نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مردم شناسی دانشگاه تهران

2 استاد مردم شناسی دانشگاه تهران

چکیده

هدف این مقاله علاوه بر توصیف ویژگی‌های مادی، فنی و ساختاری سیاه‌چادر سنگسری، تحلیل فرهنگی و زیست‌محیطی فضاهای مختلف آن نیز می‌باشد که بر اساس یک مطالعه کیفی میدانی با رویکرد مردم‌نگاری در اقامتگاه‌های ییلاقی در نه طایفه از عشایر کوچنده و دامدار سنگسری که هنوز به شیوه سنتی زندگی می‌کنند نوشته‌شده است. در گرداوری داده‌ها علاوه بر اسناد از فنون مختلف مردم‌نگاری شامل حضور سه‌ماهه در میدان، مشاهده، مشاهده مشارکتی و مصاحبه‌های گروهی، فردی، باز و نیمه ساختم‌اند استفاده‌شده است. این مطالعه به لحاظ نظری چند سویه اما تأکید آن بر محیط و فنون به‌عنوان مهم‌ترین عوامل شکل‌دهنده فرهنگ است. یافته‌ها به لحاظ محتوا شامل توصیف دقیق ساختار مادی سیاه‌چادر، فنون سنتی مرتبط با ساخت پوشش آن و تحلیل مردم شناختی فضاهای داخلی و پیرامونی گوت در ارتباط با محیط فرهنگی و طبیعی می‌باشد. آنچه در این تحقیق در مقایسه با مطالعات توصیفی پیشین یک مزیت محسوب می‌شود این است که به توصیف و تحلیل تواما پرداخته است. مهم‌ترین نتیجهٔ این مطالعه این است که تطابق همزمان گوت با محیط‌زیست و همچنین با سایر عناصر فرهنگی به‌ویژه سبک زندگی، شیوه معیشت، تقسیم‌کار، امر قدرت و خویشاوندی موجب شکل‌گیری نوعی الگو در چیدمان فضایی داخل گوت، اموری که در آن‌ها جریان دارند و کنشگرانی که در آن‌ها به فعالیت می‌پردازند شده است.

کلیدواژه‌ها

-  اعظمی سنگسری. چراغعلی. (1349)، باورهای عامیانه مردم سنگسر، مجله هنر و مردم، شماره 92.
-  ................................ . (1351)، درمان بیمارها و زخم‌ها در سنگسر، مجله هنر و مردم، شماره 119 و 120.
-  ................................. . (1352)، سنگسر و واژه سنگسری، مجله گوهر، سال اول، شماره 7.
-  ................................. . (1371)، تاریخ سنگسر، مهدیشهر، مؤلف.
-  اعظمی سنگسری. لیلا. (1366، الف)، گوت و گوه، درآمدی بر آیین چادرنشینی سنگسری‌ها مهدیشهر، مجله نامه فرهنگ ایران، دفتر دوم.
-  ................................. . (1366، ب)، ساختار خیل سنگسری، مجله نامه فرهنگ ایرانیان، دفتر سوم.
-  ........................... (1366، ج)، آیین گله‌داری سنگسر (مهدی‌شهر)، نامواره دکتر افشار، شماره 23.
-  پاکزادیان. حسن. (1388، الف)، گاه‌شماری سنگسری بر پایه یافته‌های تاریخی، سمنان: حبله رود.
-  ......................... . (1388، ب)، آسئنک جئمشیدی زرشوم، تهران: مؤلف.
-  حیدری پور. سلطانعلی. (1394)، وات وات (سخن، گفتار، گفتگو)، تاریخ اجتماعی مهدیشهر (سنگسر)، سمنان: حبله رود.
-  دیگار. ژان پی یر. (1366)، فنون کوچ‌نشینان بختیاری، ترجمه: اصغر کریمی، مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.
-  رسترپو. الویا. (1387)، زنان ایل بهمئی، ترجمه: جلال‌الدین رفیع فر، تهران: خجسته.
-  شاه‌حسینی. علیرضا؛ رنجبر، عنایت‌الله. (1378)، ایل‌ها و عشایر استان سمنان، سمنان: اتحادیه تعاونی‌های عشایری استان سمنان.
-  صباغیان. ناصر. (1390)، بررسی زبان سنگسری، آمل: شمال پایدار.
-  صفی نژاد. جواد. (1347)، استان سمنان جایگاهی بزرگ در پایگاهی کوچک، در: سیمای استان سمنان، جلد اول، تألیف علی بنی اسدی، سمنان، استانداری سمنان.
-  محمد. (1389)، ایل سنگسر، سالانه فرهنگی اقتصادی مهدی‌شهر، شماره 2.
-  فیلبرگ. کارل. (1372)، سیاه‌چادر مسکن کوچ‌نشینان و نیمه کوچ‌نشینان جهان در پویه تاریخ، ترجمه: اصغر کریمی، مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی.
-  کتاک. فیلیپ. (1386)، انسان‌شناسی، کشف تفاوت‌های انسانی، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران، علمی.
-  مرکز آمار ایران. (1387)، سرشماری اجتماعی اقتصادی عشایر کوچنده ایران.
-  .................... . (1390)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
-  مصباحیان سنگسری. عباس. (1390)، تهیه فراورده‌های لبنی منحصربه‌فرد سنگسری، در: کتابشناسی و چکیده مقالات اولین همایش پیشرفت و توسعه مهدی‌شهر، سمنان: حبله رود.
-  Azami, C. and Windfuhr, L. G. (1972). "A Dictionary of Sangesari With a Grammitical Outline", Tehran: Sherkat-e Sahami-e Ketabhaye Jibi and Franklin Book Programs, Inc.
-  Harris, M. (1968). "The Rise of Anthropological Theory", London: Routledge and Kegan Paul.
 
مصاحبه‌ها
-  قدم، ناصر، میانسال، گله‌دار، دیپلمه، سنگسر، جشنواره عشایری ایل سنگسری، اردیبهشت 1394
-  قدم، ناصر، میانسال، گله‌دار، دیپلمه، جاده لاسم، ییلاق کدوک، شهریور 1394
-  پیراسته، سلطان، میانسال، گله‌دار، دیپلمه، جاده لاسم، ییلاق نجف سر، تیر 1394
-  پاکزادیان، حسن، جوان، گله‌دار سابق، مالک و مدیر ایل موزه عشایری مردم سنگسر، لیسانس (مهندس)، سنگسر در محل موزه و در جشنواره عشایری ایل سنگسری، اردیبهشت/دی/بهمن 1394
-  رشیدی، محمد، میانسال، گله‌دار، دیپلمه، شهمیرزاد ییلاق کاهش، خرداد 1394
-  قرینی، کاظم، مسن، گله‌دار، سیکل، پلور، ییلاق گل زرد، مرداد 1394
-  سمندی، حسین، مسن، گله‌دار، سیکل، پلور، ییلاق گل زرد، مرداد 1394