نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری- دانشگاه تهران

2 دانشیار دانشکده معماری،پردیس هنرهای زیبا،دانشگاه تهران

3 استاد معماری دانشگاه تهران

چکیده

آب و محدودیتِ وجودی آن در پهنه آبادی‌های کویر مرکزی ایران، طی اعصار گذشته ازجمله مسائلی است که، سبب خلق سیستم‌های پیچیده مدیریت بومی، در حوزه‌های استحصال، انتقال و توزیع آن در گسترۀ جغرافیایی یادشده، گردیده است. بسیاری از سیستم‌های مذکور تعامل و پایداری در خور توجهی با محیط‌زیست خود داشته‌اند که حاوی نکات و درس‌های بسیاری برای امروز ما است. بنابراین بازشناسی هریک از این دانش‌های بومی می‌تواند چراغ راهی برای آینده باشد. یکی از سیستم‌های پیچیدۀ مدیریت بومی آب در ایران، مربوط به آب بلده فردوس (تون) است. فرضیه این پژوهش و هدف اصلی آن در راستای بازشناسی سازمان نیروی انسانی در سیستم مدیریت آب بلده فردوس تا سال 1350هـ.ش است و اساساً در مدیریت این آب دربازۀ زمانی یادشده ؛ چه مشاغلی و با چه سلسله‌مراتبی به فعالیت می‌پرداخته‌اند. روش تحقیق در پژوهش حاضر بر اساس ماهیت فرضیه، تحلیل محتوا، بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای، میدانی و تطبیق داده‌ها، تهیه و تنظیم ‌شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان‌دهندۀ وجود سازمانی هدفمند، در نیروی انسانی مجموعۀ مدیریت آب بلده است که در آن، سلسله‌مراتب بر اساس دانش، تخصص و مهارت در امور مدیریت آب، طبقه‌بندی ‌شده است

کلیدواژه‌ها

 
-  آلتیری، میگوئل. (1378)، کاربرد دانش بومی در توسعه پایدار جلد اول. ترجمه: اسفندیار عباسی. تهران: وزارت جهاد سازندگی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.
-  اشرف، احمد، (1383)، از انقلاب سفید تا انقلاب اسلامی. ترجمه: محمدسالار کسرایی. پژوهش‌نامه متین، شماره22: 109-142.
-  بحرینی، سیدحسین، و رضا مکنون. (1380)، توسعه شهری پایدار: از فکر تا عمل. مجله محیط‌شناسی، شماره 27: 41-60.
-  پاپلی یزدی، محمدحسین؛ لباف خانیکی، رجبعلی ؛ لباف خانیکی، مجید ؛ جلالی، عباس و وثوقی، فاطمه. (1389)، قنات قصبه گناباد یک اسطوره. مشهد: انتشارات پاپلی.
-  پورسلطانی، علی‌اکبر. (1383)، گزارش انتقال و توزیع آب با لوله قنوات بلده شهرستان فردوس. آرشیو مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان فردوس.
-  حافظ ابرو. (1349)، جغرافیای حافظ ابرو. به کوشش مایل هروی..تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-  حمیدی، محمدعلی. (1356)، یادداشت‌هایی در مورد آب بلده فردوس. بازنویسی کاظم مختارنیا. 1393. منتشر نشده.
-  جلیلی، زهرا و رمضان‌زاده ‌لسبونی، مهدی. (1389)، قنات بلده و نقش آن در توسعه کشاورزی منطقه. مجله رشد آموزش جغرافیا، دوره پنجم، شماره 2، زمستان.
-  جوادی، حسین. (1385)، تاریخ و مشاهیر فردوس. مشهد: انتشارات همیاران جوان.
-  دهخدا، علی‌اکبر. (1339)، لغت‌نامه (جلدهای 8، 10، 12)، زیر نظر محمد معین. تهران: چاپخانه دانشگاه تهران.
-  سمسار یزدی، علی‌اصغر و مجید لباف خانیکی. (1390)، درس‌هایی از دانش بومی در مدیریت قنات. همایش بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی، یزد.
-  مجله نمایه پژوهش. (1381)، دانش‌ها و فن‌آوری‌های سنتی در آینه علم و تجربه صاحب‌نظران (گفتگو با جواد صفی نژاد) 13 و 14.
-  شاطری، مفید؛ میکانیکی، جواد و آرزومندان، راضیه.  (1390)، کارکردهای اجتماعی- فرهنگی وقف و نظام مدیریت سنتی آب در قنات بلده فردوس. همایش بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب. مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی، یزد.
-  صفی نژاد، جواد. (1353)، بُنه. تهران: انتشارات توس.
-  صفی نژاد، جواد. (1368)، نظام‌های آبیاری سنتی در ایران (جلد دوم)، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس.
-  صفی نژاد، جواد. (1390)، سه ویژگی در دانش سنتی مدیریت آب. همایش بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی، یزد.
-  صنیع‌الدوله، محمدحسن خان. (1364)، مرآت‌البدان. به کوشش علاء پرتونوری، محمدعلی سپانلو. تهران: چاپ اول، نشر اسناد.
-  عابدینی، علی اصغر و خانی، محمدرضا.  (۱۳۹۰)، بررسی نقش گل آلوده کردن آب قنات بلده فردوس در جلوگیری از هدر رفتن آب و اثرات آن برکیفیت آب، خاک و محصولات کشاورزی. همایش بین المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، یزد: مرکز بین المللی قنات و سازه های تاریخی آبی.
-  عجمی، اسماعیل. (1350)، ششدانگی، پژوهشی در زمینه جامعه‌شناسی روستایی. شیراز: چاپ دوم، انتشارات دانشگاه پهلوی.
-  عمادی، محمدحسین و عباسی، اسفندیار. (1378)، دانش بومی و توسعۀ پایدار روستاها: دیدگاهی دیرین در پهنه‌ای نوین، کاربرد دانش بومی در توسعه پایدار، جلد 1. گردآورندگان محمدحسین عبادی، اسفندیار عباسی. تهران: وزارت جهاد سازندگی- مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.
-  فرهادی، مرتضی. (1376)، فرهنگ یاریگری در ایران، جلد اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی..
-  کیوانلوشهرستانکی, علی اکبر. (۱۳۹۰)، مدیریت سنتی عرضه و تقاضای آب در قنات بلده فردوس. همایش بین المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، یزد: مرکز بین المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی.
-  گران, علی و فغفور مغربی، محمود . (۱۳۸۶)، بررسی اثرات گل آلوده سازی آب قنات بلده در انتقال به باغات و زمینهای کشاورزی فردوس، دومین کنفرانس ملّی تجربه های ساخت شبکه های آبیاری و زهکشی، کرج: موسسه تحقیقات فنی و مهندسی وزارت جهاد کشاورزی.
-  گروسی، عباس عبدالله. (1382)، تاریخ آب و آبیاری استان کرمان. تهران: کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران.
-  گروسی، عباس عبدالله. (1381)، دانش‌ها و فن‌آوری‌های سنتی در آینه علم و تجربه صاحب‌نظران (گفتگو با عباس عبدالله گروسی)، مجله نمایه پژوهش، 13 و 14.
-  فرهادی، مرتضی.. (1381)، دانش‌ها و فن‌آوری‌های سنتی در آینه علم و تجربه صاحب‌نظران (گفتگو با مرتضی فرهادی)، مجله نمایه پژوهش، 13 و 14.
-  مختارنیا، کاظم و رحیم نیا، رضا. (1390)، تأثیر وقف بر مدیریت سنتی آب بلده فردوس راهی برای پویایی ارزش‌های معنوی و رفاه اجتماعی. همایش بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی، یزد.
-  مختارنیا، کاظم. (1393)، نظری اجمالی بر نقش آب  و اقتصاد کشاورزی در شهر تاریخی تون(فردوس)، مجله الکترونیکی سروستان، سال دوم، شماره پنجم: 14-20.
-  مختارنیا، کاظم. (1395)، آب بلده تون(فردوس) نشانی از نبوغ بشری در استحصال و مدیریت. فردوس: پایگاه میراث جهانی قنات بلده و مؤسسه علمی فرهنگی مشکات.
-  مستوفی، حمدالله. (1336)، نزهت‌القلوب. به اهتمام محمد دبیر سیاقی. 1336.تهران: انتشارات کتابخانه طهوری.
-  مقدسی، محمدبن احمد. (1361)، احسن التقاسیم فی معرفه‌الأقالیم. ترجمه علی‌نقی منزوی. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
-  مهدیزاده، مهناز و جوادی، حسین. (1387)، فردوس خورشیدی بر تارک کویر. مشهد: انتشارات سخن گستر.
-  میداندار، علیرضا. (1369)، اقتصاد کشاورزی اسلامیه. پایان‌نامه کارشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
-  ناصرخسرو. (1370)، سفرنامه، به کوشش نادر وزین‌پور. تهران: انتشارات کتاب‌های جیبی ایران.
-  ناظمی، علیرضا. (1355)، کشت سنتی در باغستان(فردوس)، پایان‌نامه دوره کارشناسی در دانشکده علوم اجتماعی و تعاون دانشگاه تهران. به راهنمایی: دکتر جواد صفی‌نژاد.
-  نقوی پاکباز، محمدرضا. (بی‌تاریخ)، تاریخچه فردوس. مشهد: انتشارات آزادی.
-  هدایت، مهدی‌قلی. (1306)، سواد نامه تصویب هیئت وزرا بر تغییر نام شهر تون به فردوس، مرکز اسناد ملّی ایران.
-  یاحقی، محمدجعفر و بوذرجمهری، خدیجه. (1374)، فردوس/تون (تاریخ و جغرافیا).مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
-  سنگی، محمدحسن. (1394)، مصاحبه منتشرنشده با محمدحسن سنگی در مورد مدیریت بومی آب بلده فردوس (تون)، تهیه و تدوین: کاظم مختارنیا.
-  قطنی، محمدحسین. (1394)، مصاحبه منتشرنشده با محمدحسین قطنی در مورد مدیریت بومی آب بلده فردوس (تون)، تهیه و تدوین: کاظم مختارنیا.
-  قطنی، محمدحسین. (1398)، مصاحبه منتشرنشده با محمدحسین قطنی در مورد مدیریت بومی
-  قیومی، علی‌اکبر. (1394)، مصاحبه منتشرنشده با علی‌اکبر قیومی در مورد مدیریت بومی آب بلده فردوس (تون)، تهیه و تدوین: کاظم مختارنیا.