مهجبین ردایی؛ اسماعیل صالحی؛ حسن مقدم؛ فرود آذری دهکردی؛ مهشید ردایی
چکیده
نظام‌های ساختاری، عملکردی و مدیریتی پایدار و یکپارچه منابع آبی با تأکید بر درک پـویـایی، تعامل و هم تکاملی نظام‌های پیوسته انسان-آب، مفاهیمی نظیر هیدرولوژی محیط‌زیستی، هیدرولوژی اجتماعی، جامعه‌شناسی آب و... را خلق کرده‌اند. سیر تکاملی علم هیدرولوژی مبتنی بر تئوری سیستم‌های اجتماعی-اکولوژیک با چالش‌های متنوع از جمله حلقه مفقوده ...
بیشتر
نظام‌های ساختاری، عملکردی و مدیریتی پایدار و یکپارچه منابع آبی با تأکید بر درک پـویـایی، تعامل و هم تکاملی نظام‌های پیوسته انسان-آب، مفاهیمی نظیر هیدرولوژی محیط‌زیستی، هیدرولوژی اجتماعی، جامعه‌شناسی آب و... را خلق کرده‌اند. سیر تکاملی علم هیدرولوژی مبتنی بر تئوری سیستم‌های اجتماعی-اکولوژیک با چالش‌های متنوع از جمله حلقه مفقوده سرمایه اجتماعی، مدیریت محلی و بازآفرینی عقلانیت اکولوژیک حاکم بر نظام منابع مشترک روبرو است که ضرورت شناخت تعامل معنایی و هم‌تکاملی عقلانیت اکولوژیک و هیدرولوژی اجتماعی را ایجاب می‌کند. پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی با هدف تدوین چارچوب مفهومی بسط سیر تکاملی هیدرولوژی اجتماعی مبتنی بر بنیان فکری عقلانیت اکولوژیک حاکم بر میراث آبی کهن است. تحلیل وجوه اشتراک و افتراق عقلانیت اکولوژیک و هیدرولوژی اجتماعی و مسیرهای مطالعاتی آنها مبتنی بر تحلیل مقایسهای انجام شد. نتایج بر تحقق بینش جدید در پرتو عقلانیت اکولوژیک تأکید دارد که ضمن پیوند رویکردهای رویه‌ای و محتوایی، چارچوبی را برای هم تکاملی نظام‌های پیوسته، همراه با پتانسیل درک کامل پیچیدگیها، ارتباطات و بازخوردها، تبدیل تناقظات به تعاملات، تحلیل وقایع گذشته، تقویت مشارکت گروه‌های ذینفع و ذینفوذ، پیش‌بینی پیامدهای درازمدت تصمیمات امروز فراهم آورد و فرایندهای سیاست‌گذاری، تصمیم‌سازی و تدوین راهبردهای مدیریتی کارآمد در مقیاس‌های متنوع محلی، ملی، منطقه‌ای را تسهیل نماید.
یعقوب ایران منش؛ مهدی پورهاشمی؛ حسن جهانبازی گوجانی؛ محمود طالبی؛ فریبرز عزیزی
چکیده
دانش بومی، دانش انباشته شده، مهارت‌ها و تکنیک‌های جامعه خاص است که از تعامل مستقیم آنها با محیط منتج شده باشد. این دانش نشان‌دهنده اندیشه، تجربه و عمل قدیمی است که باید مورد احترام بوده و همچون منبعی از معرفت محیطی حفظ شود. در پژوهش پیش‌رو سعی شد دانش بومی سقزگیری از درختان بنه در استان چهارمحال و بختیاری تدوین شود. در این تحقیق ...
بیشتر
دانش بومی، دانش انباشته شده، مهارت‌ها و تکنیک‌های جامعه خاص است که از تعامل مستقیم آنها با محیط منتج شده باشد. این دانش نشان‌دهنده اندیشه، تجربه و عمل قدیمی است که باید مورد احترام بوده و همچون منبعی از معرفت محیطی حفظ شود. در پژوهش پیش‌رو سعی شد دانش بومی سقزگیری از درختان بنه در استان چهارمحال و بختیاری تدوین شود. در این تحقیق برای نمونهگیری از جامعه محلی از روش گلولهبرفی و رویکرد شهرت استفاده شد. پس از جمعآوری اطلاعات از افراد اولیه، افراد دیگری که در موضوع پژوهش اطلاعات داشتند توسط افراد اولیه معرفی و جمعآوری اطلاعات از آنها انجام گردید. در این تحقیق مصاحبهها به‌صورت نیمه-ساختاریافته انجام گردید. نتایج نشان داد که مردم محلی درخت بنه را یک گیاه اقتصادی دانسته و از قطع و خسارت به آن بهشدت خودداری کرده و برای حفاظت و توسعه آن انگیزه لازم را دارا هستند. آنها بیشترین استفاده از درخت بنه را مربوط به صمغ تولیدی آن میدانند که برداشت آن طی مراحل مختلف شامل انتخاب درخت، تیغزدن، کاسهبندی، دوتیشه و سهتیشه، برداشت، تصفیه و پختن سقز انجام می‌شود. استفاده دارویی از سقز بیشترین سهم را در بین کارکردهای این محصول بین مردم محلی دارد.
محمد افروغ
چکیده
این مقاله حاصل یک کار میدانی است که در ارتباط با مستندنگاری و معرفی ابعاد فن‌شناختی و زیباشناختی قالی روستای جیریا به‌عنوان فعال‌ترین کانون بافندگی با داشتن و برپا بودن قریب به پانصد دار قالی، در استان مرکزی به نگارش درآمده‌است. کیفیت بافت، مهم‌ترین ویژگی قالی جیریاست که یکی از برندهای مهم قالی ایران است که متأسفانه از شناخت و ...
بیشتر
این مقاله حاصل یک کار میدانی است که در ارتباط با مستندنگاری و معرفی ابعاد فن‌شناختی و زیباشناختی قالی روستای جیریا به‌عنوان فعال‌ترین کانون بافندگی با داشتن و برپا بودن قریب به پانصد دار قالی، در استان مرکزی به نگارش درآمده‌است. کیفیت بافت، مهم‌ترین ویژگی قالی جیریاست که یکی از برندهای مهم قالی ایران است که متأسفانه از شناخت و معرفی دور مانده است. در جیریا طرحها و نقشههای متنوع و مختلفی بافته می‌شود که به سه طبقه و دسته کلی تقسیم می‌شوند. الف: طرحها و نقشههای بومی شامل لچک و ترنج(دوحاشیه، لچک و ترنج خورشیدی، دایرهای، افشان، بیضی و لوزی)، دستگاهی(گلدسته)، مستوفی شکسته و تبریزی. ب: طرحها و نقشههای غیربومی شامل خشتی، راوری، زیرخاکی، ظلالسلطان و هفت درویش. پ: طرحها و نقشههایی که توسط طراحان معاصر طراحی و عرضه می‌شود که شامل اطلسی، مستوفی منحنی، فرهنگ، عقابی، کومهای، مرغ ماهیخوار، تکبته و حاجخانومی است. این پژوهش از نوع بنیادین و روش تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی است. شیوه گردآوری دادهها به‌صورت میدانی است.
آزاده پشوتنی زاده
چکیده
زرتشتیان ایران، کهنترین بومیان ایران محسوب می‌شوند. اینان پس از حمله اعراب به ایران مدتی را در خراسان زندگی می‌کردند و سپس به یزد و کرمان رفتند. اما عدّۀ دیگری از ایشان به هندوستان کوچیدند. دورۀ قاجار که همزمان با زایش هنر زرتشتی‌دوزی است، زرتشتیان هندوستان که اغلب تجار پارچه بودند، به ایران آمدند و به زرتشتیان ایران کمکهای بسیاری ...
بیشتر
زرتشتیان ایران، کهنترین بومیان ایران محسوب می‌شوند. اینان پس از حمله اعراب به ایران مدتی را در خراسان زندگی می‌کردند و سپس به یزد و کرمان رفتند. اما عدّۀ دیگری از ایشان به هندوستان کوچیدند. دورۀ قاجار که همزمان با زایش هنر زرتشتی‌دوزی است، زرتشتیان هندوستان که اغلب تجار پارچه بودند، به ایران آمدند و به زرتشتیان ایران کمکهای بسیاری نمودند. ارتباط زرتشتیان ایران و هند، مسبب انتقال الگوهای فرهنگی و هنری بسیاری شد. چنانکه برخی از تجار هندی با بانوان زرتشتی ایران ازدواج کردند و برای همسرانشان از طاووس (پرنده-ای که بومی ایران نیست) و زیبایی آن توصیف کردند. تصویر ذهنی بانوان زرتشتی از این پرنده، باعث به وجود آمد اشکال مختلفی از طاووس در هنر زرتشتی دوزی شد. طاووس، در هنر عصر ساسانی دارای اهمیت بسیار بود و یادآور الهۀ آناهیتا در آیین زرتشتی است. تکرار این نقشمایه به صورت نمادین در البسۀ بانوان هنرمند زرتشتی به نوعی احیای تفکرات دینی ایشان است.در این نوشتار، تلاش شده است تا هنر زرتشتی دوزی که هنر بومی ایران است، در زادگاه خود مورد مطالعه قرار گیرد و به دلایل به وجود آمدن نقشمایۀ طاووس در این هنر پرداخته شود.
ساسان سامانیان؛ ساره بهمنی
چکیده
ساخت اشیای فلزی به روش سرد به دواتگری معروف است. هنرمندان دواتگر با نقش زدن های ظریف بر پیکر ظروف نقره و مس کیمیاگری می کردند و ارزشی صد چندان به آن ها می بخشیدند. پیشینه دواتگری در شیراز اگرچه به عصرهای نخستین این هنر بر می گردد اما این روزها کارگاه های انگشت شماری از آن در این شهر به جای مانده است. این پژوهش که از نوع بنیادین و به روش ...
بیشتر
ساخت اشیای فلزی به روش سرد به دواتگری معروف است. هنرمندان دواتگر با نقش زدن های ظریف بر پیکر ظروف نقره و مس کیمیاگری می کردند و ارزشی صد چندان به آن ها می بخشیدند. پیشینه دواتگری در شیراز اگرچه به عصرهای نخستین این هنر بر می گردد اما این روزها کارگاه های انگشت شماری از آن در این شهر به جای مانده است. این پژوهش که از نوع بنیادین و به روش توصیفی – تحلیلی انجام پذیرفته؛ علاوه بر معرفی این هنر-صنعت بومی و انواع آن، تاریخچه، فرآیند شکل گیری و ابزار و مواد آن از منظره جایگاه و کاربرد؛ به دنبال آن هستیم که ببینیم اکنون چه جایگاهی در میان صنایع دستی شهر شیراز دارد؟ شیوه جمع آوری داده ها در این پژوهش به صورت میدانی توام با کتابخانه ای و بازدید از کارگاههای دواتگری فعال در سطح شهر شیراز و تهیه مصاحبه، عکس و فیلم از هنرمندان آن است. یافته های حاصل از پژوهش بر آن است که متاسفانه هنر-صنعت بومی دواتگری در شیراز در حال فراموشی یا بهتر بگوییم محکوم به فراموشی است و تعداد دواتگران از انگشتان یک دست تجاوز نمی کند که سختی انجام کار و مشکلات اقتصادی آن مهم‌ترین دلایل این امر هستند.
سامرا سلیم پور
چکیده
عنصر «رنگ» در یک اثر هنری قادرست افکار و احساسات عمیق انسانی را که ممکن است با چشم دیده نشوند، به زیبایی بیان کند. بنابراین، نحوه انتخاب و همنشینی فامهای رنگی در یک اثر هنری می تواند پرده از احساسات، آرزوها و آلام خالق آن اثر بردارد. بر این اساس، ارزیابی پالتهای رنگی آثار هنری علاوه بر جنبه زیبایی شناسی می تواند پیرامون دانش رنگ ...
بیشتر
عنصر «رنگ» در یک اثر هنری قادرست افکار و احساسات عمیق انسانی را که ممکن است با چشم دیده نشوند، به زیبایی بیان کند. بنابراین، نحوه انتخاب و همنشینی فامهای رنگی در یک اثر هنری می تواند پرده از احساسات، آرزوها و آلام خالق آن اثر بردارد. بر این اساس، ارزیابی پالتهای رنگی آثار هنری علاوه بر جنبه زیبایی شناسی می تواند پیرامون دانش رنگ شناختی خالق اثر و عوامل تاثیرگذار بر آن نیز رهنمون باشد. در این پژوهش، برای اولین بار پالتهای رنگی سه نمونه از دست بافته های سنّتی بلوچ با استفاده از روش دستگاهی طیف سنجی انعکاسی و تئوری رنگ ایتن مورد ارزیابی قرار گرفته اند. نتایج نشان میدهند که فامهای رنگی شناسایی شده در دستبافته ها به شیوه رنگرزی سنّتی و به کمک گیاهان رنگده بومی (چَغَک، گل گز، ناش، رودنگ ...) بدست آمده اند. علاوهبراین، دادههای طیف سنجی انعکاسی مُهر تاییدی بر دانش رنگشناختی اقوام بلوچ است، چرا که پالت رنگی این دستبافته ها با گذر زمان از کمترین میزان تغییرات رنگ برخوردار بوده اند. ازسوییدیگر، اکثر فامهای رنگی موجود در این دستبافته ها از نوع فامهای اولیه و ثانویه «گرم و خالص» هستند و اغلب از الگوهای هارمونی «مکمل و مشابه» ایتن پیروی میکنند.
حسین راعی
چکیده
جغرافیای ایران مأمن مزارع مسکون تاریخی با ویژگی‌های کالبدی و کارکردی ویژه است. این مجتمع‌های زیستی کوچک دارای جمعیت ثابت و مستحدثات کالبدی وابسته به کشاورزی و سکونت بودند و از پیش از اسلام تا دوره زند و قاجار در مرکز ایران رشد کردند، توسعه یافتند و سپس در دوره پهلوی به حضیض رفتند. مسئله اصلی، نیاز به شناخت عمیق‌تر درباره ماهیت مزارع ...
بیشتر
جغرافیای ایران مأمن مزارع مسکون تاریخی با ویژگی‌های کالبدی و کارکردی ویژه است. این مجتمع‌های زیستی کوچک دارای جمعیت ثابت و مستحدثات کالبدی وابسته به کشاورزی و سکونت بودند و از پیش از اسلام تا دوره زند و قاجار در مرکز ایران رشد کردند، توسعه یافتند و سپس در دوره پهلوی به حضیض رفتند. مسئله اصلی، نیاز به شناخت عمیق‌تر درباره ماهیت مزارع مسکون تاریخی است، زیرا تعداد زیادی از مزارع به انضمام بناهای وابسته به آنها در معرض نابودی قرار دارند. هدف تحقیق دستیابی به اطلاعات بیشتر درباره جایگاه مزارع در نظام زمانی- مکانی- فضایی ایران است و برای تدقیق موضوع از رهیافت تفسیرگرایی و راهبرد تفسیری تاریخی در قالب سندپژوهی و مطالعات میدانی استفاده می‌شود. پژوهش پیش‌رو نشان می‌دهد مزارع مسکون به‌عنوان کوچک‌ترین مجتمع زیستی در ذیلِ دیه یا روستا به‌صورت مستقل یا تابعه قرار داشتند و بخشی از نظام زمانی- مکانی- فضایی در ایران محسوب می‌شدند. آنها دارای سه پهنه؛ کالبدی، کشتخوانی و عرفی به‌عنوان محدوده‌های تأثیرگذار بوده‌اند. پهنه کالبدی و کشتخوانی معادلِ عرصه در یک مزرعه و پهنه عرفی معادلِ حریم در آن تلقی می‌شود. حفاظت از یک مزرعه مسکون ارتباط عمیقی با صیانتِ پویا از محدوده‌های تأثیرگذار یا پهنه‌های سه‌گانه دارد.
فرید احمدزاده؛ حسن کریمیان؛ محمد حسن طالبیان؛ مژگان خانمرادی؛ مجید منتظرظهوری
چکیده
در نوشتار حاضر با هدف بررسی و ارزیابی فرهنگ مادی به جای مانده در پهنه فرهنگی منطقه هورامان، به اهمیت مسئله آب در این منطقه کوهستانی و نحوه مدیریت و کنترل آن پرداخته شده است. در پژوهش‌های میدانی که نتایج آن در این نوشتار انعکاس یافته تلاش بر آن بود تا به این پرسش‌ها پاسخ گفته شود که اصول و شیوه‌های مدیریت منابع آب در منطقه هورامان چگونه ...
بیشتر
در نوشتار حاضر با هدف بررسی و ارزیابی فرهنگ مادی به جای مانده در پهنه فرهنگی منطقه هورامان، به اهمیت مسئله آب در این منطقه کوهستانی و نحوه مدیریت و کنترل آن پرداخته شده است. در پژوهش‌های میدانی که نتایج آن در این نوشتار انعکاس یافته تلاش بر آن بود تا به این پرسش‌ها پاسخ گفته شود که اصول و شیوه‌های مدیریت منابع آب در منطقه هورامان چگونه بود؟ و انواع منابع آب و سازههای آبی چه نقشی در شکلگیری سکونتگاهها و شیوه معیشت جوامع منطقه داشتهاند؟ در نتایج این پژوهش مشخص گردید که منابع آبهای سطحی(رودخانه سیروان) و نزولات جوی به ویژه برف با وجود شیب تند منطقه هورامان، نقش مؤثر و مهمی در پویایی منظر فرهنگی هورامان داشته است. بر این اساس با ایجاد شبکههای مدیریت وانتقال منابع آب در دل سنگ و عمق درهها و انتقال از طریق حفر یا احداث کانال، تأسیساتی آبی را به وجود آوردهاند که ضمن تداوم و توسعه سکونتگاهها، زمینه ارتباطات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جوامع منطقه، همراه با معیشتی پایدار در هورامان از گذشته تا به امروز را فراهم آورده است.
بهاره بهمنش؛ رجبعلی محبی؛ سیده زهره میردیلمی؛ آیسن حاجیلی دوجی؛ منیژه توان
چکیده
هدف از تحقیق حاضر، شناسایی گیاهان سمی برای دام، نشانه‌های مسمومیت، روش‌‌های بومی درمان توسط عشایر بهره-بردار و همچنین شناسایی گیاهان دارویی برای دام و نحوه استفاده و خواص درمانی آنها بود. انتخاب جامعه‌ی نمونه‌ی آماری پاسخگو از بین جوامع محلی بود که در مورد این تحقیق، جامعه پاسخگو مرکب از عشایر ترکمن در مراتع مراوه‌تپه بودند. در ...
بیشتر
هدف از تحقیق حاضر، شناسایی گیاهان سمی برای دام، نشانه‌های مسمومیت، روش‌‌های بومی درمان توسط عشایر بهره-بردار و همچنین شناسایی گیاهان دارویی برای دام و نحوه استفاده و خواص درمانی آنها بود. انتخاب جامعه‌ی نمونه‌ی آماری پاسخگو از بین جوامع محلی بود که در مورد این تحقیق، جامعه پاسخگو مرکب از عشایر ترکمن در مراتع مراوه‌تپه بودند. در این مطالعه از نمونهگیری هدفمند و از روش گلوله برفی استفاده شد؛ تعدادی از عشایر بهرهبردار با تجربه برای مصاحبه اولیه انتخاب شدند. پس از طرح موضوع و جلب اطمینان و اعتماد آنها در ارتباط با موضوع تحقیق، پرسشنامه را تنظیم و روایی و پایایی آن مورد بررسی قرار گرفت. همزمان با پیمایش صحرایی، تعدادی پرسشنامه نیز در اختیار عشایر بهرهبردار منتخب قرار گرفت. میزان اعتبار پرسشنامه از طریق محاسبهی ضریب آلفای کرونباخ برای معیارهای مختلف محاسبه و تعیین شد. گیاهان نام برده شده شناسایی شدند. در نهایت، 26 گیاه سمی و 24 گیاه دارویی برای دام توسط بهرهبرداران معرفی شد.
سهیلا یوسف وند؛ حسین بارانی؛ مژگان سادات عظیمی؛ حمید نیک نهاد؛ ابوالفضل شریفیان
چکیده
در پژوهش حاضر سوال اصلی نحوه درک دامداران از گیاهان در مراتع شور و قلیایی و رابطه بین آب، خاک و گیاه بود. گردآوری داده با استفاده از روش پیمایش میدانی و مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با دامداران مرتع اینچه‌برون شهرستان آققلا استان گلستان صورت گرفت. دامداران به 38 گونه گیاهی با ارائه نام محلی اشاره کردند. دانش سنتی دامداران نشان داد ...
بیشتر
در پژوهش حاضر سوال اصلی نحوه درک دامداران از گیاهان در مراتع شور و قلیایی و رابطه بین آب، خاک و گیاه بود. گردآوری داده با استفاده از روش پیمایش میدانی و مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با دامداران مرتع اینچه‌برون شهرستان آققلا استان گلستان صورت گرفت. دامداران به 38 گونه گیاهی با ارائه نام محلی اشاره کردند. دانش سنتی دامداران نشان داد زمین در مراتع ترکمن‌صحرا یا شیرین است یا شور و به جای این دو اصطلاح، اصطلاحات سالم - ناسالم و خوب - بد نیز در توصیف نوع زمین کاربرد دارند. دامداران در ادامه هفت طبقه خاک شیشهای، شُر، مرطوب، نائور، تپهای، قرمز و سیاه را معرفی کردند که در هر یک از این طبقات گونههای گیاهی خاصی حضور دارند. نتایج این پژوهش نشان داد دامداران ترکمن از دانش غنی در خصوص توصیف گیاهان و زیستگاههای آنها برخوردار هستند. نوآوری این مطالعه استفاده از دانش سنتی دامداران ترکمن در شناسایی گیاهان، طبقات خاک و ویژگی‌های آن بود که برای اولین بار در منطقه انجام شده است. پیشنهاد می‌شود سیاست‌گذاری در زمینه مدیریت منابع طبیعی ایران جهت استفاده از دانش بومشناختی سنتی جوامع محلی، برنامهریزی و تصمیمگیری از پایین به بالا را نیز مد نظر قرار دهد.
