دو فصلنامه دانش های بومی ایران

دوفصلنامه علمی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

داوران سال 1398

داوران سال 1399

ارزیابی ویژگی‌های حکمرانی سنتی آبخوان با استفاده از اصول حکمرانی مؤثر آب زیرزمینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری مهندسی منابع آب دانشگاه تهران، پردیس ابوریحان

چکیده

 
در مناطق خشک و نیمه‌خشک،شرایط کم‌آبی منجر به خلق سیستم‌هایمدیریتیسنتیمتناسبباویژگی‌هایمحلی شده است. ایرانیکیازقدیمی‌ترینمناطقجهاناستکهازدیربازدرهرنقطهازآنمتناسبباشرایطاقلیمی،اجتماعی وفرهنگیآن منطقه سیستم بهره‌برداری از منابع آب منحصربه‌فردی حاکم بوده است. به‌تدریج در طول نیم‌قرن اخیر سیستم‌های مدیریتی مبتنی بر دانش بومی جای خود را بهسیستم‌های نوین مدیریتی دادند که به دلیل عدم انطباق سیستم‌های نوین با شرایط اقلیمی و اجتماعی هر منطقه، شاهد بروز مشکلات عدیده‌ای در زمینه منابع آب و مدیریت منابع آب هستیم. با توجه به شرایط موجود این سؤال مطرح می‌شود که کدام چارچوب حکمرانی منابع آب در راستای توسعه پایدار منابع آب زیرزمینی، متناسب با اقلیم‌های خشک و نیمه‌خشک می‌باشد؟ هدف از این تحقیق تلفیق قوانین حکمرانی سنتی و باستانی با اصول حکمرانی مؤثر برای توسعه چارچوب حکمرانی آب زیرزمینی در جهت رسیدن به توسعه پایدار می‌باشد. در حقیقت فرض بر این است که استفاده از فرهنگ و دانش بومی در زمینه مدیریت منابع آب و بازیابی نکات جدید با استفاده از تئوری‌های جدید حکمرانی می‌تواند قطعه گم ‌شده مدیریت آب زیرزمینی باشد. در این مقاله به‌منظور استخراج دانش بومی حکمرانی پایدار آبخوان از مدیریت قنات، از روش بررسی مقایسه‌ای منابع علمی موجود و مشاهدات میدانی استفاده شده است. بدین منظور در ابتدا به معرفی حکمرانی مؤثر آب پرداخته و سپس عوامل مشترک آن را با حکمرانی سنتی مورد بررسی قرار داده تا بتوان به یک چارچوب حکمرانی منابع آب متناسب با اقلیم‌های خشک و نیمه‌خشک دست یافت. در انتها با تلفیق پیشنهادهای حکمرانی سنتی با اصول حکمرانی مؤثر، می‌توان شکاف‌های حکمرانی سنتی را پوشاند و به سیستم مدیریتی متناسب با شرایط اقلیمی و با در نظر گرفتن اصول نوین دست یافت. رویارویی مؤثرتر با چالش‌های موجود عصر حاضر و ارائه الگوهای مناسب توسعه، با در نظر گرفتن دانش بومی و تلفیق با اصول حکمرانی مؤثر محقق خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

مراجع
 

-  بارانی، حسین و شهرکی، محمدرضا. (1393)، فرهنگ و دانش عامیانه، (مطالعهموردی: شیوه‌هایسنتیودانشبومیشترداری(، دوفصلنامهدانش‌هایبومیایران،شماره1: 180-149.

-  برشان، محمد؛ خداشناس، بهنام و سیدی، سعیده. (1390)، روند مدیریت قنات‌های بم، پاکر و دشتر (دهشتر)، کنفرانس بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی، یزد.

-  بلالی، محمدرضا؛ کئولارتز، ژوزف و کورتهالز، میشل. (1389)، مدیریتبازتابیاراضیوآبدرایران: ارتباطفناوری،حکمرانیوفرهنگ، قسمتاول: پارادایم‌هایمدیریتاراضیوآب، مجلهپژوهشآبدرکشاورزی، جلد 24، شماره 2: 97-73.

-  بیات، ناصر؛ رستگار، ابراهیم و عزیزی، فاطمه. (1390)، بررسی اثرات تحول مدیریت سنتی منابع آب (قنات و چشمه قنات) از دیدگاه پایداری: مطالعه موردی روستای پریدر شهرستان ملایر، کنفرانس بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی، یزد.

-  پاپزن، عبدالحمید؛ حسینی، محمود؛ ازکیا، مصطفی و عمادی، محمدحسین. (1386)، تدوینمدلمفهومیحاصلازتلفیقدانشبومیورسمیبااستفادهاز نظریهبنیانیبه‌منظوردستیابیبهرهیافتترویجیمناسب مطالعهموردیمنطقهبیلوارشهرستانکرمانشاه، مجله اقتصاد کشاورزیوتوسعه، سالپانزدهم،شماره۵۸: 176-151.

-  پاپلی یزدی، محمدحسین و لباف خانیکی، مجید. (1377)، واحد تقسیم آب در نظام‌های آبیاری سنتی (فنجان)، فصلنامهتحقیقات جغرافیایی، شماره 49 و 50: 73-47.

-  پیری اردکانی، نادر و مبین، محمدحسین. (1390)، نظاممدیریتسنتیآبقنواتدرشهرستاناردکان(مطالعۀموردی: قناتقطب‌آباد)، کنفرانس بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی، یزد.

-   جمعه‌پور، محمود. (1393)، بومی‌سازیدرعرصهتوسعهروستاییونقشدانشبومی در فرآیند آن، دوفصلنامهدانش‌هایبومیایران،شماره2: 79-50.

-  رضائی، روح‌اله؛ اسحاقی، رضا و صفا، لیلا. (1390)، روش‌هایسنتیدرمدیریتمنابعآبجهتمقابلهباخشکسالیباتأکیدبردانشبومیکشاورزی، کنفرانس بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی، یزد.

-   سعیدی، عباس. (1389)، دهمقالهدرشناختسکونتگاه‌هایروستایی، تهران: نشرمهرمینو، چاپاول.

-  سمساریزدی، علی‌اصغر و لباف خانیکی، مجید. (1390)، درس‌هاییازدانشبومیدرمدیریتقنات، کنفرانس بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی، یزد.

-  صابری، امیر و کرمی دهکردی، اسماعیل. (1391)، مقایسهفرهنگودانشبومیبادانشرسمیدرحوزه آبخیزداری، دوفصلنامهدانش‌هایبومیایران،شماره 1: 202-181.

-  صفی نژاد، جواد. (1390)، سهویژگیدردانشسنتیمدیریتآب، کنفرانس بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی، یزد.

-   یوسفی‌راد، مصطفی. (1379)، نقش قنات در کنترل منابع آب زیرزمینی، مجموعهمقالاتقنات، جلداول،شرکتسهامیآب منطقه‌اییزد.

-  یوسفی، علی؛ امینی، امیر مظفر و ابراهیمی، محمدصادق. (1390)، نظام‌هایمدیریتمنابعآب: پایداریگذشتهومشکلاتکنونی، کنفرانس بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی، یزد.

 
-   Banihabib, M., E. (1999). "Rehabilitation of ponds(abbandans) and its role in sustainable development of Gilan province",Regional workshop on Irrigational Water Harvesting Systems, Iran.
-   Batchelor. C. (2007). "Water governance literature assessment", international institute for environment and development,18p.
-   Foster, S., Garduño, H. (2013). "Groundwater-resource governance: Are governments and stakeholders responding to the challenge?", Hydrogeology, 21, 317–320
-   Foster, S., Gun, J. (2016). "Groundwater Governance: key challenges in applying the Global Framework for Action ", Hydrogeol, 24, 749–752
-   Garduño, H., Steenbergen, F van., Foster, S. (2010). “Stakeholder participation in groundwater management: enabling and nurturing engagement”, World Bank GW,MATE Briefing Note Series 6, World Bank, Washington, DC.www.worldbank.org/gwmate.Accessed September 2016
-   Grenier, L. (1998). "Working with indigenous knowledge", 1st edition, the International Development Research Centre, 130 p
-   Groundwater governance:, (2015). "Global diagnostic on groundwater governance", Special Edition for WWF7, UNESCO, IHP, gef, FAO, World Bank, 200P
-   Gruber, J.S. (2010). "Key Principles of Community-Based Natural Resource Management: A synthesis and interpretation of identified effective approaches for managing the Commons", Environmental Management, 45:52–66.
-   Hoogesteger, J., Wester, P. (2015). "Intensive groundwater use and (in)equity: Processes and governance challenges ", Environmental science & policy, 51, 1 1 7 – 1 2 4
-   Levitt, K., Foster, T., Trainer, M. (2009). "The sustainable management of groundwater in Canada", The Council Of Canadian Academies, 270 p
-   Ostrom, E. (1990). "Governing the commons: the evolution of institutions for collective action", Cambridge University Press, Cambridge, UK, 32, 415-417
-   Rao, M. S. R. M., Batchelor, C. H., James, A. J., Nagaraja, R., Seeley, J., and Butterworth, J. A. (2003). "APRLP Water Audit", AndhraPradesh Rural Livelihood Project, Department of Rural Development, Hyderabad.
-   Rogers, P. Hall, A.W. (2003). "Effective Water Governance", TEC Background Papers No. 7, Global Water Partnership, Technical Committee, Stockholm, Sweden.
-   Shah, T. (2014). "Groundwater Governance and Irrigated Agriculture", TEC Background Papers No. 19, Global Water Partnership, Technical Committee, Stockholm, Sweden
-   Smith, L., Porter, K.S. (2010)." Management of catchments for the protection of water resources: drawing on the New York City watershed experience", Reg Environ Change, 10, 311–326
-   Varady, R. G., Weert, F. B., Megdal, S. B., Gerlak, A., Iskandar, C. A., House-Peters, L., McGovern, E. D. (2012). “Groundwater Policy and Governance”, Thematic Paper No 5, Groundwater Governance, A Global Framework for Action. GEF, WorldBank, UNESCO-IHP, FAO and IAH.
 
مصاحبه‌شوندگان:
عبدالرضا مهدوی (مقنی)، مرحوم حسن حیدر پور (میراب)، محمد حیدر پور (مقنی)، محمد کارگر (میراب)، اکبر عابدی (مقنی)، مرحوم ابراهیم مهدوی (میراب)
 
دو فصلنامه دانش های بومی ایران
دوره 6، شماره 12 - شماره پیاپی 12
مهر 1398
صفحه 307-331
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار