نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار باستانشناسی دانشگاه بوعلی سینا-همدان
چکیده
تاریخ دریافت: 15/7/92
تاریخ پذیرش: 25/12/92
چکیده
در سال 1936 میلادی، در جریان کاوش یک محوطه اشکانی در مرکز بین‌النهرین، ابزاری کشف شد که شامل یک کوزه سفالی کوچک به ارتفاع 14 سانتیمتر بود و داخل آن، یک استوانه مسی با میله آهنی، تعبیه شده بود. نمونه‌های قابل مقایسه این ابزار، بعدها از محوطه‌های دیگری (از جمله در تیسفون پایتخت ایران در دوره اشکانی و ساسانی) به دست آمد. با توجه به ویژگی‌های این یافته، از همان ابتدا به درستی به عنوان یک پیل الکتریکی، شناسایی شد و فرضیه‌هایی در ارتباط با کاربرد آن مطرح گردید، که عبارت بودند از: استفاده در زمینه آبکاری برقی، استفاده در زمینه جادوگری و استفاده طبی. فرضیه نخست به دلیل پیچیدگی علمی و فنی روند آبکاری برقی و همچنین فقدان کارایی لازم پیل اشکانی برای آبکاری، مورد تردید است. کاربرد جادوگری نیز با توجه به پشتوانه علمی و فنی این یافته، دست کم در ارتباط با نمونه اشکانی، قابل پذیرش نیست. بنابراین با توجه به شواهد و مدارک تاریخی که نشان می‌دهد، در این دوره از ماهی برقی برای تسکین درد استفاده می‌شده و نیز با توجه به تجارب طب مدرن در زمینه استفاده از جریان‌های ضعیف الکتریکی برای تسکین درد و بهبود تعدادی از امراض، به نظر می‌رسد کاربرد طبی قابل قبول‌ترین فرضیه در این رابطه باشد. بین‌النهرین در دوره اشکانی، یکی از مراکز مهم ارتباطی شرق و غرب بوده و در چنین محیطی، درمانگران و یا تکنسین‌ها، با استفاده از تجارب خود و نیز اطلاعاتی که از چین و روم به این منطقه می‌رسیده، به ساخت این ابزار اقدام کرده‌اند
کلیدواژه‌ها
- رئوفی، محمدرضا. (1387)، «برگی از فرهنگ و تمدن ایران: کوزه‌ی برق‌زا»، کتاب ماه علوم و فنون.
- فرشاد، مهدی. (1362)، «تاریخ مهندسی در ایران»، تهران: بنیاد نیشابور، نشر بلخ.
- کنعانی، ناصر. (1382)، «باتری اشکانی: ایرانیان مخترع اصلی پیل الکتریکی بودند»، آیینه میراث، دوره جدید، ش20.
- ملازاده، کاظم. (1381)، «کشف اولین باتری الکتریکی از دوره اشکانیان»، مجله پژوهش علوم انسانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بوعلی‌سینا، س3، ش6-5.
- نیرنوری، حمید. (1345)، «سهم ایران در تمدن جهان»، تهران: شرکت ملی نفت ایران.
- AL-Haik,A (1964) “The Rabboua Galvanic Cell”, Sumer, vol (20).
- Keyser. Paul .T (1993). “The purpose of the parthian galvanic cells .a first- century A.D. electric battery used for analgesia.” Jornal of Near Eastern Studes ,vol (25).
- Konig.W (1938). “Ein glvanisches element aus der Partherzeit?.” Forschungen und Fortschritte 14.
- Kuhnel, E (1932). “Die Ergebnisse der zweiten Ktesiphon-Expedition 1931 / 32,”, Forschungen und Fortschritte 8 (35-36).
- Ley. W (1954). “The elements of Khujut Rabua and Ctesphon ,”Galaxy 9/3 ,December.
- Paszthory, Emmerich (1989). “Electricity Generation or Magic? The Analysis of Nnusual Group of Finds From Mesopotamia”, Masca Research Papers in Science amd Archaeology, vol (6).
- Schwalb. H.M (1957). “Electric Batteries of 2000 years ago,”Science Digest 41/4,April.
- Waterman ,Leroy (1931). “Preliminary report upon the excavations at Tel Umar ,”Ann Arbor, vol (1).
- Winton. W (1962) “Baghdad Batteris B.C.,”Sumer18.
تارنماها
- www.parthia.com/parthia_science.htm#Batteries
- www.ldi5.com/archeo/pile.php
- http://unmuseum.mus.pa.us/bbattery.htm
- http://www.smith.edu/hsc/museum/ancient_inventions/battery2.html
)