، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
36
- مکاری، محمد. (1390)، بررسی شیوههای درمان سنتی با داروهای غیرگیاهی (مطالعه موردی گناباد، تربت جام، تایباد و خواف)، فصلنامه علمی-پژوهشی تاریخ پزشکی، دوره 3 شماره 6.
37
- Abbasi, M. J., D. Glazebrook, G Jamshidiha, H. Mahmoudian, and R. Sadeghi. (2005). Return to Afghanistan? Astudy of Afghans Living in Tehran, Kabul: Afghanistan Research an Evaluation Unit.
38
- Abbasi-Shavazi, M. J, and R. Sadeghi. (2012). The Adaptation of Second-generation Afghans in Iran: Empirical Findings and Policy Implications, in Calabrese, J., & J. Transatlantic Ccooperation on Protected Displacement: Urgent Need and Unique Opportunity, Washington, DC: Middle East Institute
39
- Abbasi-shavazi, M. J., and R. Sadeghi. (2015). »Socio-cultural Adaptation of Second-generation Afghans in Iran», International Migration. 53(6): 89-110.
40
- Abbasi-Shavazi, M. J., G. Hugo, R. Sadeghi., and H. Mahmoudian. (2015). »Immigrant-Native Fertility Differentials: The Afghans in Iran», Asian and Pacific Migration Journal, 24 (3): 273-297.
41
- Abbasi-Shavazi, M. J., R. Sadeghi. (2016). »Integration of Afghans in Iran: pattern, Levels and policy implications», Migration Policy Practice 6, no. 3 pp. 22-29.
42
- Abbasi-Shavazi, M. J., R. Sadeghi, H. Mahmoudian, and G. Jamshidiha. (2012). »Marriage and Family Formation of the Second-generation Afghans in Iran: Insights from a Qualitative Study», International Migration Review, 46(4): 828–860.
43
- Ahlin T., & Nichter M., & Gopukrishnan P. (2016). »Health insurance in India: what do we know and why is ethnographic research needed». Anthropology & Medicine. 2016; 23 (1):102–24.
44
- Anderson, W. (2008). The Collectors of Lost Souls: Turning Kuru Scientists into Whitemen. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
45
- Baer, H., Singer, M., Susser, I. (2004). Medical Anthropology and the world system. Westport: Prager.
46
- Bennet, J. W. (2017). The Ecological Transition: Cultural Anthropology and Human Adaptation, New York: Routledge
47
- Davison, G. (2017). ‘Ken Inglis: Threads of Influence’. History Australia 14: 516–29.
48
- Ferrara, N. (2018). In Pursuit of Impact: Trauma- and Resilience-Informed Policy Development, Maryland: Rowman, Littlefield.
49
- Good, B. J., & M.-J. DelVecchio Good. (1980). The Meaning of Symptoms: A Cultural Hermeneutic Model for Clinical Practice. In The Relevance of Social Science for Medicine. Leon Eisenberg and Arthur Kleinman, eds., pp. 165–196. Dordrecht, Holland: D. Reidel Publishing Company.
50
- Hugo, G., M. J. Abbasi-Shavazi, and R. Sadeghi. (2012). Refugee Movement and Development; Afghan Refugee in Iran, Migration and Development, 1(2): 261-279.
51
- Hunt, N. R. (2016). A Nervous State: Violence, Remedies, and Reverie in Colonial Congo. Durham, NC: Duke University Press
52
- Jellali IA, Zarrouk L, Jellali MA, Nasr M. (2014). Schizophrénie et immigration: influence des facteurs psychosociaux. L'Évolution Psychiatrique, Volume 79, Issue 3, July–September 2014, Pages 421-427.
53
- Jones, R. L., & Anderson W. (2015). ‘Wandering Anatomists and Itinerant Anthropologists: The Antipodean Sciences of Race in Britain between the Wars’. British Journal for the History of Science 48: 1–16.
54
- Joralemon, D. (2017). Exploring Medical Anthropology, New York:Routledge.
55
- Kerin, R. (2007). »Mixed up in a Bit of Do-Goodery»: Judy Inglis, Activist Anthropology and Aboriginal History’. History and Anthropology, 18: 427–42.
56
- Lindenbaum, Sh. (2015). »An Annotated History of Kuru».Medicine Anthropology Theory2 (1): 95–126.
57
- Lupton, D. (2012). Medicine as culture: Illness, disease and the body, New York: Sage.
58
- Miller, B. (2009). Cultural Anthropology in a Globalizing World, Washington: Pearson, George Washington University.
59
- Mousavi, S. A. (1997). The hazara of Afghanistan: An Historical, Cultural, Economic and Political Study, New York: St Martin Press.
60
- Piran, P. (2004). Effects of social interaction between afghan refugees and Iranian on reproductive health attitude, Disasters, 28 (3): 283-93.
61
- Poleykett, B. (2018). »Ethnohistory and the Dead: Cultures of Colonial Epidemiology», Journal Medical Anthropology Cross-Cultural Studies in Health and Illness, Volume 37, 2018 - Issue 6: Technologies and Materialities of Epidemic Control Pages 472-485
62
- Pool, R & Geissler, W. (2005). Medical anthropology, McGraw-Hill Education (UK).
63
- Porta, M. (2014). A dictionary of epidemiology, Oxford university press.
64
- Singer, M. & Baer, H. (2018). Critical Medical Anthropology, 2nd Edition, New York: Routledge.
65
- Sobo, E. J. (2004). Theoretical and applied issues in cross-cultural health research. Encyclopedia of Medical Anthropology. New York: Springer.
66
- Tilley, H.& Gordon, R. J. (2007). Ordering Africa: Anthropology, European Imperialism and the Politics of Knowledge, Manchester: Manchester University Press.
67
- Weiss, M. G. (2018a). »Cultural Epidemiology: Conceptual Framework and Current Directions of an Interdisciplinary Field.» Bulletin of the Institute of Ethnography SASA 66, no. 2 (October 8, 2018): 245–53.
68
- Weiss, M. G. (2018b). »Chapter 13. Explanatory Models in Psychiatry.»In Textbook of Cultural Psychiatry, edited by Dinesh Bhugra and Kamaldeep Bhui, 2nd ed., 143–157. Cambridge: Cambridge University Press.
69
- Winkelman, M. (2008). Culture and health: Applying medical anthropology, New York: John Wiley&Sons.
70
- Young, A & Rees, T. (2011). ''Medical anthropology enters the 21st century», The Journal of nervous and mental disease, 199, 592-596.
71
ORIGINAL_ARTICLE
بازشناسی دانش بومی در خانه های چوبی روستای زیارت گرگان ونقش آن در توسعه پایدار محلی
روستای زیارت در بخش کوهستانی جنوب گرگان در استان گلستان واقع شده است. مطالعه حاضر با هدف شناسایی نقش دانش بومی در توسعه پایدار در ساخت خانه های این روستا به صورت کیفی و به روش تحلیل محتوی انجام شد. 18مصاحبه با ده مطلع و سه استادکار نجار بومی انجام و سپس مصاحبه ها بصورت دست نویس پیاده شد و با روش کیفی گراندهیم و لاندمن تجزیه و تحلیل شد. فرآیند سیستماتیک تجزیه و تحلیل با کدگذاری آغاز گردید و اطلاعات از داده های متنی فراتر رفت و از طریق آن مضامین و مفاهیم پنهان از درون محتوی داده ها نمایان شد و 622 کد سطح اول بدست آمد. پس از ادغام کدهای مشابه، فرآیند ایجاد زیر طبقات بر پایه مشابهت مفهومی موجب پدیدار شدن شانزده زیر طبقه شد. فرآیند ادغام و تقلیل داده ها در نهایت به پنج طبقه اصلی فن چوب شناسی، مهارت خانه سازی، تعاملات اجتماعی-فرهنگی، بهره وری اقتصادی و انتقال تجارب منجر شد. طبقه فن چوب شناسی دارای سه زیر طبقه گونه ها و مکانهای مناسب چوب، روشهای تهیه چوب و نحوه انتقال چوب بود. طیقه مهارت خانه سازی شامل چهار زیر طبقه چینش طبقه همکف، ساخت طبقه اول، روش اجرای بام و ابزارها و وسایل بود. طبقه تعاملات اجتماعی فرهنگی دارای چهار زیرطبقه همیاری و مشارکت، نقش فرهنگ در انسجام اجتماعی، استقلال و خودکفایی و بهبود کیفیت زندگی ونیز طبقه بهرهوری اقتصادی دارای زیرطبقات کاهش هزینه ساخت، توانمندسازی و اشتغال، تاثیر اقتصاد بر کالبد خانه، ونهایتا طبقه انتقال تجارب دارای زیر طبقات اشتیاق یادگیری و رابطه استاد- شاگردی بود. در انتها میتوان نتیجه گرفت اجرای طرح های توسعه در این روستا باید به گونهای باشد که خانههای این روستا با مصالح بومی همچون چوب با بکارگیری دانش بومی توام با شناخت ویژگیهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و طی مشارکت جوامع محلی برنامه ریزی و اجرا گردد.
https://qjik.atu.ac.ir/article_10659_6501db1cd2b03f515e09482394d0fe28.pdf
2018-09-23
103
150
10.22054/qjik.2020.37862.1132
"دانش سنتی
"روستای زیارت"
"توسعه پایدار"
"خانه سازی"
"تحلیل محتوای کیفی
جاوید
ایمانیان
javid.imanian@yahoo.com
1
دانشجوی دکترای تخصصی مرمت بنا های تاریخی
LEAD_AUTHOR
رضا
ابویی
r.abouei@aui.ac.ir
2
عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان
AUTHOR
محراب
مدهوشی
mmadhoushi@hotmail.com
3
دانشیار گروه تکنولوژی و مهندسی چوب، دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی گرگان
AUTHOR
- ابراهیمی لویه، عادل؛ میرزایی راجعونی، سلیمان. (1396)، تحلیل کیفی در علوم اجتماعی، تهران: انتشارات لویه.
1
- اکرمی، غلامرضا و طاهری، نوید. (1387)، بهسازی بافت باارزش روستای زیارت با الگوی گردشگری، فصلنامه آبادی، شماره 24.
2
- اکرمی، غلامرضا؛ علی پور، لیلا. (1395)، نقش مصالح بومی در معماری پایدار از دیدگاه زیستمحیطی، مسکن و محیط روستا، شماره 156.
3
- امامی، علی؛بازدار، مهرنوش؛صفری، ملیحه؛فرحناکی، رامونا. (1396)، تعیین رابطه حس تعلق و شاخصههای اجتماعی آن (نمونه موردی: روستای زیارت در گلستان)، مجله معماری و شهرسازی آرمانشهر، شماره 21.
4
- انصاری رادمند، هادی. (1391)، شناسایی معیارهای عام شکلگیریبافتهای روستایی در ایران، مجموعه مقالات چهارمین همایش علمی سراسری دانشجویان جغرافیا، تهران.
5
- بصیریان جهرمی، حسین؛ خانیکی، هادی. (1393)، سیاستگذاران ایرانی و سیاستگذارانرسانههای اجتماعی، چالشها، الگوهاو ارائه یک مدل پیشنهادی، فصلنامه برنامهریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 21.
6
- پاپ زن، عبدالحمید؛ حسینی، سید محمود؛ ازکیا، مصطفی؛ عمادی، محمدحسین. (1386)، تدوین مدل مفهومی حاصل از تلفیق دانش بومی و رسمی با استفاده از نظریه بنیادی بهمنظور دستیابی به رهیافت ترویجی مناسب (مطالعه موردی: منطقه پیلور شهرستان کرمانشاه، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال پانزدهم، شماره 58..
7
- پیرزاد، احمد؛ ریاحی مقدم، ساشا. (1396)، بررسی رابطه بوم گرایی در معماری روستایی با اقتصاد روستایی (نواحی معتدل و مرطوب و نواحی گرم و خشک)، دو فصلنامه پژوهشی- تحلیلی هنرهای حوزه کاسپین، شماره اول..
8
- جعفری نجفآبادی، عاطفه؛ مهدوی پور، حسین. (1392)، نقش تکنولوژیهای بومی در کیفیت فضاهای مسکونی، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 141.
9
- جمعه پور، محمود. (1393)، بومیسازی در عرصه توسعه روستایی و نقش دانش بومی در فرآیند آن، دو فصلنامه دانشهای بومی ایران، شماره 2.
10
- چمنی، ملیحه. (1386)، سازههای بومی در معماری پایدار، اولین کنفرانس سازه و معماری، تهران.
11
- راهب، غزال و ترکاشوند، عباس. (1394)، گونه شناسی مسکن روستایی استان گلستان، تهران:انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
12
-رحیم نیا، رضا، قرائتی، مهران، زمانی فرد، علی. (1394)، کاربرد نظریه زمینهای در پژوهشهای مرتبط با دانش بومی حفاظت، رویکردی برای پاسداشت میراث فرهنگی ناملموس، دو فصلنامه دانشهای بومی ایران، سال دوم، شماره 4.
13
-رضایی، مسعود؛وثیق، بهزاد؛مرادی، ابراهیم. (1393)، جایگاه الگوهای معماری پایدار در معماری بومی روستایی (مطالعه موردی: روستای هلسم)، مجله فرهنگ ایلام، دوره پانزدهم، شماره 44-45.
14
-رفیع فر، جلالالدین، دانش مهر، حسین، احمد رش، رشید. (1391)، بینش و روش در پژوهشهای دانش بومی و جایگاه آن در فرآیند توسعه پایدار روستایی، فصلنامه توسعه روستایی، دوره چهارم، شماره 1.
15
-رکنالدین افتخاری، عبدالرضا؛محمودی، سمیرا؛غفاری، غلامرضا؛پور طاهری، مهدی. (1394)، تبیین الگوی فضایی سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار روستایی مورد:روستاهای استان خراسان رضوی، فصلنامه اقتصاد، فضا و توسعه روستایی سال چهارم، شماره 11.
16
- زمرشیدی، حسین. (1385)، آموزش اجرای ساختمانهای سنتی با مصالح بنایی، پی و دیوار، فصلنامه فناوری آموزش، سال اول، شماره 2.
17
- سعیدی، عباس. (1377)، مبانی جغرافیایی روستایی ایران، تهران: انتشارات سمت.
18
- سعیدی، عباس. (1385)، مبانی جغرافیای روستایی، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، چاپ هفتم.
19
- موردی: دهستان ایجرود بالا، شهرستان ایجرود، مجله جغرافیا و توسعه ناحیهای، شماره 19.
20
-شمسالدینی، علی. (1387)، آثار اجرای طرح هادی در کاهش مهاجرت روستایی: مورد مطالعه روستای پل فلهیان در شهرستان ممسنی، مسکن و انقلاب، شماره 121.
21
- .صادقی پی، ناهید. (1390)، تأملی در مصالح بوم آوردروستا، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 139.
22
- عربیون، ابوالقاسم. (1385)، دانش بومی، ضرورتی در فرآیند توسعه و ترویج، فصلنامه روستا و توسعه، دوره 9، شماره 1.
23
- عزیزی، مهدی. (1380)، توسعه شهری پایدار، مجله صفه، شماره 33.
24
- علیائی، محمدصادق. (1394)، تحلیلی بر رویکرد مشارکت اجتماعی روستائیان در برنامههای توسعه پایدار روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، مجله توسعه اجتماعی ایران، سال هفتم، شماره 3.
25
- عمادی، محمدحسین؛ عباسی، اسفندیار. (1378)، دانش بومی و توسعه پایدار روستاها: دیدگاه دیرین در پهنهای نوین، وزارت جهاد سازندگی، تهران.
26
- فرهادی، مرتضی. (1393)، مردمنگاری دانش و فنآوریهای سنتی »نان شب» مردمنگاری ایران، دو فصلنامه دانشهای بومی ایران، شماره 2.
27
- ماندی، پال؛ جی.لین کامپتون. (1378)، ارتباطات بومی و دانش بومی، مترجم: حسینی نیا، غلامحسین، پیروشعبانی، مسعود، مجله جهاد، شماره 226.
28
- مسعودی همتآبادی، سمیه، مهدوی پور، حسین. (1389)، مشق معماری روستایی (استفاده از پتانسیلهای معماری روستایی در طراحی فضای آموزشی)، اولین همایش سکونتگاههای روستایی، مسکن و بافت.
29
- مظلوم خراسانی، محمد؛ محمد نوغانی، محسن و خلیفه، محمدرضا. (1391)، بررسی مشارکت اجتماعی مردم در شهر مرودشت و عوامل مؤثر بر آن در سال 1387، فصلنامه جامعهشناسی کاربردی، سال بیست و سوم، شماره پیاپی (45)، شماره اول..
30
- ندیمی، حمید. (1389)، روش استاد شاگردی از نگاهی دیگر، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، شماره 44.
31
- یوسف نیا پاشا، وحید. (1390)، چوب سازهای زیبا و محکم در بناهای شمال، مجموعه مقالات اولین همایش منطقهای معماری و مصالح ساخت، ساری.
32
- یوسفی، جلال. (1390)، دانش بومی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، تهران: انتشارات راه سبحان با همکاری سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور.
33
مصاحبهشوندگان:
34
عبدالله ملکی (استادکار بومی)، محمد آق آتابای (استادکار بومی)، تقی ابراهیم تبار (استادکار بومی)، جعفر محمد صالح پور (مطلع)، صفر گل محمدی (مطلع)، محمدرضا محمد نژاد (مطلع)، رضا شاهکوه محلی (مطلع)، حسن ملکی (مطلع)، محمدتقی نظر عباسی (مطلع)، عباس علی نجفی (مطلع)، محمود علاءالدین (مطلع)، علی شاهکوه محلی (مطلع)، حسین ملکی (مطلع).
35
- Bridges, J. (2005). The use of indigenous knowledge in development: problems and challenges, progress in development studies 5. 2, pp.99-114
36
- Feldman, S. and Welsh, R. (1995). Feminist khowledge claims, Local khowledge and gender division of agricultural labor: constraction of a successor science pural, Sociologe. (1).
37
- Gorjestani. Nicolas. (2000). Indigenous knowledge for development, opportunities and challenges, published by indigenous knowledge for development program,world bank.
38
- Kaniki, A. M, Mphahale, K. M. E. (2002). Indegenous Knowledge for The benefit All: can knowledge management principle be used effectively South African, Hournal of libraries and information science. Vol.8, No.1,pp 14
39
ORIGINAL_ARTICLE
پژوهشی در انواع فنون بافت دستبافتههای قشقایی
دستبافتههای عشایری و بهطور ویژه قشقایی، مهمترین هنر تجسمی ایشان است. اصالت این بافتهها متشکل از هویت زیباشناختی(طرح و نقش و رنگبندی) و فنشناختی(فنونبافت، رنگرزی) است. بخش مهمی از چهرهسازی و هویتبخشی دستبافتههای ایلها و عشایر مختلف کشور، بر عهدهی فنونبافت است. دستبافتههای قشقایی دارای انواع متنوعی از فنون بافت است که بخش اعظمی از آنها، کاربرد خود را از دست دادهاست و یا کمرنگ شدهاست. مقاله حاضر یک تحقیق کاملاً میدانی و در ارتباط با توصیف، تحلیل، طبقهبندی و معرفی انواع فنونبافت در بین ایل و عشایر قشقایی است. فن بافت مهم-ترین عنصر در نظامبافندگی است که عامل اصلی در بافتن یک دستبافته و آفرینش نقش و طرح است. چه اینکه بدون فن-بافت و چگونگی رفتار تار، پود و پُرز، بافتهای بهوجود نمیآید. یافتههای تحقیق حاضر چنین است : دستبافتههای قشقایی براساس فن و ساختار بافت، به پنج طبقه پُرزدار، پودنما، تارنما، سوزنی و تلفیقی تقسیم میشوند. فنون رایج و معمول در نظام بافندگی قشقایی شامل لولبافت(نیم و تمام لول)، تختبافت(تخت پودشُل و تخت پود سفت)، پیچبافت و تلفیقی(ترکیبی از فنون یاد شده) است. از دستبافتههای پُرزدار میتوان به قالی و گبه و پودنماها(تخت پول شُل) به گلیم و چرخ و تارنماها(تخت پود سفت) به جاجیم، پلاس، اُیی، ششهدرمه، جاجیم مرکببافی و سوزنیها به دورهچین(وارونهپیچ) و رند(جاجیمگل و سیباما) و تلفیقی(پُرزدار، تختبافت و پیچبافت) به ترکمننقش(قالیبُری) و گَچمه.
https://qjik.atu.ac.ir/article_9922_422f52d228d264841676ac7af037d02d.pdf
2018-09-23
151
185
10.22054/qjik.2019.37184.1126
عشایر
قشقایی
دستبافته ها
فنون بافت
محمد
افروغ
nashmine_1982@yahoo.com
1
دانشگاه اراک، دانشکده هنر، گروه فرش
LEAD_AUTHOR
فتحعلی
قشقایی فر
ghashghaeifr@yahoo.com
2
هیات علمی دانشکده معماری دانشگاه کاشان
AUTHOR
- پرهام، سیروس. (1371)، دستبافتههای عشایری و روستائی فارس، ج 1 و 2، تهران: انشارات امیرکبیر.
1
- چیتسازیان، امیرحسین و آیتالهی، حبیبالله. (1384)، طبیعتگرایی و زیباییشناسی فرش ایران، دو فصلنامه علمی پژوهشی گلجام، شماره 1: 31-16.
2
- حاجمحمد حسینی، همایون و آیتاللهی، حبیبالله. (1384)، زیباییشناسی فرشهای روستائی ایران، دو فصلنامه علمی پژوهشی گلجام، ش 1: 61-94.
3
-رحمانی، اشکان و آشوری، محمدتقی. (1385)، بررسی تکنیک بافت دستبافتههای عشایر فارس بافتههای منسوخ شده، دو فصلنامه علمی پژوهشی گلجام، انجمن علمی فرش ایران، شماره 4 و 5: 85-75.
4
- کیانی، منوچهر. (1377)، کوچ با عشق شقایق، شیراز: انتشارات کیان نشر.
5
- وولف، هانس. (1372)، صنایع دستی کهن ایران، ترجمه: سیروس ابراهیم زاد، تهران: انتشارات آموزش و انقلاب اسلامی.
6
- هال، آلستر و ویووسکا، خوزه لوچویک. (1377)، گلیم: تاریخچه، طرح، بافت و شناسایی، ترجمه: شیرین همایونفر و نیلوفر اُلفت شایان، تهران: نشر کارنگ.
7
- اربابی، بیژن. (1390)، مرمت قالی و زیرانداز، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
8
ORIGINAL_ARTICLE
دانش بومی کشت جالیز و نقش آن در معیشت روستاییان حاشیۀ دریاچۀ هامون
توجه به کشاورزی بومی یک استراتژی جدید در توسعۀ جوامع محلی است که به دلیل انطباقپذیری با شرایط محیطی، اجتماعی و اقتصادی جامعه، نقش حائز اهمیتی درتولید و بهبود معیشت مردم محلی دارد. در بستر خشکیده دریاچه هامون نوعی کشت بومی جالیز انجام میگیرد که در محل به کشت «تیرماهی» یا «تیرماهای» مشهور است و سبب تأمین معاش تعداد زیادی از ساکنین منطقه شده و با کشاورزی ارگانیک تشابه زیادی دارد. بر این اساس، هدف مطالعۀ پیشرو شناسایی و معرفی فناوریهای بومی این کشت و بررسی نقش آن در معیشت جوامع روستایی سیستان است. روش تحقیق توصیفی –تحلیلی و به شیوۀ اسنادی و میدانی اطلاعات لازم جمع آوری شده است و از تکنیکهای کیفی وکمی مشاهدۀ مستقیم و مصاحبۀ سازمانیافته و پرسشنامه استفاده شده است. جامعۀ آماری شامل 37 کشاورز جالیزکار از 12روستای منطقه سیستان است. نتایج تحقیق نشان میدهد که روستاییان از زمانهای گذشته تا کنون درهنگام خشکسالی دریاچه،حدود 12 هکتار از اراضی دریاچه را به کشت محصول جالیز (خربزه) اختصاص میدهند و جز از بذر و مراقبت در مرحله داشت از نهادۀ دیگری استفاده نمیکنند. روستاییان با تکیه بر دانش و تجربیات بومی خویش، محصول ارگانیکی تولید میکنند که ضمن افزایش درآمد، به محیط زیست نیزصدمهای وارد نمیکند. نتایج آزمون T تک نمونهای با میانگین 3.03 نشان داد که این کشت تأثیر قابل توجهی بر بهبود معیشت روستاییان منطقه دارد.
https://qjik.atu.ac.ir/article_10939_41c3c2708776fbd90a20e73351ced0c6.pdf
2018-09-23
187
221
10.22054/qjik.2020.35861.1142
کشاورزی بومی
کشت دریاچهای خریزه
معیشت روستاییان
دریاچه هامون
سیستان
خدیجه
بوزرجمهری
azar1334@gmail.com
1
دانشیار جغرافیا ی دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد- ایران
LEAD_AUTHOR
حسنعلی
جهانتیغ
hassanali.jahantigh@yahoo.com
2
دانشجوی جغرافیا و برنامه ریزی روستایی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
- افشارزاده، نشمیل و پاپ زن، عبدالحمید. (1390). دانش بومی زنان در فرآیند توسعۀ پایدار کشاورزی، زن در توسعه و سیاست، 4 (9): 133-115.
1
- علیاحمدی، حمزه و کوهکن، عباس. (1392). تولید خربزۀ ارگانیک در اراضی دریاچۀ هامون سیستان، همایش پدافندغیرعامل در بخش کشاورزی، جزیرۀ قشم.
2
- علیاحمدی، حمزه؛ رستمی، حبیب و جهانی، عباس. (1387). کشت خربزه در اراضی دریاچۀ هامون سیستان، اولین کنفرانس بینالمللی بحران آب، دانشگاه زابل.
3
- آزادی، یونس و بیک محمدی، حسن. (1391). تحلیلی بر شاخصهای توسعه کشاورزی در شهرستانهای استان ایلام، نشریۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 1: 59-43.
4
- بارانی، حسین؛ بهمنش، بهاره و شهرکی، محمدرضا. (1391). دانش بومی گیاهشناسی داروئی منطقه چهارباغ از مراتع استان گلستان، فصلنامه دانش بومی ایران، شماره 2: 20-14.
5
- برقی، حمید؛ قنبری، یوسف و حجاریان، احمد. (1390). تحلیل درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان اصفهان در شاخصهای عمده بخش کشاورزی، مجلة پژوهش و برنامه ریزی شهری، شماره 4، 128-113.
6
- بوزرجمهری، خدیجه. (1383). شناخت و بررسی دانش بومی زنان روستایی شهرستان نیشابور و تأثیر آن بر توسعه پایدار کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
7
- بوزرجمهری، خدیجه. (1385). دانش کشاورزی بومی جنسیتی و نقش آن در توسعه روستایی، فصلنامه پژوهش زنان دوره 4، شماره 3: 116-97.
8
- پاپزن، عبدالحمید و شیری، نعمت الله. (1391)، بررسی موانع و مشکلات توسعه کشاورزی ارگانیک، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 1: 126-113.
9
- پیری، حلیمه و حسین، انصاری. (1392). بررسی خشکسالی دشت سیستان و تأثیر آن بر تالاب بینالمللی هامون، فصلنامه علمی پژوهشی تالاب، شماره 15: 74-63.
10
- جمعهپور، محمود و میرلطفی، محمودرضا. (1389). نقش دانش بومی و کارکرد نظام سنتی مدیریت مشارکتی منابع آب در معیشت پایدار روستایی، مورد مطالعه: گروههای بزرگ کاری لایروبی کانالهای آبیاری. (حشر) در سیستان، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 56: 34-1.
11
- چکشی، یهاره؛ محمودی، عباسعلی و پژمرده، مصطفی. (1391). استفاده از دانش بومی بر روش کمانه آبگیر جهت احیاء و بهبود پوشش گیاهی، اولین همایش ملی سامانههای سطوح آبگیر باران، مشهد.
12
- چهارسوقی امین، حامد و میردامادی، سید مهدی. (1387). شناخت و تحلیل مولفههای تأثیرگذار بر کشاورزی پایدار در بین زنان کشاورز شهرستان بندرانزلی با تأکید بر دانش بومی برنجکاری در منطقه، فصلنامه دانش کشاورزی ایران، دوره 1، شماره 5: 83-61.
13
- خداوردیان، مجیدرضا. (1393). طراحی الگوی توسعه و ترویج کشاورزی ارگانیک از دیدگاه مدیران تعاونیهای خدمات مشاورهای فنی و مهندسی کشاورزی ایران، رساله دکتری رشته ترویج و آموزش کشاورزی، واحد دانشگاه آزاد اسلامی.
14
- خزیمهنژاد، حسین؛ فرهنگفر، همایون؛ بهدانی، محمدعلی و حسنپور، مجتبی. (1395). بررسی دانش بومی زعفرانکاران پیرامون مسائل مرتبط با آبیاری (مطالعه موردی: خراسان جنوبی)، نشریه زراعت و فناوری زعفران، شماره 1: 50-41.
15
- خسروی، محمود. (1389). تحلیل زمانی – مکانی پایدار دریاچههای هامون، تحقیقات منابع آب ایران، شماره 3: 79-68.
16
- دهداری، سمیه؛ فرجی، محمد؛ چراغیان، عالم و قربانی، مهدی. (1396). بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی- روستای امامزاده صالح کوتاه، نشریه علمی پژوهشی مرتع، دوره 3، شماره 11: 320-106.
17
- رضوی، سیدحسن؛ پورطاهری، مهدی و رکنالدین افتخاری، عبدالرضا. (1394). ارزیابی جایگاه توسعۀ کشاورزی ارگانیک در مناطق روستایی ایران، مطالعه مرودی: تولید کنندگان محصولات ارگانیک گواهی شده و در حال گذار، فصلنامه پژوهشهای روستایی، دوره 1، شماره 6: 45-27.
18
- رضوی، منصوره. (1394). دانش بومی استفاده از گیاهان خودرو در شمال شرق خوزستان، مطالعه موردی شهرستان ایذه، دو فصلنامه دانشهای بومی در ایران، شماره 3: 140-102.
19
- رنجبر شمس، حمیده و امیدی نجفآبادی، مریم. (1393). عوامل مؤثر بر نگرش مصرف محصولات کشاورزی ارگانیک در تهران، مجله پژوهشهای ترویج و آموزش کشاورزی، شماره 2: 62-51.
20
- زمانیپور، اسدلله؛ محمدقلینیا، جواد و غوث، کمال. (1390). کاربرد دانش بومی در تولید محصولات دامی، مطالعه موردی: ناحیه هردنگ، فصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، شماره 21: 97-74.
21
- سواری، مسلم؛ شیری، نعمتاله و شعبانعلی فمی، حسین. (1391). کشاورزی ارگانیک (زیستی) راهبردی در جهت محیط زیست پایدار روستایی، دومین کنفرانس برنامهریزی و مدیریت محیط زیست، تهران.
22
- شریفی مقدم، محمد. (1389). مبانی و الزامات امنیت و سلامت در محصولات و فرآوردههای کشاورزی، روابط عمومی امور بینالملل سازمان میادین میوه و ترهبار شهرداری تهران.
23
- صابری، امیر و کرمی دهکردی، اسماعیل. (1393). مقایسه فرهنگ و دانش بومی با دانش رسمی در حوزه آبخیزداری، دوفصلنامه دانشهای بومی ایران، شماره 1، 201-181.
24
- طاهری شهرستانی، اعظم. (1389). کشاورزی ارگانیک، گامی مؤثر در تولید محصولات سالم، اولین همایش ملی کشاورزی پایدار و تولید محصول سالم، اصفهان، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی.
25
- احمدی، علی؛ حبیب رستمی، حمزه؛ قلی جهانی، عباس. (1387)، کشت خربزه در اراضی دریاچه هامون سیستان، اولین کنفرانس بین المللی بحران آب، 20 تا 22 اسفند، دانشگاه زابل.
26
- عواطفی همت، محمد و بازگیر، احمد. (1396). دانش بومی زنان ایل پاپی شهرستان خرم آباد، فصلنامه علمی – پژوهشی زن و فرهنگ، دوره 8، شماره 31، 89-75.
27
- محمدی، بیوک. (1387). درآمدری بر روش تحقیق کیفی، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
28
- میرزایی، مهرنوش؛ رحمانی، صفتالله؛ شوکت فدایی، محسن و پرهیزگاری، ابوذر. (1393). تحلیل امکان استقرار دانش و اطلاعات بومی و محلی کشاورزان از دیدگاه بهرهبرداران بخش کشاورزی (مطالعه موردی استان قزوین). پژوهشنامه کشاورزی و منابع طبیعی، شماره 18: 63-53.
29
- نوریپور سیسخت، شیروان و شاه ولی، منصور. (1384). بررسی عملکرد آموزش مبارزه با کرم خوشه خوار انگور به کمک دانش بومی و دانش رسمی (مورد مطالعه: موکاران شهرستان دنا)، فصلنامه پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی، شماره 68: 68-57.
30
- وثوقی، منصور و حبیبی، سونا. (1393). دانش بومی؛ گامی به سوی بومیسازی توسعه روستایی و توانمندسازی روستاییان، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی – فرهنگی، دوره 2، شماره 4: 26-9.
31
- Abioye, abiola.,zaid, yetunde and egberongbe, Halima s. (2011). Documenting and Disseminating Agricultural Indigenous Knowledge for Sustainable Food Security: The Efforts of Agricultural Research Libraries in Nigeria. Information systems for indigenous knowledge in agriculture — Agricultural Libraries Special Interest Group, June 22, 2011.
32
- Altieri, Miguel. (1990). Why study traditional Agriculture? In C. Ronald Carroll and others (eds), agro ecology, new York: mc graw hill publishing.
33
- Beckford, Clinton.,and barker, david. (2007). The role and value of local knowledge in Jamaican agriculture: adaptation and change in small-scale farming, The Geographical Journal Vol. 173, No. 2, pp. 118–128.
34
- David, W. (2011). Impact of socio-ecology on local food security and food culture. 2 nd Annual Indonesian Scholar, Taichung, Taiwan.
35
- Okali, D. Okpara, E. & Olawoye, J. (2001). "The Case of Aba and its Region, Southeastern Nigeria", Working Paper Series on Rural - Urban Interactions and Livelihood Strategies, Working Paper 4, Human Settlements Programmed IIED, 3 End Sleigh Street, London, WC1H 0DD.
36
- Serrat, O. (2008). "The Sustainable Livelihoods Approach", Manila: ADB.
37
- Slater, Matthew J.; Mgaya, Yunus D.; Mill, Aileen C.; Rushton, Steven P. & Stead, Selina M. (2013). "Effect of social and economic drivers on choosing aquaculture as a coastal livelihood", Ocean & Coastal Management, vol.73, PP. 22 –30.
38
- David, wahyudi., widianingshi, nayu n., kasim, anwar., and ploeger, angelika. (2012). Role of indigenous knowledge in traditional farming system on natural resources management, 2nd International Conference on Biodiversity, pp. 1-7.
39
- Jamal Abdullah, haidi and Hassan, targ k. (2015). The use of Indigenous Knowledge in Agriculture and its Role in Sustainable Development, International Journal of Science and Research (IJSR), vol. 4, pp. 1312-1317.
40
- Lwoga, E.T, Ngulube, P and StilWell, C. (2010). The management of indigenous knowledge with other knowledge systems for agricultural development: challenges and opportunities for developing countries. Scientific and Technical Information andRural DevelomentIAALD XIIIth World Congress, Montpellier, 26 – 29.
41
- Nakata, M., & Langton, M. (2005). Australian indigenous knowledge and libraries. National Library of Australia Cataloguing-in-Publication entry.
42
- Rahman, mostafizur. (2012). Practice of indigenous knowledge system by the farmers in maintaining ecosystem in bangladesh. Journal of Agricultural Sciences, Vol. 57, No. 3, 2012, pp. 155-168.
43
- Takoyoh Eyong, Charles. (2007). Indigenous Knowledge and Sustainable Development in Africa: Case Study on Central Africa. Tribes and Tribals, vol. 1, pp. 121-139.
44
- Tikai, P and Kama A. (2010). A study of indigenous knowledge and its role to sustainable agriculture in Samoa. Ozean Journal of Social Sciences,Vol. 3, No.1.
45
- Tang, Q.; Bennett, S.J.; Yong, X. & Yang, L. (2013). "Agricultural practices and sustainable livelihoods: Rural transformation within the Loess Plateau, China", Applied Geography, vol. 41, PP. 2-15.
46
ORIGINAL_ARTICLE
نقش دانش بومی در پایداری منابع آب در جنوب خراسان رضوی مطالعه موردی شهرستان بجستان
مدل های توسعه روستایی کشور، اکثرا نسخه های وارداتی ازرویکردهایست که نسبت به «دانش بومی » جوامع روستایی بی توجه بوده اند. دانش بومی مجموعه ای ازمهارت ها وتکنیک هایی است که طی قرن هاتکوین یافته، دانشی که تمام شاخصه ها والزامات توسعه ی پایدار، رادرخود دارد. یکی ازمهمترین سازمان های روستایی، بخصوص درمناطق کم آب فلات مرکزی،"نظام آبیاری سنتی " است که بااستفاده از «دانش بومی» توانسته منابع آب راطی قرن ها، به خوبی مدیریت کند. سوال اصلی این است که آیا دانش بومی، می تواند به عنوان الگویی پایدار، درشرایط بحران آب، مورداستفاده قرارگیرد؟ این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی، دانش بومی آبیاری سنتی شهرستان بجستان رابررسی کرده است. شیوه جمع آوری داده ها، میدانی و کتابخانه ای، وروستاهای بالای100خانوار شهرستان، از نظر پایداری منابع آب مطالعه شده است. نتایج تحقیق نشان داد، بکارگیری دانش بومی، در مدیریت منابع آب، توانسته مشکلات ناشی از تغییرات فصلی دما وبارش، وتاثیرات کمبودذاتی منابع آب درناحیه پژوهش، را به حداقل ممکن کاهش دهد. این رویکرد ضمن پایداری منابع آب، مشارکت روستاییان را درنظام آبیاری سنتی به همراه داشته وشبکه ای درهم تنیده ازعوامل انسانی(شورای کشاورزی، مُولِّفان، کَیّالان، جُویبانان، مُقنّیان وموتوربان ها) وسازمان سنتی آبیاری(تغییرات مدارهای آبیاری در طول سال، تغییرات مکانی و زمانی تفکیک و ترکیب قنات های سه گانه) را بوجودآورده است. تحقیق نشان می دهد، «دانش بومی» حلقه گمشده توسعه پایدار روستاست که اگر با «دانش نوین» بکارگرفته شود، ضمن توانمندسازی جوامع روستایی، زمینه مشارکت وشراکت آنهارادرفرایند توسعه فراهم می کند
https://qjik.atu.ac.ir/article_10936_4e672a94b7395cc4ecb53e2f4feb005e.pdf
2018-09-23
223
274
10.22054/qjik.2020.33285.1111
دانش بومی
توسعه روستایی
نظام آبیاری سنتی
قنوات ثلاثه بجستان
پایداری منابع آب
حسین
کفاش
hosainkaffash@gmail.com
1
دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، ایران
LEAD_AUTHOR
مصطفی
طالشی
taleshi_mo@yahoo.com
2
استاد گروه علوم جغرافیایی دانشگاه پیام نور ,ایران
AUTHOR
حسین
رحیمی
hosseinrahimi1987@yahoo.com
3
استادیار گروه علوم جغرافیایی ،دانشگاه پیام نور،ایران
AUTHOR
- ابراهیمی، پیام و سلیمی کوچی، جمیله. (1395)، «نقش دانش بومی در توسعه پایدار منابع آب و خاک روستایی(مطالعه موردی: روستای قصاب ذالکان شهرستان بابل)»، نشریه علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، سال یازدهم، شماره 48.
1
- ارفعی، معصومه و زند، آزیتا. (1390)، «بررسی عوامل موثر بر دانش بومی در مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی»، نشریه پژوهشهای ترویج و آموزش کشاورزی، دوره4، شماره 3 (پیاپی15) : 102-92.
2
- ازکیا، مصطفی و ایمانی، علی. (1387)، توسعه پایدار روستایی، تهران، انتشارات اطلاعات.
3
- اسماعیلی، رضا؛ منتظری، مجید؛ اسماعیل نژاد، مرتضی و صابرحقیقت، اکرم. (1390)، «پهنه بندی اقلیمی خراسان رضوی با استفاده از روشهای آماری چند متغیره»، نشریه پژوهشهای اقلیم شناسی، سال دوم، شماره هفتم و هشتم.
4
- برزگر، علی. (1370)، گذر سرزمین ایزد، دگرگردی بجستان و بجستانیان، نشر نویسنده.
5
- بندانی، میثم؛ میرلطفی، محمودرضا؛ کدیور، زری و سنجرانی، زهره. (1394)، «بررسی و نقش دانش بومی در کشاورزی و جایگاه آن در فرایند توسعه پایدار»، همایش ملی عمران و معماری بارویکردی بر توسعه پایدار.
6
- بوزرجمهری، خدیجه و رکن الدین افتخاری، عبدالرضا. (1384)، «تحلیل جایگاه دانش بومی در توسعه پایدار روستایی»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 9، شماره1.
7
- بوزرجمهری، خدیجه. (1388)، «راهکارهای بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی با تاکید بر برخی فن آوریهای بومی در ایران و سایر کشورها»، دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن در اصفهان، مرکز تحقیقات و منابع طبیعی ایران.
8
- بوزرجمهری، خدیجه؛ اسماعیلی، آسیه و رومیانی، احمد. (1396)، «نقش دانش بومی روستاییان در زیست پذیری مناطق روستایی، مورد شناسی: روستاهای دوین و توکور شهرستان شیروان»، نشریه جغرافیا و آمایش شهری-منطقهای، شماره24.
9
- پاپلی یزدی، محمدحسین و لباف خانیکی، مجید. (1377)، «واحد تقسیم آب در نظامهای آبیاری سنتی(فنجان)» فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 49 و 50.
10
- پاپلی یزدی، محمدحسین. (1389) قنات قصبه گناباد- یک اسطوره، انتشارات پاپلی، چاپ اول.
11
- پشتوان، حمید(1390) پارادایم جدید آب، دغدغههای توسعه و مدیریت منابع آب در قرن 21، ناشر سایت مدیریت پایدار آب، ویرایش اول.
12
- توسلی، احد وحسیننیا، اکرم. (1390)، بندسار، الگوی بومی بهره برداری بهینه از منابع آب وخاک(مطالعهموردی:حوزهآبخیزسبهسبزوار) طرح پژوهشی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی.
13
- جمعه پور، محمود و میرلطفی، محمودرضا. (1389)، «نقش دانش بومی و کارکرد نظام سنتی مدیریت مشارکتی منابع آب در معیشت پایدار روستایی، مورد مطالعه:گروههای بزرگ کاری لایروبی کانالهای آبیاری(حَشَر) در سیستان»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره56.
14
- جمعه پور، محمود. (1393)، «بومی سازی در عرصه توسعه روستایی و نقش دانش بومی در فرایند آن»، دوفصلنامه دانشهای بومی ایران، شماره2.
15
- جمعه پور، محمود. (1385)، «کاریز(قنات) دستاورد دانش و فرهنگ بومی زیستگاههای کرانههای کویر، و نظامهای وابسته به آن در ایران و بهره برداری پایدار از آن(نمونه قناتهای کاشان)» فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 33.
16
- خلیل مقدم، بیژن. (1396) جزوه دانش بومی و نقش آن در توسعه پایدار.
17
- خزیمه نژاد، حسین؛ فرهنگ فر، همایون؛ بهدانی، محمد علی و حسن پور، مجتبی. (1395)، «بررسی دانش بومی زعفرانکاران پیرامون مسائل مرتبط با آبیاری(مطالعه موردی: خراسان جنوبی)»، نشریه زراعت و فناوری زعفران، دوره 4، شماره 1.
18
- دیرباز، عسگر و دادگر، حسن. (1380)، نگاهی به اسلام و توسعه پایدار، موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
19
- رفیع فر، جلال الدین؛ دانش مهر، حسین و احمدرش، رشید. (1391)، «بینش و روش در پژوهشهای دانش بوی و جایگاه آن درفرایند توسعه پایدار روستایی»، نشریه توسعه روستایی، دوره چهارم، شماره 1.
20
- زاهدی، محمدجواد. (1386)، «نگاهی به بنیانهای جامعه شناختی نظامهای آبیاری سنتی در ایران»، نشریه پیک نور-علوم انسانی، بهار1386، دوره5، شماره1.
21
- سایت گنجینه ملی آب ایران. (1396) http://iwnm.wrm.ir
22
- سایت کویرها و بیابانهای ایران، تاریخچه آب انبار. (1390) https://www.irandeserts.com
23
- سپهری، جعفر. (1396)، آب شناسی(دانش هیدرولوژی) در ایران باستان، سایت http://www.parssky.com/ اسفند
24
- سلطانی، مریم و علیزاده، حمزه علی. (1396)، «مدیریت جامع آب کشاورزی در مقیاس حوضه آبریز(IWMsim) با رویکرد پویایی سیستم، نشریه حفاظت منابع آب و خاک»، سال هفتم، شماره دوم.
25
- شاه حسینی، علیرضا. (1393)، مستندسازی دانش بومی در حوزه آبخیز حبله رود، انتشارات عمران، تهران.
26
- شکیبا، فیروز , نظرپور، عبدالعلی. (1388)، نقشنظامآبیاریسنتیدربرنامهریزیتحویلآب ازسدهایمخزنیبهشبکههایآبیاریدرشرایطکمآبیوخشکسالی، دوازدهمین همایش کمیته آبیاری و زهکشی ایران، اسفند ماه.
27
- شوریان، مجتبی. (1395)، مدیریت جامع منابع آب، راهکار حل پایدار بحران آب، مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری، شبکه مطالعات سیاستگذاری عمومی، شماره مسلسل1100194.
28
- صابری، امیر و کرمی دهکردی، اسماعیل. (1393)، «مقایسه فرهنگ و دانش بومی با دانش رسمی در حوزه آبخیزداری»، نشریه دانش بومی، دوره 1، شماره1: 181-203.
29
- صفی نژاد، جواد. (1359)، نظامهای آبیاری سنتی در ایران(جلد اول)، تهران: انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران.
30
- صفی نژاد، جواد. (1368الف)، بنه؛ نظامهای زراعتی سنتی در ایران. تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
31
- صفی نژاد، جواد. (1396)، کاریز در ایران و شیوههای سنتی بهره گیری از آن، نشر پویه مهر اشراق.
32
- طالشی، مصطفی. (1396)، دانش بومی در توسعه روستایی، جزوه درسی دانشگاه پیام نور تهران.
33
- فرقانی، رضا. (1376)، جغرافیای تاریخی بجستان، پایان نامه تحصیلی جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد مشهد.
34
- فرهادی، مرتضی. (1393)، «صنعت بر فراز سنت یا در برابر آن؟ (آسیب شناسی روند توسعه پایدار در ایران)»، دوفصلنامه دانشهای بومی ایران، شماره 1
35
- عجم، محمد. (1383)، ساعت آبی پنگان، سمینار ملی قنات گناباد.
36
- عربیون، ابوالقاسم. (1385)، «دانش بومی: ضرورتی در فرآیند توسعه و ترویج»، نشریه روستا و توسعه، دوره9، شماره1.
37
- کریمی، اصغر. (1389)، سفرنامه دشت کویر، از معدنهای شدادی تا قناتهای وقفی و وقف نامههای گناباد، انتشارات حبله رود، نوبت اول.
38
- گوبلو،هانری. (1371)، قنات فنی برای دستیابی به آب، ترجمه: ابوالحسن سرو مقدم و محمدحسین پاپلی یزدی، ناشر معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی، چاپ موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول.
39
- مسعودفر، امید. (1396)، «ارزیابی خاک و آب براساس دانش بومی کهن مکتوب ایران»، نشریه نشاء علم، سال هفتم، شماره دوم.
40
- موسوی نژاد، سیدمحمد و تایا، علی. (1390)، اهمیتبندسارهادراستحصالسنتیآبباراندراستانخراسانجنوبی، همایش بین المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب.
41
- Bridges, J. (2006). The use of indigenous knowledge in development:Problem and challenges international water and sanitation centre. Delft: IRC Publisher, 40-48.
42
- Ereney, Hadjigeorgalis. (2008) A Place for Water Markets: Performance and Challenges. Volume 31, Number1- Pages 50-67.
43
- Greiner, L. (1998). Working with indigenous knowledge: A guide for researchers. International Development Research Centre, Ottawa, Canada.
44
- Syzmnski, M., Whiewing, L., & Collett, J. (1998). The use of participatory rural appraisal methodologies to link indigenous knowledge land use decisions among the Winnebago tribe to Nebraska. Indigenous Knowledge and Development Monitor.
45
اسامی تعدادی از راویان و مصاحبهشوندگان
46
1- حاج علی تقیزاده، معلم بازنشسته آموزشوپرورش، عضو شورای کشاورزی قنوات ثلاثه بجستان
47
2- مرحوم عبدالجواد مدنی، معلم بازنشسته آموزشوپرورش، مسئول اسبق تألیف قنوات ثلاثه
48
3- آقای دکتر مهدی آقایی، دبیر ریاضی آموزشوپرورش بجستان، خبره در امور قنوات ثلاثه
49
4- آقای حاج حبیب نقی زاده، از اعضای فعلی دفتر تألیف قنوات ثلاثه بجستان
50
5- آقای حاج علی برزگران، خبره و معتمد محلی.
51
6- آقای سید مصطفی مرجانی، مسئول حراست فرمانداری بجستان و مطلع امور قنوات
52
7- آقای علی عابدی، دبیر بازنشسته آموزشوپرورش و مطلع امور کشاورزی و آبیاری
53
8- آقای علی کیفی، کیال فعلی قنوات ثلاثه و خبره در امور آب قنوات
54
9- آقای حاج محمد کفاش، کارمند بازنشسته بانک و مطلع امور آب
55
10-آقای حاج عباس کفاش، کاسب و معتمد محلی و آگاه به امور کشاورزی
56
11- آقای افضل دوست، شورای روستای سریده و آگاه به امور کشاورزی.
57