Document Type : Research Paper
Author
Alzahra
Abstract
The main idea of this paper is to highlight the importance of the relationships between domains of "natural and human" from the two "science" and "biology" perspectives, although at first it sounds simple but unfortunately in practice this communication lacks in the field of macro science. "Salinity" as a "natural feature" and “haloculture" as a "technology" is needed in a given ecosystem) Iran). Although the new conditions resulting from interventions without varying environmental capabilities have created different conditions, the question remains as to What 'natural' and 'human' relationship does it have, and what will the future hold? Referring to the socio-technical and soil-plant records in the Iranian ecosystem, it has been shown that this relationship has been well established in the past, so we are able to say that it can be based on the knowledge and practice of the ancestors in ability to work with salinity like a technology. A key point in understanding, designing and implementing of new holoculture, is to pay attention again to the relationships between the "natural and human" domains from the perspective of "knowledge" in the "specific ecosystem" that is "Iran's Ecological Studies", been called.
Keywords
- آسپینال، ریچارد. جی و مایکل، جی.هیل. (1392)، تغییر کاربری زمین: علم، سیاست و مدیریت، ترجمه: مجتبی رفیعیان، مهران محمودی، سمیه خالقی، تهران: آذرخش.
- ابونصری هروی، قاسم بن یوسف .(1390)، ارشاد الزراعه، به اهتمام محمد مشیری، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- احمدی اورامان، عبدالحمید و کاکاوند، اسماعیل. (1396)، مبانی و ژئومرفولوژی پزشکی، قائن: دانشگاه بزرگمهر قائنات.
- اکبری، نعمت‌الله و شریف، مصطفی. (1387)، اقتصاد کشاورزی، چاپ سوم، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
- اهلرز، اکارت .(1372)، ایران: مبانی کشورشناسی جغرافیایی (جلد اول: جغرافیای طبیعی)، ترجمه محمدتقی رهنمایی، تهران: انتشارات موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب.
- انگلیش، پل وارد .(1390)، شهر و روستا در ایران: اقتصاد و سکونت در حوزه کرمان، ترجمه رؤیا اخلاص پور، تهران: نشر تاریخ ایران.
- امیری اردکانی، محمد و شاه ولی، منصور.(1378)، مبانی، مفاهیم و مطالعات دانش بومی کشاورزی، تهران: وزارت جهاد سازندگی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.
- باندیوپادهیای، جایانتا .(1396)، آب، بوم‌سازگان‌ها و جامعه: تلاقی رشته‌ها، ترجمه :ویدا نوشین فر، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات- شورای اجتماعی کشور.
- بربریان، مانوئل .(1376)، جستاری در پیشینۀ دانش کیهان و زمین در ایران‌وِیج، تهران: نشر بلخ.
- بری، جان .(1380)، محیط‌زیست و نظریه اجتماعی، ترجمه: حسن پویان و نیره توکلی، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست.
- بنجامین، اِس. جی. دبلیو .(1394)، ایران و ایرانیان در عصر ناصرالدین‌شاه، ترجمه: محمدحسین کُردبچه، چاپ سوم، تهران: انتشارات اطلاعات.
- پاپ‌زن، عبدالحمید و افشارزاده، نشمیل .(1388)، آشنایی با دانش بومی دامداران کوچ‌رو ایل کلهر، کرمانشاه: دانشگاه رازی.
- پوستل، سندرا .(1382)، آخرین آبادی: رویارویی با کم‌آبی، ترجمه: امیرعباس صدیقی و مسعود سلطانی، تهران: نشر نی.
- تبانی، سیهم، فیلیپا لویز، راین فیلالی، دیدیر دومور، دومینیکو پارائو.(1395)، تثبیت زیستی کربن دی‌اکسید با ریزجلبک‌ها: مدل‌سازی، تخمین و کنترل، ترجمه:عبدالمجید لباب‌پور، تهران: دانشگاه تهران.
- تحویل‌دار، حسین بن محمدابراهیم .(1388)، جغرافیای اصفهان؛ جغرافیای طبیعی و انسانی و آمار اصناف شهر، به کوشش الهه تیرا، تهران: اختران.
- توکلی صبور، سید امیر.(1394)، تنوع زمین‌شناختی ایران، تهران: انتشارات ایران‌شناسی.
- دریایی، محمد .(1392)، طب استعماری: عوارض تغذیه ناسالم و داروهای شیمیایی، تهران: سفیر اردهال.
- رامشت، محمدحسین و شاه زیدی، سمیه .(1390)، کاربرد ژئومرفولوژی در برنامه‌ریزی ملّی، منطقه‌ای، اقتصادی، توریسم، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
- رحیمی، غلامحسین. (1389)، ترازهای کرجی (رساله‌ای در فن استخراج آب‌های زیرسطحی)، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران.
- رهنمایی، محمدتقی. (1393)، ایران؛ توان‌های محیطی و طبیعی آن، تهران: مهکامه.
- سازمان امور اراضی. (1389)، مجموعه قوانین و مقررات اصلاحات ارضی، خالصه و تعیین تکلیف متصرفین اراضی دولتی، کرج: سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، نشر آموزش کشاورزی.
- سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد. (1393)، دستورالعمل‌های داوطلبانه مدیریت مسئولانه مالکیت اراضی، شیلات و جنگل‌ها در قلمرو امنیت غذایی (مطالعات زمین‌داری فائو)، ترجمه:حمیدرضا زرنگار، تهران: سازمان امور اراضی کشور، وزارت جهاد کشاورزی.
- ستندیج، تام .(1394)، خوراک و تاریخ، ترجمه: محسن مینوخرد، تهران: نشر چشمه.
- سریزدی، محمود .(1380)، نامه سیرجان (واژه‌ها و اصطلاحات لهجه سیرجانی)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار.
- سرور، رحیم .(1393)، جغرافیای کاربردی و آمایش سرزمین، چاپ ششم، تهران: سمت.
- سید حمزه، شیرین و دماری، بهزاد .(1396)، «مدل مفهومی امنیت غذا و تغذیه در ایران»، مجله سلامت اجتماعی، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دوره 4، شماره 3: 223-232.
- حمیدی، رضا و مظاهری، داریوش. (1390)، شالوده بوم‌شناسی، شیراز: دانشگاه شیراز.
- خان‌وزیری، احمدعلی .(1386)، جغرافیای بلوچستان، تصحیح، تعلیق، توضیح و اضافات: محمدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- خلیلی، نادر. (1397)، تنها دویدن، چاپ ششم، تهران: نشر چشمه.
- خورسندی، فرهاد؛وزیری، ژاله و عزیزی زهان، علی‌اکبر . (1389)، شوروَرزی (استفاده پایدار از منابع آب‌وخاک شور در کشاورزی)، تهران: کمیته ملّی آبیاری و زهکشی ایران.
- صفی نژاد، جواد .(1373)، مبانی جغرافیای انسانی، تهران: انتشارت دانشگاه تهران.
- فرهادی، مرتضی .(1382)، کشتکاری و فرهنگ: چون‌وچراهایی بر کشاورزی صنعتی و شیوه‌های سنتی به‌ورزی و به‌داری و توان‌بخشی زمین در ایران (رساله‌ای در باب مردم‌شناسی اقتصادی و کاربردی و دانش‌ها فن‌آوری‌های سنتی)، تهران: وزارت جهاد کشاورزی، موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی.
- فرهادی، مرتضی .(1385)، فرهنگ یاریگری در ایران (درآمدی به مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی تعاون)، جلد اول: یاریگری سنتی در آبیاری و کشتکاری، چاپ چهارم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- قربانلی، مه‌لقا .(1381)، جغرافیای گیاهی، تهران: سمت.
- قریشی‌کرین، سید حسن .(1389)، قم از ابتدای دوره قاجار تا مشروطه، قم: زائر.
- کروگر، ابرهاردوصفی نژاد، جواد.(1375)، کشاورزی سنتی ایران بر اساس اسناد جنوب تهران (دوران قاجاریه)، تهران: انتشارات موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب.
- کهیل، مایکل .(1392)، محیط‌زیست و سیاست اجتماعی، ترجمه: حسین حاتمی نژاد و سهراب امیریان، تهران: انتشارت دانشگاه تهران.
- گابریل، آلفونس .(1393)، تحقیقات جغرافیایی راجع به ایران، ترجمه: فتحعلی خواجه‌نوری، تکمیل و تصحیح هومان خواجه‌نوری، تهران: اساطیر.
- گوبلو، هانری .(1389)، قنات‌ها: فنی برای دستیابی به آب، ترجمه: ابوالحسن سرو قد مقدم، محمدحسین پاپلی یزدی، مشهد: انتشارت پاپلی.
- لمبتون، ا.ک.س .(1377)، مالک و زارع در ایران، ترجمه: منوچهر امیری، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- مقیمی، ابراهیم .(1391)، فلسفه تغییرات محیط (بر مبنای معرفت‌شناسی معنوی)، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- ملک‌شهمیرزادی، صادق. (1397)، اطلس باستان‌شناسی ایران (از آغاز تا پایان دوره یک‌جانشینی و استقرار در روستاها)، تهران: سمت.
- نجم‌الملک، عبدالغفار. (1385)، سفرنامه خوزستان، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- نقشه جامع علمی کشور .(1389)، تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
- نیّرنوری، عبدالحمید .(1385)، سهم ارزشمند ایران در فرهنگ جهان (مجلد اول)، چاپ دوم، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- نهاد مشارکت جهانی خاک .(1397)، دستورالعمل داوطلبانه برای مدیریت پایدار خاک، ترجمه: علیرضا زاده مبارک، تهران: انجمن علوم خاک ایران و معاونت آب‌وخاک وزارت جهاد کشاورزی.
- ویلبر، دونالد نیوتن .(1390)، باغ‌های ایران و کوشک‌های آن، چاپ هفتم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- هرویو، برتران .(1383)، حق مردم در خودبسندگی غذایی، ترجمه بهروز صفدری، تهران: آگه.
- یاوری، احمدرضا (1359)، شناختی از کشاورزی سنتی ایران، تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- یونسکو.(1385)، کنوانسیون بین‌المللی حفظ میراث فرهنگی معنوی (ناملموس)، ترجمه:سوسن چراغچی، تهران: پژوهشکده مردم‌شناسی.
مقالات
- آخانی، حسین. (1395)، «این سالیکورنیا چیست که ایران همه دیوانه اوست؟!»، بوی باران (پایگاه خبری تحلیلی سازمان عدالت و آزادی ایران اسلامی):1-2.
- استین‌هاوسر. اچ و اچ. رادس. (1359)، «اصول تعیین حد مطلوب کشاورزی»، ترجمه: سیاوش دهقانیان، محیط‌شناسی، شماره 10 : 1-28.
- امیرشاه کرمی، سید عبدالعظیم. (1386)، «باید شیخ بهایی‌ها را شناخته و خود تاریخ‌مان را بنویسیم»، نامۀ شیخ بهایی (چکیده مقالات کنگره بزرگداشت شیخ بهایی): 2-4.
- امیرشاه کرمی، سید عبدالعظیم. (1388)، «مهندسی تحلیلی روی سدهای خاکی»، سخنرانی در جلسه فنی اداره منابع آب گرمی، مردادماه، شرکت سهامی منطقه‌ای اردبیل:1-10.
- بوذرجمهری، خدیجه و کاویانی، سمیرا .(1393)، «بررسی تطبیقی کاربرد دانش بومی و فناوری مدرن در مدیریت بحران تغییر اقلیم و امنیت غذایی (نمونه موردی: باغات سرمازده شهرستان تنکابن)»، دومین همایش ملّی تغییر اقلیم و امنیت غذایی : 1-10.
- بکت، فرانس .(1376)، «مردم و گیاهان»، ترجمه:عبدالمحمد طباطبایی، پیام یونسکو، شماره 320 : 42-45.
- بیات، ناصر؛رستگار، ابراهیم و عزیزی، فاطمه. (1390)، «حفاظت محیط‌زیست و مدیریت منابع خاک روستایی در ایران»، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال اول، شماره 2 : 63-78.
- بهبهانی‌زاده رضاییان؛ ابراهیم پذیرا، زهرا؛پناه پور، ابراهیم وظهرابی، نرگس. (1395)، «مقایسه روش‌های مختلف آب‌شویی نمک‌های محلول از نیمرخ خاک‌های شور و سدیمی»، دو فصلنامه علوم و مهندسی آب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، سال هفتم، شماره 15 : 79-90.
- پروینی، محمد اسماعیل. (1351)، «مطالبی مربوط به شیرین کردن آب‌های شور»، نشریه سالانه آبیاری و زهکشی، شماره 6، مردادماه، انتشارات وزارت آب و برق : 217-221.
- تومانیان، نورایر (1396)، «ارزیابی سامانه‌های شوروَرزی در ارتباط با پایداری محیطی»، یزد: اولین همایش ملّی شوروَرزی، مرکز ملّی تحقیقات شوری.
- جعفرنژادی، علیرضا؛دوات گر، ناصر ؛ مسکینی ویشکایی، فاطمه و تافته، آرش. (1396)، «بررسی تغییرات مکانی و پهنه‌بندی شوری (زمین‌آمار)، اراضی کشاورزی استان خوزستان»، یزد:اولین همایش ملّی شوروَرزی، مرکز ملّی تحقیقات شوری.
- حسن‌تاش، سید غلامحسین و نادریان، محمدامین.(1386)، «پارادایم نوین علوم مهندسی پژوهش‌محور (با تأکید بر مهندسی نفت)»، فصلنامه مدیریت و منابع انسانی در صنعت نفت، سال اول، شماره 1: 31-55.
- حسن‌فرد، علیرضا؛نظامی، احمد ؛کافی، محمد و نباتی، جعفر .(1396)، «گیاهان هالوفیت؛ راهکاری مناسب برای استفاده پایدار از منابع آب شور»، اولین همایش ملّی شوروَرزی، مرکز ملّی تحقیقات شوری، یزد:1-14.
- حسین‌پور، ابوالقاسم؛شفقتی، مهدی و نصراللهی، سمیه. (1398)، «معرفی دانش بومی آبخیزداری و آبخوان‌داری در کشور (مطالعه موردی استان هرمزگان)»، مجله سامانه‌های سطوح آبگیر ایران، دوره هفتم، جلد 20 : 45-52.
- حجازی، مهرداد .(1387)، «هندسه مقدس در طبیعت و معماری ایرانی»، مجله تاریخ علم، شماره 2 : 15-36.
- خورسندی، فرهاد و سیادتی، سیدمحمدحسین .(1396)، «مهندسی شوروَرزی و نقش کلیدی آن در توسعه پایدار شوربوم‌ها»، یزد:اولین همایش ملّی شوروَرزی، مرکز ملّی تحقیقات شوری.
- خورسندی، فرهاد. (1399)، «بررسی تجارب ملّی و بین‌المللی سیستم‌های کشاورزی شوری‌محور در راستای ارتقای امنیت غذایی در ایران»، مجموعه مقالات دومین همایش بین‌المللی شوروَرزی، مرکز ملّی تحقیقات شوری:108-115.
- دی، م.ل.دوان، توماس. ح، و د.آ.اسپارد اسر. (1332)، «خاکشناسی طبقه‌بندی اراضی»، نشریه شماره اول، انتشارات موسسه خاکشناسی- بنگاه مستقل آبیاری : 1-10.
- درویشی خاتونی، جواد؛لک، راضیه و محمدی، علی. (1394)، «بررسی هیدروژئوشیمیایی آب دریاچه ارومیه در بازه زمانی 2077 تا 2012»، مجله علوم زمین، شماره 95 : 239-252.
- رجائی، عبدالحمید .(1371)، «سیر تحول ژئومرفولوژی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، سال بیست و پنجم، شماره 4 : 1031-1064.
- رضایی، حامد و سعادت، سعید.(1396)، «از فروپاشی تمدن‌ها تا شوروَرزی: محیط‌زیست عامل کلیدی»، یزد: اولین همایش ملّی شوروَرزی، مرکز ملّی تحقیقات شوری.
- رئیس طوسی، رضا .(1382)، «طرح آبیاری خوزستان و سیاست بریتانیا 1910-1870»، مجله علوم انسانی، دوره 11، شماره 1 : 45-60.
- رنجبر، غلامحسن و پیراسته انوشه، هادی. (1394)، «نگاهی به تحقیقات شوری در ایران»، مجله علوم زراعی، جلد هفدهم، شماره 2 : 165-178.
- سپهر، عادل.(1391)، «وراثت ژئومرفولوژیک: مخاطرات محیطی و تنوع زمینی»، اولین همایش ملّی انجمن ایرانی ژئومرفولوژی: ژئومرفولوژی و زیستگاه انسان (فرصت‌ها و محدودیت‌ها)، اسفندماه، خانه اندیشمندان علوم انسانی :10-13.
- سلطانی، زهرا؛ فرهمند بروجنی، حمید؛ عابد اصفهانی، عباس و احمدی، حسین. (1394)، «نقش افزودنی‌ها بر کیفیت مرکّب ایرانی: مطالعه موردی: حنا و نمک»، فصلنامه گنجینه اسناد، شماره 99 : 128-148.
- شریفی‌مقدم، احسان وصادقی، سید حمیدرضا . (1397)، «کاربرد هم‌بست آب-انرژی-غذا در مدیریت منابع آب»، اولین همایش ملّی مدیریت منابع آب و چالش‌های زیست‌محیطی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، 10 و 11 : 1-6.
- علوی پناه، سید کاظم. (1369)، «بهره‌برداری اقتصادی از خاک‌های شور حاشیه کویر»، مجله جهاد، وزارت جهاد سازندگی، سال یازدهم، شماره 138 : 16-21.
- علیجانی، بهلول.(1393)، «مبانی فلسفی مخاطرات محیطی»، فصلنامه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال اول، شماره 1: 1-15.
- علوی پناه، سید کاظم. (1397)، «گزارش علمی-ادبی سفر به آلمان و برزیل»، ir: 1-33.
- عموزاده، علی؛ بهزاد، مهدی ؛عربی، عباسعلی ؛گلیان، ساناز ؛زیاری، عاطفه و سهمی، هانیه. (1389)، «روش‌های خالص‌سازی نمک طعام و بیماری‌های ناشی از ناخالصی‌های موجود در آن»، مجله اندیشه علوم-شیمی کاربردی، دانشگاه سمنان، سال ششم، شماره 18 :21-28.
- فتحی، مجتبی؛رضایی، مصلح‌الدین و مشکل گشا، نرگس .(1396)، «مروری بر کاربرد زراعی گیاهان شورزیست در مناطق مختلف جهان»، یزد: اولین همایش ملّی شوروَرزی، مرکز ملّی تحقیقات شوری.
- فرزی، ابوالفضل؛برقعی، سید مهدی و وثوقی، منوچهر . (1396)، «بررسی کارایی گیاه سالیکورنیا اروپایی در گیاه‌پالایی نمک از محلول‌ها»، مجله آب و فاضلاب، شماره 6 : 1-9.
- فرهادی، مرتضی. (1377)، «مختصات شیء مقدس»، نمایه پژوهش، سال دوم، شماره 7 و 8: 14-28.
- قربانعلی، دزواره؛ گنجی دوست ، حسین و آیتی، بیتا. (1394)، «بررسی مدل سینتیکی کاهش شوری آب به روش گیاه‌پالایی به‌وسیله سه گونه گیاه شورزی»، مجله عمران مدرس، دوره پانزدهم، شماره 3 : 63-79.
- قیومی‌محمدی، حمید .(1388)، «فضا و نگرش فضایی در مطالعات خاک و ژئومرفولوژی»، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال بیستم، شماره : 1-20.
- طاهری، جعفر .(1390)، «نقش ریاضی‌دانان در معماری به روایت متون دوره اسلامی»، مجله تاریخ علم، شماره 1: 39-65.
- طهوری، پریسا و پروین، محمدرضا.(1395)، «حفاظت و بهره‌برداری پایدار از خاک و جایگاه آن در حقوق بین‌الملل محیط‌زیست»، علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره هجدهم، شماره 2 : 145-161.
- کامبوزیا، جعفر؛ مهدوی دامغانی ، عبدالمجید ؛ محمودی، حسین و آقامیر، فاطمه. (1396)، «مدیریت بحران و چالش‌های دستیابی به امنیت غذایی پایدار در ایران 1404»، نهمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران، هفتم اسفندماه، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم محیطی، انجمن علمی کشاورزی بوم‌شناختی ایران : 1-20.
- کودا (1350)، «شوری خاک در ایران»، ترجمه: نشریه کمیته ملّی آبیاری و زهکشی، شماره 2، مردادماه، انتشارات وزارت آب و برق : 127-130.
- گیلانی، نجم‌الدین .(1396)، «بازتاب رسوم ایران باستان در فرهنگ مردم ایلام (تقدس آب و چشمه، احترام به نان و نمک، کارد و کفن)»، فصلنامه فرهنگ ایلام، دوره هیجدهم، شماره 54 و 55 : 100-111.
- معصومی، علی‌محمد. (1354)، «روش استدلالی برای تعیین شوری آب آبیاری در ایران»، مجله محیط‌شناسی، مرکز هماهنگی مطالعات محیط‌زیست، خردادماه، شماره 3 :165-170.
- معصومی، حسن؛ آذری، اردوان ؛ صفایی، حسین و امامی، محمدجواد .(1396)، «هالوفیت‌ها؛ جبران کمبود منابع غذایی آیندگان؟»، اولین همایش ملّی شوروَرزی، مرکز ملّی تحقیقات شوری، یزد: 1-19.
- مقیمی، ابراهیم .(1388)، «آموزش مهندسی در بستر مخاطره شناسی در قرن 21»، مجموعه مقالات کنگره آموزش مهندسی در 1404، فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران: 1-6.
- مقیمی‌نژاد، فیروزه؛ جعفری، محمد ؛زارع، سلمان ؛ قاسمی آریان، یاسر و دهقان ، راضیه . (1398)، «بررسی تأثیر مکمل‌های آبیار و آبسار بر خصوصیات خاک تحت کشت گونه Atriplex canescens»، نشریه مرتع، سال سیزدهم، شماره سوم:376-386.
- مؤمنی، عزیز. (1389)، «پراکنش جغرافیایی و سطوح شوری منابع خاک ایران»، مجله پژوهش‌های خاک (علوم خاک و آب)، الف، جلد 24، شماره 3 : 203-210.
- مهرشاد، ملیحه؛ آموزگار، محمدعلی ؛ یخچالی، باقر و شاه زاده فاضلی، ابوالحسن.(1391)، «تنوع زیستی باکتری‌های نمک‌دوست و تحمل‌کننده نمک سواحل غربی دریاچه ارومیه»، فصلنامه زیست‌شناسی میکروارگانیسم‌ها، سال اول، شماره دوم: 49-70.
- ندیمی، حمید. (1391)، «آموزش علوم مهندسی یا طراحی مهندسی: تأملی در آموزش مهندسی در ایران»، فصلنامه آموزش مهندسی ایران، سال چهاردهم، شماره 56 : 1-16.
- نورایی، مرتضی و مهمان‌نواز، محمود. (1391)، «بررسی اسنادی کشمکش‌های والیان پشتکوه (ایلام)، با حکومت عثمانی بر سر معادن نمک (1347 ق-1255/ 1838-1938)»، فصلنامه گنجینه اسناد، شماره 85 : 20-40.
- ودیعی، کاظم. (1377)، «نمک»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 49 و 50 : 118-148.
- هوشمند، سیما و فاطمی عقدا، سید محمود. (1390)، «طبقه‌بندی خاک بر اساس آیین‌نامه استاندارد 2800، UBC 1997، IBC 2006، Eurocode 8 2004 (مطالعه موردی: خیابان پیروزی (منطقه 13 تهران))»، نشریه زمین‌شناسی مهندسی، جلد پنجم، شماره 1 : 1177-1192.
- هوگوبویکو .(1350)، «آبیاری با آب شور»، ترجمه: قهرمان قدرتمند، نشریه کمیته ملّی آبیاری و زهکشی، شماره 2 :152-158.
- یوسفی، عباس و صمدی، مجید. (1335)، «گزارش تفصیلی خاکشناسی و طبقه‌بندی اراضی راست کرخه خوزستان (قسمت 3)»، آبان ماه، انتشارات موسسه خاکشناسی : 1-21.
- یعقوبی، محمود و غفاری، محمدمهدی. (1385)، «ساختار مفهومی سیاست‌گذاری علم و فناوری در حوزه مهندسی»، فصلنامه آموزش مهندسی ایران، سال هشتم، شماره 21:32-49.
- گفت‌وگو
- گفت‌وگوی نویسندگان با دکتر احمدرضا عرشی (مهندسی پزشکی)، در مورد معنای مهندسی در مهندسی پزشکی، 22 تیرماه 1398.
- گفت‌وگوی نویسندگان با دکتر ایرج گودرز نیا (مهندسی شیمی)، در مورد انجمن فناوری‌های بومی ایران، 30 مردادماه 1398.
- گفت‌وگوهای متعدد محمود مهام با دکتر سید عبدالعظیم امیرشاه‌کرمی (مهندسی عمران)، در زمینۀ مهندسی و طبقه‌بندی ایشان از مهندسی، 1395 و 1396.
- گفت‌وگوی محمود مهام با عبدالله مصطفایی (مهندسی شیمی)، در مورد جایگاه مهندسی شیمی در میان دیگر مهندسی‌ها، 2 تیرماه 1398.
)