حسین بارانی؛ محمد رضا شهرکی
چکیده
چکیده مردم شناسی به عنوان علم فرهنگ و بررسی شیوه تعامل و تطابق بشر با محیط جایگاه ویژه ای دارد. یکی از مهمترین مباحث مردم شناسی در شناخت فرهنگ جوامع روستایی و عشایری بررسی دانش بومی آنان و بررسی شیوه انطباق آنان با محیط و طبیعت و رفع نیازهای زیستی و غیر زیستی از محیط است. دانش بومی به راه حلهایی گفته میشود که به صورت تجربی در سالیان ...
بیشتر
چکیده مردم شناسی به عنوان علم فرهنگ و بررسی شیوه تعامل و تطابق بشر با محیط جایگاه ویژه ای دارد. یکی از مهمترین مباحث مردم شناسی در شناخت فرهنگ جوامع روستایی و عشایری بررسی دانش بومی آنان و بررسی شیوه انطباق آنان با محیط و طبیعت و رفع نیازهای زیستی و غیر زیستی از محیط است. دانش بومی به راه حلهایی گفته میشود که به صورت تجربی در سالیان دراز، انسان، جهت حل مشکلات خود و بر پایه تجربیات گذشتگان به دست آورده و در هر منطقهای با توجه به شرایط ویژه در آن میتواند متفاوت باشد. ثبت و ضبط دانش بومی آن محلی و تجربیاتی که طی سالیان طولانی با آزمون و خطا بدست آمده، بوسیله مردم شناسان باعث شناخت آ نها از افکار دامداران، چوپانان و ساربانان دربارۀ محیط اطراف آنها میشود. در این مقاله به بررسی شیوه سنتی شترداری و دانش بومی شترداران و ساربانان در مراتع شمال کشور در منطقه گمیشان و با هدف شناخت و شناسایی اطلاعات و اصطلاحات رایج آنها از شتر و شترداری پرداخته شده است. منطقه مورد بررسی جزء مراتع قشلاقی استان گلستان و شهرستان گمیشان میباشد که تقریباً در 25 کیلومتری این شهرستان واقع شده است. در این پژوهش سعی شده تا از طریق روشهایی مانند مصاحبه، مشاهده، عکسبرداری و فیلمبرداری اطلاعات لازم در زمینۀ شیوه شترداری با تکیه بر دانش بومی جمعآوری شود. یافتهها در این پژوهش شامل دانش بومی مربوط به چرخۀ با تقویم فعالیتهای شترداری و ساربانی، چراگاه گله شتر، موارد مربوط به تولید مثل و زایش در شتر، دامهای همراه گله، جایگاه گله در شترها، نشانه گذاری در دام و تولیدات شتر مانند شیر و فرآوردههای آن، پشم و کرک و همچنین گوشت میباشد.
امیرحسین چیت سازیان؛ وحیدرضا جویباری؛ علی رضا بهارلو
چکیده
تاریخ دریافت: 25/1/93 تاریخ پذیرش: 20/6/93چکیدهمسگری کاشان از جمله صنایع و هنرهای سنتی و کهن شهر تاریخی کاشان است که متاسفانه امروزه - همچون اغلب صنایع دستی و سنتی این شهر - با رکودی بیسابقه مواجه شده و جایگاه اصیل و واقعی خود را از دست داده است. قسمت عمدهای از بازار کاشان که بنا بر اَسناد و مدارک تاریخی و همچنین اقوال صنعت کاران ...
بیشتر
تاریخ دریافت: 25/1/93 تاریخ پذیرش: 20/6/93چکیدهمسگری کاشان از جمله صنایع و هنرهای سنتی و کهن شهر تاریخی کاشان است که متاسفانه امروزه - همچون اغلب صنایع دستی و سنتی این شهر - با رکودی بیسابقه مواجه شده و جایگاه اصیل و واقعی خود را از دست داده است. قسمت عمدهای از بازار کاشان که بنا بر اَسناد و مدارک تاریخی و همچنین اقوال صنعت کاران این حرفه و عموم، زمانی سراسر حجرههای مسگری و مسکوبی بوده، در حال حاضر به بازاری عمومی برای عرضه سایر کالاها مبدل شده و کمتر جایی را در آن برای مسگری و پیشه وران ماهر آن میتوان یافت.در این تحقیق با در نظر گرفتن نقش و جایگاه صنایع دستی و هنرهای کهن، حوزه فلزکاری سنتی، بویژه مسگری و پیشینه آن مورد توجه قرار گرفته و در این راستا بازار قدیمی شهر کاشان به عنوان نمونه مطالعاتی، مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق، هم از نوع میدانی و هم کتابخانهای (اسنادی تاریخی و تحلیل محتوا) بوده است و در نهایت سعی شده است تا با استناد به بررسیها و تحقیقات و همچنین با رجوع به منابع مستند، علل افول و انزوای این صنایع عنوان شود و راهکارهای لازم تا حد امکان پیشنهاد گردد.
فهیمه علی میرزایی؛ بهاره بهمنش؛ امین محمدی استادکلایه؛ محمدرضا شهرکی
چکیده
دستیابی به تجربیات و اطلاعات نهفته و غیر مستند یکی از راهکارهای ارزشمند بازیابی سنتهایی میباشد که بهصورت غیرمکتوب و درخطر نابودی هستند. هدف از این تحقیق، شناسایی گیاهان دارویی مورد استفاده بهرهبرداران عشایری و جمعآوری اطلاعات عشایر مرتع چهل کمان در مورد اندامهای دارویی و نحوه استفاده از آنها و همچنین، بیماریهای قابلدرمان ...
بیشتر
دستیابی به تجربیات و اطلاعات نهفته و غیر مستند یکی از راهکارهای ارزشمند بازیابی سنتهایی میباشد که بهصورت غیرمکتوب و درخطر نابودی هستند. هدف از این تحقیق، شناسایی گیاهان دارویی مورد استفاده بهرهبرداران عشایری و جمعآوری اطلاعات عشایر مرتع چهل کمان در مورد اندامهای دارویی و نحوه استفاده از آنها و همچنین، بیماریهای قابلدرمان با این گیاهان و در واقع مطالعه اتنوبوتانی و اتنوفارماکولوژی گیاهان دارویی مورد استفاده عشایر منطقه میباشد. ثبت باورها و اطلاعات بومی عشایر بهصورت گفتگو به هر دو شیوه مصاحبه در محل زندگی عشایر و مصاحبه مشارکتی در محل رویشگاه گیاهان انجام شد. مصاحبهشوندگان به روش گلوله برفی انتخاب شدند. همزمان با مصاحبه مشارکتی، از طریق پیمایشهای صحرایی، نمونههای هرباریومی از گیاهان مرتع چهلکمان برداشت و بر اساس منابع معتبر گیاهشناسی شناسایی شدند. برای هر گیاه دارویی، نام علمی، خانواده، نام محلی، اندام مورد استفاده، خاصیت درمانی رایج و همچنین، شیوه تهیه و مصرف داروی گیاهی تدوین شد. شاخصهای فراوانی نسبی و ارزش استفاده برای هر یک از گیاهان دارویی محاسبه شدند. در منطقه مورد مطالعه 51 گونه دارویی متعلق به 26 تیره گیاهی شناسایی شد که پرجمعیتترین خانوادههایگیاهی مربوط بهAsteraceae و Lamiaceaeبا 7 و 6 گونه بوده است. یافتهها نشان داد بیشترین فراوانی از گیاهان دارویی با 94/52 درصد برای درمان بیمارهای گوارشی کاربرد دارند. بالاترین میزان ارزش استفاده متعلق به گونههای آویشن و زیره سیاه برابر با 66/0 بود. با توجه به بالا بودن اهمیت گیاهان دارویی مرتع چهل کمان، نتایج این تحقیق و پژوهشهای علمی آن، میتواند زمینههای مناسبی را برای توسعه دانش فیتوشیمی و تولید داروهای گیاهی فراهم آورد.
حمید رضا سعیدی گراغانی؛ حسین ارزانی؛ فاطمه رزاقی بورخانی
چکیده
دستیابی به توسعه پایدار و رشد اقتصادی از اهداف بزرگ همه کشورهاست و یکی از راههای عمده نیل به توسعه پایدار در جامعه عشایری توجه کافی و لازم به دانش بومی کوچنشینان به ویژه زنان است. بر این اساس در این پژوهش مشارکتی سعی شد به معرفی، تشریح و تبیین جایگاه دانش بومی زنان عشایر ایل سلیمانی در فرآیند توسعه پایدار پرداخته شود. حوزه جغرافیایی ...
بیشتر
دستیابی به توسعه پایدار و رشد اقتصادی از اهداف بزرگ همه کشورهاست و یکی از راههای عمده نیل به توسعه پایدار در جامعه عشایری توجه کافی و لازم به دانش بومی کوچنشینان به ویژه زنان است. بر این اساس در این پژوهش مشارکتی سعی شد به معرفی، تشریح و تبیین جایگاه دانش بومی زنان عشایر ایل سلیمانی در فرآیند توسعه پایدار پرداخته شود. حوزه جغرافیایی این پژوهش مناطق زیست عشایر ایل سلیمانی در مرکز و جنوب استان کرمان میباشد. روش انجام این پژوهش کیفی است، در این روش ضمن انجام مصاحبههای عمیق و جمعآوری اطلاعات، سئوالات محوری در خصوص دانش بومی زنان عشایر مطرح شده است. نتایج جمعبندی اظهارات مصاحبه شوندگان نشان میدهد زنان عشایر ایل سلیمانی دارای دانشی تحسین برانگیزی در ارتباط با دامپزشکی و درمان انواع بیماریهای دامی، فراوری شیر و محصولات لبنی و صنایع دستی از جمله قالی، سیاه چادر، حصیر، آسیاب دستی، مفرشو، جاجیم و گلیم هستند که با الهام گرفتن از آن میتوان در راستای توسعه پایدار مراتع گام برداشت. در جوامع عشایری سازمان تولید پیوسته یک ارتباط مستقیم بین تولید کننده و مصرف کننده است و زنان و دختران عشایر به عنوان عنصری ویژه در ساختار اجتماعی و رکن اساسی واحدهای تولیدی عشایر مطرح هستند و میتوانند باعث دستیابی توسعه پایدار در مراتع شوند.
فریده مجیدی خامنه
چکیده
اهمیت فن آوران بومی کهنسال به عنوان حاملان میراث فرهنگی ناملموس و پاسداری از آن بهطور گستردهای از طرف جامعهی جهانی شناخته شده است. حفاظت بهینه از ایشان، به عنوان تضمین ادامهی توسعه دانش و مهارت و انتقال آنها به نسلهای جوانتر از دغدغههای مهم امروزین یونسکو و نهاد میراث فرهنگی میباشد. این پژوهش به دنبال طرح مسله تعیین راهبردهای ...
بیشتر
اهمیت فن آوران بومی کهنسال به عنوان حاملان میراث فرهنگی ناملموس و پاسداری از آن بهطور گستردهای از طرف جامعهی جهانی شناخته شده است. حفاظت بهینه از ایشان، به عنوان تضمین ادامهی توسعه دانش و مهارت و انتقال آنها به نسلهای جوانتر از دغدغههای مهم امروزین یونسکو و نهاد میراث فرهنگی میباشد. این پژوهش به دنبال طرح مسله تعیین راهبردهای حفاظت و پاسداری از حاملان میراث فرهنگی بوده و با استفاده از تجارب کشورهای دیگر، به مقایسه مسله طرح شده در ایران پرداخته است. مطالعه موردی در شهر کرمان و در خصوص فنآوران این شهر با نمونه گیری هدفمند و با استفاده از مطالعه مردمنگارانه و بهرهگیری از تکنیکهای مصاحبه ، تفسیر آنها و استخراج درونمایههای فرعی و اصلی انجام پذیرفته است. آنچه از این مطالعه بدست آمد موید این مسله مهم است که در ایران مسله حفاظت از حاملان کهنسال میراث فرهنگی با توجه به روند رو به رشد سالمندی و مسایل مترتب بر آن که تهدیدی جدی برای از دست رفتن گنجینههای دانش بومی محسوب میگردد باید با همکاری نهادهای گوناگون و میراث فرهنگی پیگیری و راهبردهای موثر اتخاذ گشته و تهدیدها به فرصت بدل شوند.
سامرا سلیم پور
چکیده
عنصر «رنگ» در یک اثر هنری قادرست افکار و احساسات عمیق انسانی را که ممکن است با چشم دیده نشوند، به زیبایی بیان کند. بنابراین، نحوه انتخاب و همنشینی فامهای رنگی در یک اثر هنری می تواند پرده از احساسات، آرزوها و آلام خالق آن اثر بردارد. بر این اساس، ارزیابی پالتهای رنگی آثار هنری علاوه بر جنبه زیبایی شناسی می تواند پیرامون دانش رنگ ...
بیشتر
عنصر «رنگ» در یک اثر هنری قادرست افکار و احساسات عمیق انسانی را که ممکن است با چشم دیده نشوند، به زیبایی بیان کند. بنابراین، نحوه انتخاب و همنشینی فامهای رنگی در یک اثر هنری می تواند پرده از احساسات، آرزوها و آلام خالق آن اثر بردارد. بر این اساس، ارزیابی پالتهای رنگی آثار هنری علاوه بر جنبه زیبایی شناسی می تواند پیرامون دانش رنگ شناختی خالق اثر و عوامل تاثیرگذار بر آن نیز رهنمون باشد. در این پژوهش، برای اولین بار پالتهای رنگی سه نمونه از دست بافته های سنّتی بلوچ با استفاده از روش دستگاهی طیف سنجی انعکاسی و تئوری رنگ ایتن مورد ارزیابی قرار گرفته اند. نتایج نشان میدهند که فامهای رنگی شناسایی شده در دستبافته ها به شیوه رنگرزی سنّتی و به کمک گیاهان رنگده بومی (چَغَک، گل گز، ناش، رودنگ ...) بدست آمده اند. علاوهبراین، دادههای طیف سنجی انعکاسی مُهر تاییدی بر دانش رنگشناختی اقوام بلوچ است، چرا که پالت رنگی این دستبافته ها با گذر زمان از کمترین میزان تغییرات رنگ برخوردار بوده اند. ازسوییدیگر، اکثر فامهای رنگی موجود در این دستبافته ها از نوع فامهای اولیه و ثانویه «گرم و خالص» هستند و اغلب از الگوهای هارمونی «مکمل و مشابه» ایتن پیروی میکنند.
احمد بازگیر؛ منوچهر نمیرانیان؛ محمد عواطفی همت
چکیده
چکیده گونه بَرودْار[1] (بلوط ایرانی) گونه درختی غالب جنگلهای استان لرستان است، مردم این منطقه از دیرباز از این گونه در موارد گوناگون استفاده نمودهاند. این استفادهها درگذر زمان منجر به ایجاد وابستگی و ارتباطی عمیق بین مردمان این منطقه و اینگونه جنگلی شده است. ارتباطی که غالباً بر پایه تجربه بوده و تا اندازه زیادی کاربردی است ...
بیشتر
چکیده گونه بَرودْار[1] (بلوط ایرانی) گونه درختی غالب جنگلهای استان لرستان است، مردم این منطقه از دیرباز از این گونه در موارد گوناگون استفاده نمودهاند. این استفادهها درگذر زمان منجر به ایجاد وابستگی و ارتباطی عمیق بین مردمان این منطقه و اینگونه جنگلی شده است. ارتباطی که غالباً بر پایه تجربه بوده و تا اندازه زیادی کاربردی است و از گذشته تا به امروز پاسخگوی نیازهای این جوامع در اغلب جنبههای زندگی بوده است. این پژوهش استفادههای ملموس امروزی مردم محلی از گونه بَرودْار را در روستای چشمهعلی از توابع دهستان کاکاشرف شهرستان خرمآباد در استان لرستان نشان داده است. روش پژوهش مردمنگاری بوده و از ابزارهای مصاحبه ساختار نیافته، نیمه ساختاریافته و مشاهده مشارکتی استفاده شده است. همچنین برای اندازهگیری مقادیر کمّی در ارتباط با ابعاد برخی دستساختههای چوبی از متر و نوار قطرسنج بهره گرفته شده است. جامعه تحقیق نیز عشایر و روستاییان ایل پاپی، طایفه مدهنی و تیره عینشاه بوده که معیشت آنها از طریق دامداری و کشاورزی میگذرد. نتایج بهدستآمده از استفادهها در 7 طبقه: غذایی، ساختمانی، دارویی، صنایعدستی، دامداری، سوخت و کشاورزی دستهبندی شده است. در هر طبقه استفادههای گوناگونی وجود دارد که از بذر، برگ و چوب درختان بلوط به دست میآیند. تنوع و اهمیت محصولات تولیدی از میوه بیشتر از چوب است. در برخی طبقات استفادههای امروزی نسبت به گذشته کاهشیافته است و در برخی طبقات چون دامداری و سوخت وابستگی و ارتباط با اینگونه بیشتر است [1]. Quercus brantii Lindl
محمدعلی ایزدخواستی؛ ناصر حق شناس؛ اسدالله عبدلی آشتیانی
چکیده
پَنگان یا فنجان متشکل از جامی مسی یا برنجی است که در ته آن سوراخ ریزی تعبیه شده و آن در ظرف بزرگی که از آب پرشده قرار میگیرد و آب از سوراخ جام به داخل آن هدایت میشود تا در نهایت جام غرق شود. به پر شدن یک جام به اصطلاح یک پنگ گفته میشود. این سنتیترین شیوه زمانبندی در نزد ایرانیان است که بیشک عمری به قدمت قنات دارد. شخصی که این ...
بیشتر
پَنگان یا فنجان متشکل از جامی مسی یا برنجی است که در ته آن سوراخ ریزی تعبیه شده و آن در ظرف بزرگی که از آب پرشده قرار میگیرد و آب از سوراخ جام به داخل آن هدایت میشود تا در نهایت جام غرق شود. به پر شدن یک جام به اصطلاح یک پنگ گفته میشود. این سنتیترین شیوه زمانبندی در نزد ایرانیان است که بیشک عمری به قدمت قنات دارد. شخصی که این کار را انجام میدهد پنگگیر یا پنگگو نام دارد و به محلی که در آن این تقسیم آب صورت میگیرد، پنگخانه گفته میشود. اگرچه راجع به پنگان و اصطلاحات آن در اکثر نقاط این سرزمین کارهای ارزندهای صورت گرفته است، اما به شخص پنگگو، پنگخانه و اسناد محلی و روستایی کمتر پرداخته شده است. بهراستی پنگگو چگونه انتخاب میشده است؟ او چگونه کشاورزان را از نوبت حقابه خود مطلع میکرده است و آیا او میتوانسته در برخی مواقع پنگخانه را ترک کند؟ پنگخانهها در کجای مزارع قرار میگرفتهاند و کاربرد آنها چه بوده است و هماکنون چند پنگخانه در کشور وجود دارد؟ دلایل اختلاف مدتزمان پنگ به دقیقه در یک مکان در دو قنات نزدیک به یکدیگر چیست؟ چگونه است که پنگ و تعداد آن در قبالههای ازدواج (شهرستان برخوار) ذکرشده است؟ و آیا اسناد محلی و روستایی (مصالحهنامهها، قبالههای ازدواج و...) میتوانند ابزاری برای بهتر درک کردن پرسشهای پیش رو باشند؟ این پژوهش با مراجعه به منابع کتابخانهای و اسناد معتبر محلی و به صورت میدانی و مصاحبه شفاهی با کشاورزان خبره محلی و آخرین بازماندگان پنگگو که روزگاری در پنگخانهها پنگگیری کرده و آن ایام را به یاد دارند و بررسی آخرین پنگخانههای موجود تدوین یافته است
وحیده میرفخرایی؛ صمد سامانیان
چکیده
بررسی متمرکز ارزشهایمیراثی ارسی در جایگاه یکی از برجستهترین عناصر معماریسنتی، از جمله موضوعاتی است که کمتر مورد توجه قرار گرفتهاست. شناخت هدفمند ارزش در حفاظت از آثاری نظیر ارسی که با دگرگونی شیوهزیست انسان معاصر، در معرض اضمحلال شاخصههای وجودی خود بوده، راهگشای سنجش مداخلات بهمنظور پرهیز از تحریف پیامهای اثر و ...
بیشتر
بررسی متمرکز ارزشهایمیراثی ارسی در جایگاه یکی از برجستهترین عناصر معماریسنتی، از جمله موضوعاتی است که کمتر مورد توجه قرار گرفتهاست. شناخت هدفمند ارزش در حفاظت از آثاری نظیر ارسی که با دگرگونی شیوهزیست انسان معاصر، در معرض اضمحلال شاخصههای وجودی خود بوده، راهگشای سنجش مداخلات بهمنظور پرهیز از تحریف پیامهای اثر و برقراری تعامل با مخاطب است. در این راستا، نوشتار حاضر با هدف بازشناسی و تبیین ارزشهای ملموس و ناملموس ارسی برای نگاهداشت و انتقال آنها به آیندگان صورت گرفتهاست. از این رو، در پاسخ به اینکه ضرورت احصاء ارزشهای ارسی چیست؟ و ارزشهای متعددی که حفاظت از ارسی را توجیهپذیر میکنند، کدامند؟، در پژوهشی کیفی به شیوه توصیفیتحلیلی، با جستجوی منابع کتابخانهای به گردآوری اطلاعات پرداخته و با ساماندهی دادهها، ارزش مواریثفرهنگی در دو گروه کلی ملموس و ناملموس طبقهبندی شد. از پی آن، با تکیه بر تجارب و استنباط نویسندگان و بسط و انطباق نتایج حاصله با نمونهموردی، شناسایی ارزشهای ملموس: تاریخی، فنی، اقتصادی، کارکردی، علمیآموزشی، منحصربهفردبودن، قدمت و ارزشهای ناملموس: زیباشناختی، اجتماعی، فرهنگی، اعتقادی، احساسی و نمادین در ارسی صورت پذیرفت. تجمیع ارزشهای ارسی، مجالی است برای گردآوری بخشی از اطلاعات تاریخمعماری ایران که غفلت از آن، منجر به از دسترفتن این ارزشها خواهد شد.
باقر خالقی؛ محمد عواطفی همت؛ تقی شامخی؛ انوشیروان شیروانی
چکیده
دانش سنتی بخشی از فرهنگ منحصر به فرد هر سرزمین است که در جهت سازگاری با شرایط محیطی از طریق تجربه حاصل شده است و به مرور به بخشی از فرهنگ اجتماعی و تولیدی آن جامعه تبدیل شده است. گیاهشناسی قومی، نزدیکترین روش ممکن برای مطالعه دانش مردم از کاربردهای متعدد گیاهانی است که آنها را به کار میبرند. این پژوهش با هدف بررسی دانش سنتی اکولوژیکی ...
بیشتر
دانش سنتی بخشی از فرهنگ منحصر به فرد هر سرزمین است که در جهت سازگاری با شرایط محیطی از طریق تجربه حاصل شده است و به مرور به بخشی از فرهنگ اجتماعی و تولیدی آن جامعه تبدیل شده است. گیاهشناسی قومی، نزدیکترین روش ممکن برای مطالعه دانش مردم از کاربردهای متعدد گیاهانی است که آنها را به کار میبرند. این پژوهش با هدف بررسی دانش سنتی اکولوژیکی مردم محلی روستاهای جنگلی ارسباران درباره خواص دارویی گیاهان علفی و بوتهای موجود در این منطقه صورت گرفت. جامعه انسانی مورد مطالعه در تحقیق حاضر اهالی روستاهای دهستانهای میشهپاره از شهرستان کلیبر و منجوان غربی از شهرستان خداآفرین میباشند. در این مطالعه که یک پژوهش گیاه قومشناسی میباشد از ابزارهای پژوهش کیفی مانند مصاحبههای ساختار نیافته، نیمه ساختاریافته و مشاهده مشارکتی استفاده شده است. یافتهها به شیوه مقولهبندی تحلیل شدهاند. در مجموع 46 گونه علفی و بوتهای از 20 خانواده گیاهی با استفادههای دارویی سنتی شناسایی شد. دانش مردم محلی در رابطه با این گیاهان دارویی شامل شناسایی گیاه، پراکنش محلی، فصل برداشت مناسب، کاربردهای دارویی، اندام خاص مورد استفاده، نحوه جمعآوری و نحوه استفاده میباشد. بیشتر گیاهان دارویی مورد استفاده از مراتع جمعآوری میشوند، اندام اصلی مورد استفاده آنها برگ است، به صورت جوشانده و دمکرده مورد استفاده قرار میگیرند و برای درمان بیماریهای چون سرماخوردگی، سرفه و عفونتها مورد استفاده قرار میگیرند.
وحید رشیدوش؛ ناهید رضاپور
چکیده
سوخت از همان آغاز زندگی جمعی یکی از نیازهای ضروری بشر بوده است. پس از کشف آتش و وابستگی به آن، انسان ها به مرور زمان با بکارگیری علوم و ساخت ابزارها، سوختهای مختلفی را کشف و به کار بردند. ساکنین دهستانهای دوهزار و سه هزار از توابع خرم آباد تنکابن استان مازندران هم از این موضوع مستثنی نبودند. این دهستانها با توجه به موقعیت جغرافیایی و ...
بیشتر
سوخت از همان آغاز زندگی جمعی یکی از نیازهای ضروری بشر بوده است. پس از کشف آتش و وابستگی به آن، انسان ها به مرور زمان با بکارگیری علوم و ساخت ابزارها، سوختهای مختلفی را کشف و به کار بردند. ساکنین دهستانهای دوهزار و سه هزار از توابع خرم آباد تنکابن استان مازندران هم از این موضوع مستثنی نبودند. این دهستانها با توجه به موقعیت جغرافیایی و کوهستانی در گذشته فاقد امکانات رفاهی بودند و ساکنین آنها با بهره گیری از تجارب و امکانات طبیعی موجود در محیط زندگی، اقدام به تهیه سوخت مورد نیاز خود میکردند. روش کار در این پژوهش مطالعه عمیق و ژرفانگر، حضور در میدان تحقیق و مشاهده مستقیم همراه با مشارکت و مصاحبه بوده که از مطالعه اسنادی وکتابخانه ای نیز استفاده شده است. همچنین با بکار گیری نظریه مکتب کارکردگرایی مالینوفسکی، سوختهای سنتی و تأثیر آن در سبک زندگی مردم مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در این راستا نتایج بدست آمده حاکی از این است که تهیه و ذخیره-سازی سوختهای سنتی، آداب و رسوم خاصی را در ساکنین این دهستانها نهادینه کرده بود. همچنین همکاری جهت تهیه سوخت با رعایت قوانینی نانوشته در این روستاها صورت میگرفت .
محمدسعید جانب اللهی
چکیده
در نظام آبیاری با قنات برای حفظ و صرفهجویی در مصرف آب قانونهای نانوشته و عرفی بیشماری وجود دارد که از مقنی گرفته تا میراب و آبیار و کشاورز خود را ملزم به رعایت دقیق آن میدانند. این قانونها درست از روزی که اولین کلنگ احداث یک قنات به زمین زده میشد با شرایطی تا آفتابی شدن و رسیدن قنات به مظهر و حتی بعدازآن تا رسیدن به محل شرب، ...
بیشتر
در نظام آبیاری با قنات برای حفظ و صرفهجویی در مصرف آب قانونهای نانوشته و عرفی بیشماری وجود دارد که از مقنی گرفته تا میراب و آبیار و کشاورز خود را ملزم به رعایت دقیق آن میدانند. این قانونها درست از روزی که اولین کلنگ احداث یک قنات به زمین زده میشد با شرایطی تا آفتابی شدن و رسیدن قنات به مظهر و حتی بعدازآن تا رسیدن به محل شرب، محفوظ بود و استمرار داشت. فقط رعایت این ضوابط تابع شرایط زمان و مکان بود، مثلاً تعیین حریم که ضابطهای برای حفظ حقوحقوق صاحبان قنات بود در تمام موارد از مادر چاه تا برسد به محل شرب هر جا بنا به موقعیت خود اعم از نوع خاک و عمق قنات متفاوت بود. حتی عبور قنات دیگر در فاصلۀ معینی باید باشد و اگر مجبور میشدند قناتی از زیر قنات دیگر عبور دهند باید از شرایط معینی تبعیت میکردند. درهرصورت نباید آب استحصالی بیهوده هدر رود یا به قنات دیگر نفوذ کند. یکی از ایرادات وارده به قنات، غیرقابلکنترل بودن و هرز رفتن آب آن در زمستان است که کشاورزان نیاز کمتری به آب دارند اما برخلاف نظر منتقدین، کشاورزان برای این مورد هم راهکارهایی دارند. در استفاده از آب نیز حتی کسانی که مالک سهم آب کافی بودند حق نداشتند خارج از قاعدۀ معین و به هر ترتیب که میل خودشان باشد استفاده کنند. در آبیاری سنتی، آب بهویژه در نظام خرده مالکی ارزش فوقالعاده دارد بهطوریکه راه و بسیت هرچقدر ناچیز هم باشد از دایرۀ حساب بیرون نیست. بسیاری و شاید همۀ این حقوق عرفی در قوانین مدنی هم به رسمیت شناختهشده و در موارد اختلاف به عرف رجوع میکردند بااینحال ضامن اجرای این قوانین بیش ازآنچه قانون مدنی باشد عرف ونظارت مردمی بود که متخلفین را تنبیه اخلاقی میکرد.
دانش بومی
عمار احمدی؛ وحید رشیدوش؛ یعقوب شربتیان؛ علی باصری؛ محمدهادی منصور لکورج
چکیده
هدف اصلی این مقاله پژوهشی بازشناخت دانش بومی طب سنتی در باورهای مردم خاصه زنان روستایی آللی مشکین شهر میباشد. روش به کار رفته در این پژوهش روش تجزیه و تحلیل همزمان مالینوفسکی میباشد که مصاحبههای روایی متن را با تکیه بر روش هرمنوتیک تحلیل و تفسیر میکند به عبارتی این روایتها، اسناد گفتاری دادهها هستند که به روش هرمنوتیک به ...
بیشتر
هدف اصلی این مقاله پژوهشی بازشناخت دانش بومی طب سنتی در باورهای مردم خاصه زنان روستایی آللی مشکین شهر میباشد. روش به کار رفته در این پژوهش روش تجزیه و تحلیل همزمان مالینوفسکی میباشد که مصاحبههای روایی متن را با تکیه بر روش هرمنوتیک تحلیل و تفسیر میکند به عبارتی این روایتها، اسناد گفتاری دادهها هستند که به روش هرمنوتیک به تحلیل و تفسیر مردمشناختی آنها میپردازیم. ابتکار و نوآوری این مقاله پژوهشی در کمیاب بودن آن است به عبارتی کمبود اثر پژوهشی در حوزه دانش بومی طب سنتی در جامعه روستایی ایران دغدغه اساسی این تیم پژوهشی است. نتیجه این پژوهش توسعه صنعت طب سنتی در ساختار دانش بومی آن برای کمک به مسئله گردشگری و جذب توریسم به مناطق روستایی خصوصاً روستای آللی مشکین شهر است. رسیدن به سود اقتصادی و رفاه اجتماعی خانوادههای روستایی مسئله مهم دیگری است که میتواند تأثیرش را در زندگی اجتماعی مردم این روستا نشان دهد.
امید مسعودی فر
چکیده
زعفران گیاه بومی ایران است که از دوران باستان ایرانیان نحوه کشت و کار، کاربرد های تغذیه ای و مصارف دارویی می شناختند. دانش بومی ایرانیان در ارتباط با زعفران بسیار غنی بوده و امروزه کاربردی است که ریشه علمی در متون کهن کشاورزی دارد. این گیاه در فرهنگ و ادبیات فارسی جایگاه ویژه ای پیدا کرده است که نشانه پر ارزش بودن و عاشقی که دور از معشوق ...
بیشتر
زعفران گیاه بومی ایران است که از دوران باستان ایرانیان نحوه کشت و کار، کاربرد های تغذیه ای و مصارف دارویی می شناختند. دانش بومی ایرانیان در ارتباط با زعفران بسیار غنی بوده و امروزه کاربردی است که ریشه علمی در متون کهن کشاورزی دارد. این گیاه در فرهنگ و ادبیات فارسی جایگاه ویژه ای پیدا کرده است که نشانه پر ارزش بودن و عاشقی که دور از معشوق به حال ناخوش گرفتار گردیده، می باشد. در متون کهن کشاورزی، گیاهشناسی و کلیه مراحل کاشت، داشت و برداشت این گیاه تشریح و تبیین گردیده است ودر مرحله داشت دور آبیاری برای مناطق مختلف دو بار توصیه شده است . بر اساس این متون مهمترین آفات این گیاه جوندگان موش و خرگوش است. در کتب طب سنتی مصرف دارویی زعفران در قوت دادن احشاء داخلی ، مفرح بودن آن ، موارد مصرف ادویه ای و مصارف عطری گیاه تشریح گردیده است . خطرات مصرف بالای زعفران نیز در این متون در بعضی متون نگارش یافته است.
دانش بومی
سید علی مزینانی؛ سید محمدرضا مزینانی
چکیده
در بررسی فرهنگ دریانوردی جنوب و مردمان بوشهر وجود یک چرخۀ کامل جغرافیایی، اقتصادی و جمعیتی وابسته به دریا در ساحل بوشهر کاملا محسوس است. این چرخه در یک گستره جغرافیایی از دریای قُلزُم (دریای سرخ) تا دریای صنجی (دریای چین جنوبی) و در طول یک بازه زمانی متشکل از هزارهها، سدهها و دههها، قابل پیگیری است. مسئله ...
بیشتر
در بررسی فرهنگ دریانوردی جنوب و مردمان بوشهر وجود یک چرخۀ کامل جغرافیایی، اقتصادی و جمعیتی وابسته به دریا در ساحل بوشهر کاملا محسوس است. این چرخه در یک گستره جغرافیایی از دریای قُلزُم (دریای سرخ) تا دریای صنجی (دریای چین جنوبی) و در طول یک بازه زمانی متشکل از هزارهها، سدهها و دههها، قابل پیگیری است. مسئله اصلی این پژوهش این است که چگونه این فرهنگ برخاسته از تعاملات دریایی بر تحول خلقوخو، انباشت نظام دانش، تجمیع تجربیات زیسته و گستردگی شبکه اطلاعاتی اثر گذاشته است.در این مقاله ابتدا به بررسی خلقوخوی مردمان سواحل بوشهر پرداخته خواهد شد.در ادامه، نوشتار حاضر به بررسی نظام اطلاعاتی این مردم از خلال مقولات:دریانوردی، دریاشناسی، کالاشناسی دریایی، صید مروارید و کشتیسازی خواهد پرداخت.دادههای این پژوهش به صورت کتابخانهای جمعآوری گشته است و ارائه داده ها نیز به صورت توصیفی-تحلیلی خواهد بود. کوشش این مقاله بر این است که شبکه و میراث دریانوردی بوشهر را چه از لحاظ فنی و چه از لحاظ آثار آن بر حیات اجتماعی این سواحل پیش روی مخاطب ترسیم نماید.
یعقوب ایران منش؛ مهدی پورهاشمی؛ حسن جهانبازی گوجانی؛ ابوذر حیدری صفری کوچی
چکیده
این مطالعه در استان چهارمحال و بختیاری و با روش گلوله برفی و مصاحبه با افراد سرشناس و نخبگان محلی و مشاهدات عینی انجام شد. به این منظور، مجموعاً 50 مصاحبه انجام و اطلاعات دریافتی با نوشتن نقطه نظرات و ضبط صوت و تصویر مستند شد. سپس با روشهای تحلیل محتوی به تجزیه و تحلیل دادهها پرداخته شد. بر اساس نتایج پژوهش، مراحل تهیه زغال بهشکل ...
بیشتر
این مطالعه در استان چهارمحال و بختیاری و با روش گلوله برفی و مصاحبه با افراد سرشناس و نخبگان محلی و مشاهدات عینی انجام شد. به این منظور، مجموعاً 50 مصاحبه انجام و اطلاعات دریافتی با نوشتن نقطه نظرات و ضبط صوت و تصویر مستند شد. سپس با روشهای تحلیل محتوی به تجزیه و تحلیل دادهها پرداخته شد. بر اساس نتایج پژوهش، مراحل تهیه زغال بهشکل سنتی شامل حفر کوره زغال ذوزنقهای شکل، قطعهبندی چوب درختان و مرتب ساختن آنها در کوره، نصب دودکش در دهانه ورودی و خروجی، پوشاندن سطح چوبها به وسیله برگ خشک شده، پوشاندن عایق برگ با خاک، روشن کردن کوره زغالگیری به وسیله آتش و مسدود کردن دهانه آن، تبدیل چوبها به زغال در مدت زمان مشخص، سرد شدن کوره زغالگیری و تخلیه و بارگیری میشود. با توجه به نبود منبعی مدون و بهروز از روش زغالگیری سنتی در منابع موجود، پژوهش حاضر از نظر توجه به این دانش بومی پیشگام بوده و نتایج آن علاوه برثبت دانش محلی تهیه زغال، بر کاربرد آن صرفا در استفاده از ضایعات چوب درختان خشکیده، باد افتاده و یا هرس شده بهویژه در اکوسیستمهای باغی تاکید دارد.
گلفام شریفی
چکیده
مرشدی، هنر ضربنوازی و خواندن آوازهای حماسی در زورخانه است. از دیرباز این هنر بومی سینه به سینه به هنرجویان منتقل شده است اما امروزه فدراسیون پهلوانی و ورزش زورخانهای بر هنر مرشدی نظارت دارد.ضربنوازی طی سالیان طولانی فشار بسیاری بر بدن وارد میآورد. چهار عضو بدن مرشدان در معرض ابتلا به بیماری قرار دارند. این نواحی عبارتند ...
بیشتر
مرشدی، هنر ضربنوازی و خواندن آوازهای حماسی در زورخانه است. از دیرباز این هنر بومی سینه به سینه به هنرجویان منتقل شده است اما امروزه فدراسیون پهلوانی و ورزش زورخانهای بر هنر مرشدی نظارت دارد.ضربنوازی طی سالیان طولانی فشار بسیاری بر بدن وارد میآورد. چهار عضو بدن مرشدان در معرض ابتلا به بیماری قرار دارند. این نواحی عبارتند از حنجره، کلیه، بخش شنوایی گوشها و پوست. با بررسی و مطالعه تجارب مرشدان دریافتیم با آموزش صحیح و اصولی، مراقبت وآمادگی لازم جسمی و روحی تا حدود زیادی بیماریهای حنجره و کلیه در این افراد کاهش مییابد. هدف از پژوهش حاضر آن است تا علاوه بر معرفی برخی بیماریهایی که مرشدان زورخانه بدان مبتلا میشوند، اطلاعاتی در مورد پیشگیری و درمان این بیماریها بر اساس دانش پزشکی عامیانه ارائه شود.تاکنون پژوهش مستقلی درباره بیماریهای مرشدان زورخانه صورت نگرفته و تنها در برخی منابع به بروز بیماریهای پوستی در میان آنان اشاره شده است. دادههای ارائه شده بر پایه پژوهشهای میدانی نگارنده و مصاحبههای عمیق با مرشدان پیشکسوت، زورخانهداران، سازندگان اسباب و آلات ورزش باستانی، باستانیکاران و حضور در زورخانهها طی سالهای 1396و 1397 در استان تهران به دست آمده است. کلیدواژههامرشد- زورخانه- ورزش باستانی- بیماری
حسین کفاش؛ مصطفی طالشی؛ حسین رحیمی
چکیده
مدل های توسعه روستایی کشور، اکثرا نسخه های وارداتی ازرویکردهایست که نسبت به «دانش بومی » جوامع روستایی بی توجه بوده اند. دانش بومی مجموعه ای ازمهارت ها وتکنیک هایی است که طی قرن هاتکوین یافته، دانشی که تمام شاخصه ها والزامات توسعه ی پایدار، رادرخود دارد. یکی ازمهمترین سازمان های روستایی، بخصوص درمناطق کم آب فلات مرکزی،"نظام ...
بیشتر
مدل های توسعه روستایی کشور، اکثرا نسخه های وارداتی ازرویکردهایست که نسبت به «دانش بومی » جوامع روستایی بی توجه بوده اند. دانش بومی مجموعه ای ازمهارت ها وتکنیک هایی است که طی قرن هاتکوین یافته، دانشی که تمام شاخصه ها والزامات توسعه ی پایدار، رادرخود دارد. یکی ازمهمترین سازمان های روستایی، بخصوص درمناطق کم آب فلات مرکزی،"نظام آبیاری سنتی " است که بااستفاده از «دانش بومی» توانسته منابع آب راطی قرن ها، به خوبی مدیریت کند. سوال اصلی این است که آیا دانش بومی، می تواند به عنوان الگویی پایدار، درشرایط بحران آب، مورداستفاده قرارگیرد؟ این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی، دانش بومی آبیاری سنتی شهرستان بجستان رابررسی کرده است. شیوه جمع آوری داده ها، میدانی و کتابخانه ای، وروستاهای بالای100خانوار شهرستان، از نظر پایداری منابع آب مطالعه شده است. نتایج تحقیق نشان داد، بکارگیری دانش بومی، در مدیریت منابع آب، توانسته مشکلات ناشی از تغییرات فصلی دما وبارش، وتاثیرات کمبودذاتی منابع آب درناحیه پژوهش، را به حداقل ممکن کاهش دهد. این رویکرد ضمن پایداری منابع آب، مشارکت روستاییان را درنظام آبیاری سنتی به همراه داشته وشبکه ای درهم تنیده ازعوامل انسانی(شورای کشاورزی، مُولِّفان، کَیّالان، جُویبانان، مُقنّیان وموتوربان ها) وسازمان سنتی آبیاری(تغییرات مدارهای آبیاری در طول سال، تغییرات مکانی و زمانی تفکیک و ترکیب قنات های سه گانه) را بوجودآورده است. تحقیق نشان می دهد، «دانش بومی» حلقه گمشده توسعه پایدار روستاست که اگر با «دانش نوین» بکارگرفته شود، ضمن توانمندسازی جوامع روستایی، زمینه مشارکت وشراکت آنهارادرفرایند توسعه فراهم می کند
محسن میرجانی ارجنان؛ رضا رضالو؛ کریم حاجی زاده باستانی؛ علیرضا سرداری زارچی
چکیده
تولید و فراوری سفال قلم سیاه در دوره آل مظفر یک روند منطقی و در پاسخ به نیازهای یک نظام اجتماعی پویا و تودرتو است. شهری که به سبب مرکزیت سیاسی و فرهنگی و مزیت های اقتصادی به چنان درجه ای از پیشرفت رسیده است که دارای مشاغل و جمعیت های متنوعی است. جامعه سفالگران میبد، تحت عنوان کوی فخاران دارای هویتی اجتماعی و حرفه ای است. این جامعه به سبب ...
بیشتر
تولید و فراوری سفال قلم سیاه در دوره آل مظفر یک روند منطقی و در پاسخ به نیازهای یک نظام اجتماعی پویا و تودرتو است. شهری که به سبب مرکزیت سیاسی و فرهنگی و مزیت های اقتصادی به چنان درجه ای از پیشرفت رسیده است که دارای مشاغل و جمعیت های متنوعی است. جامعه سفالگران میبد، تحت عنوان کوی فخاران دارای هویتی اجتماعی و حرفه ای است. این جامعه به سبب خویشاوندی و تمرکز تولید در محدوده ای مجاور راسته بازار قدیم میبد در جنب مسجد جامع کهن یک مکان گزینی مشخص دارد. انتقال و استمرار دانش بومی تولید سفال در قالب یک فرهنگ شفاهی و بومی است. رواج واژه ها و نام گزینی های بومی و محلی برای کلیه روندهای تولید سفال بخشی از هویت و منزلت شغلی در این حرفه محسوب می شود. مصالح و مواد اولیه این هنر صنعت بواسطه مواهب طبیعی معادن خاک رس ریزدانه و مرغوب در بومی سازی و تداوم آن تا به امروز نقشی بی بدیل دارد. استادکاران سفالگر با شناختی که از مواد معدنی و آلی منطقه دارند، با شیوه های کاملا سنتی و درون زا به تولید لعاب و رنگ برای پوشش سطوح سفالینه مبادرت می کنند. نقش مایه های به کار رفته در نقش اندازی و نگار گری آن بازتابی است از دنیای ذهنی ای که اقلیم، زیست بوم، معماری و سایر مناسبات اجتماعی با آن همبسته است. روش تحقیق در این مقاله میدانی با رویکرد مردم شناسی و مبتنی بر داده های سفالی مکشوفه از مطالعات باستان شناسی و مصاحبه و گفتگوهای شفاهی با استادکاران و مطلعین محلی است که برایند آن ارائه تصویری مناسب از سنت سفالگری قلم سیاه میبد، شیوه های فراوری مواد اولیه، و مراحل ساخت و تولید را در بر می گیرد.
ناهید جعفری دهکردی؛ احسان زارعی؛ مریم قاسمی
چکیده
این جستار بر آن است که برپایه مطالعات اسنادی و با هدف شناخت موقعیت هنر حوزه هلیلرود در تاریخ هنرهای دیداری، به شناسایی، توصیف و تحلیل عوامل موثر در ایجاد انتظام بصری در آثار سنگ صابونی جیرفت بپردازد. نگارندگان تلاش دارند در جهت پاسخگویی این پرسش برآیند که: هنرمند یا صنعتگر حوزه باستانی هلیلرود، وارث یا بانی کدامیک از تجربیات ...
بیشتر
این جستار بر آن است که برپایه مطالعات اسنادی و با هدف شناخت موقعیت هنر حوزه هلیلرود در تاریخ هنرهای دیداری، به شناسایی، توصیف و تحلیل عوامل موثر در ایجاد انتظام بصری در آثار سنگ صابونی جیرفت بپردازد. نگارندگان تلاش دارند در جهت پاسخگویی این پرسش برآیند که: هنرمند یا صنعتگر حوزه باستانی هلیلرود، وارث یا بانی کدامیک از تجربیات هنری بوده است؟ از آنجا که نقوش اجراشده بر روى این آثار در نهایت زیبایی، توازن، تناسب و تعادل طراحی و اجرا شدهاند، میتوان چنین انگاشت که سازندگان آنها افزون بر آگاهی از کاربرد هنری خطوط و نقوش، از دانش و مبانی بصری نیز آگاه بودهاند. یافتهها نشان میدهد که مهندسی و فهم بصری عناصر در سطحِ اشیاء، در جهت تعامل ساختاری خط و نقش آنها بوده و دستیابی به وحدت در آثار هنری از مهمترین اهداف ساخت آنها بوده است. هنرمند/صنعتگر حوزه هلیلرود، شناختی نسبتاً روشن از کار خود به مثابه یک کار هنری داشته و سعی بر ایجاد رابطه بین طرح و زمینه، دورنما، ایجاد تنوع و ایستاگریزی با تکرار پیکرهها و عناصر کرده است. ضمن اینکه برخی جنبههای ابتدایی [و غیرپیشرفته] نظیر یکدستی در ابعاد پیکرهها، فقدان زندهنمایی، بافت و سادگی را میتوان در آنها مشاهده کرد.
امیر صابری؛ اسماعیل کرمی دهکردی
چکیده
چکیده در راستای تحقق توسعه پایدار روستایی با جهت گیری محوریت مردم در امر توانمند سازی آنان، دانش بومی مهمترین بخش از نظر باورها، ارزشها، روشها و آگاهی محلی را در بر میگیرد. تجربه نشان میدهد که دانش بومی نه تنها با دانش رسمی تعارض و تناقض ندارد بلکه مکمل آنان نیز میتواند باشد. دانش بومی قابل دسترسی، قابل فهم، کارآمد و ...
بیشتر
چکیده در راستای تحقق توسعه پایدار روستایی با جهت گیری محوریت مردم در امر توانمند سازی آنان، دانش بومی مهمترین بخش از نظر باورها، ارزشها، روشها و آگاهی محلی را در بر میگیرد. تجربه نشان میدهد که دانش بومی نه تنها با دانش رسمی تعارض و تناقض ندارد بلکه مکمل آنان نیز میتواند باشد. دانش بومی قابل دسترسی، قابل فهم، کارآمد و ارزان است و طریقه ی انتقال آن نیز شفاهی است. این دانش پویا بوده و طی زمان آبدیده شده و در بطن محیط طبیعی و اجتماعی محلی تکامل یافته است با شرایط بومی و منطقهای کاملا سازگار میباشد و به بهرهبردارن روستایی در مورد مدیریت پایدار آبخیزها کمک نموده تا نقش فعال تری در توسعه پایدار منابع طبیعی ایفا کنند. هدف این مطالعه ارزیابی سطح دانش روستاییان در زمینه فناوریهای حفاظت آب و خاک در پروژههای آبخیزداری است. با استفاده از یک مطالعه موردی از طریق گروههای متمرکز، مصاحبه و پرسشنامه دادهها با مشارکت کارشناسان استان و روستائیان حوزههای آبخیز شهید رجایی یانسر استان مازندران به دست آمده. یافتهها نشان داد که امکانات و تسهیلات اولیه زندگی در سطح اکثر روستاهای مورد مطالعه در حد متوسط بوده و روستاهای مورد بررسی در حوزههای مختلف از تنوع اقلیمیو آب و هوایی و نیز میزان دور افتادگی متفاوتی برخوردار بودند. همچنین وابستگی شدید بهرهبرداران به منابع طبیعی حوزه و محدودیت منابع معیشتی خانوارها منجر به فشار بیش از حد آنان بر منابع طبیعی و تشدید تخریب منابع گردیده است. کارشناسان مهمترین بحرانهای مربوط به منابع طبیعی حوزهها را تخریب جنگلها و مراتع؛ سیلابها؛ کاهش منابع آبی و کمبود آب، فرسایش خاک؛ جمع شدن رسوب پشت سد و بندها؛ و تخریب حاشیه رودخانه ارزیابی نمودند. دیدگاهها بر آن بود که بهرهبرداران باید در مورد وقوع، علل و اهمیت این بحرانها همچنین شتاخت و اهمیت عملیات آبخیزداری، چگونگی انجام کار و حفاظت و نگهداری همه عملیات آگاهی و مهارت زیادی داشته باشند. این مطالعه مشخص نمود که ارزیابیها و اولیت بندیها که صرفاً از سوی کارشناسان انجام میشود با ارزیابیهای ناشی از ابعاد گوناگون مخصوصاً بررسیهای میدانی، اطلاعات موجود و مردم تفاوت داشته و بسیاری موارد دانش و اطلاعات عمیق مردم در مورد اکو سیستمها و گونههایی که با آنها در تماس هستند کمتر از آنچه واقعا هست ارزیابی گردیده بنابراین مهمترین اولویت آموزشی باید بر حول محور دانش بومی و ایجاد تعامل بین دانش بومی دانش رسمی باشد. در فرایند سریع صنعتی شدن جهانی بیشترین آسیب به بخش کشاورزری وارد شده سهم عمده آن نیز نصیب جهان سوم شد. زیرا روشهای بومی آزمون پس داده خود را رها کردند. واژههای کلیدی: نیاز اطلاعاتی، یادگیری، دانش بومی ، دانش رسمی، آبخیزداری، مدیریت منابع طبیعی ایران
محمدسعید جانب اللهی
چکیده
تاریخ دریافت: 22/4/93 تاریخ پذیرش: 15/8/93چکیدهموضوع این مقاله بررسی وضعیت برخی ازصنایع سنتی در دورهای ازتاریخ میبد است که جامعه آن هنوز دارای ویژگیهای یک جامعه بسته بود و ارتباط محدودی با خارج از محیط خود داشت. در خیلی از موارد احتیاجات و ضروریات اولیه زندگی خود را رأسا تهیه میکرد و جامعهای نسبتاً خودبسنده بود، ...
بیشتر
تاریخ دریافت: 22/4/93 تاریخ پذیرش: 15/8/93چکیدهموضوع این مقاله بررسی وضعیت برخی ازصنایع سنتی در دورهای ازتاریخ میبد است که جامعه آن هنوز دارای ویژگیهای یک جامعه بسته بود و ارتباط محدودی با خارج از محیط خود داشت. در خیلی از موارد احتیاجات و ضروریات اولیه زندگی خود را رأسا تهیه میکرد و جامعهای نسبتاً خودبسنده بود، شاید سالها گذرکسی به شهر نمیافتاد، حتی به پول نیاز چندانی نداشت که بیشتر داد و ستدهایش پایاپای بود، وپول مبادله نمیشد و اگر در انبارش جنس موجود نبود "چوب خط" میگذاشت و نسیه میبرد. دراین دوره هنوز دایره تقسیم کار حتی از نظر سنی و جنسی بسیار محدود بود، مشاغل کاملاً از یکدیگر تفکیک نشده بود، فهمیدن این که یک پیشهور واقعاً چه نوع تخصصی دارد دشوار بود. اما بین روستاهای گوناگون میبد نوعی تقسیم شغل وجود داشت، زنها نیز به تناسب شغل و حرفه شوهر در فعالیتهای گوناگون شرکت میکردند، حتی بچهها در چرخه اقتصادی نقش مشخص و معینی داشتند و باید قدمی، هر چند کوتاه و نامتعادل، برمیداشتند. وفاق اجتماعی درحدی بودکه در دادگاه بخش حتی یک مورد پرونده جنایی به چشم نمیخورد.
سید آرمان حسینی آبباریکی؛ هه لاله امینی
چکیده
یکی از گونههای ادبیّات و موسیقی عامّه، آواها و ترانههایی است که پیرامون پیشهای خاص سروده شده و یا تودۀ مردم در حین انجام فعالیت و کار، آنها را بر زبان میآورند. این سرودهها بیانگر اندیشۀ مردم پاکدل و سادهزیستی است که موسیقی و شعر در جایجای زندگیشان، حتّی در حین کار کردن، راه یافته است. در فرهنگ منطقۀ کرمانشاه نیز میتوان ...
بیشتر
یکی از گونههای ادبیّات و موسیقی عامّه، آواها و ترانههایی است که پیرامون پیشهای خاص سروده شده و یا تودۀ مردم در حین انجام فعالیت و کار، آنها را بر زبان میآورند. این سرودهها بیانگر اندیشۀ مردم پاکدل و سادهزیستی است که موسیقی و شعر در جایجای زندگیشان، حتّی در حین کار کردن، راه یافته است. در فرهنگ منطقۀ کرمانشاه نیز میتوان نمونههایی از این گونه سرودهها به دست داد؛ بنابراین در این مقاله که مبنای آن کتابخانه ای و با روش تحلیلی- توصیفی انجام میگیرد، نگارندگان میکوشند ضمن تبیین جایگاه کار و کوشش در میان کُردان، اشعاری که پیرامون کاری خاص سروده شده و یا در هنگام فعالیتی بر افواه عامّۀ مردم کُرد کرمانشاه جاری و ساری است، ضمن ترجمه و توضیحاتی، بررسی نمایند. از میان انواع مختلف ترانههای کار، لالاییها، اشعار مربوط به شیر دوشیدن و مشک زدن دارای بسامد بیشتری هستند که از گنجینۀ خاطر زنان کُرد به یادگار ماندهاند.
حسین راعی
چکیده
جغرافیای ایران مأمن مزارع مسکون تاریخی با ویژگیهای کالبدی و کارکردی ویژه است. این مجتمعهای زیستی کوچک دارای جمعیت ثابت و مستحدثات کالبدی وابسته به کشاورزی و سکونت بودند و از پیش از اسلام تا دوره زند و قاجار در مرکز ایران رشد کردند، توسعه یافتند و سپس در دوره پهلوی به حضیض رفتند. مسئله اصلی، نیاز به شناخت عمیقتر درباره ماهیت مزارع ...
بیشتر
جغرافیای ایران مأمن مزارع مسکون تاریخی با ویژگیهای کالبدی و کارکردی ویژه است. این مجتمعهای زیستی کوچک دارای جمعیت ثابت و مستحدثات کالبدی وابسته به کشاورزی و سکونت بودند و از پیش از اسلام تا دوره زند و قاجار در مرکز ایران رشد کردند، توسعه یافتند و سپس در دوره پهلوی به حضیض رفتند. مسئله اصلی، نیاز به شناخت عمیقتر درباره ماهیت مزارع مسکون تاریخی است، زیرا تعداد زیادی از مزارع به انضمام بناهای وابسته به آنها در معرض نابودی قرار دارند. هدف تحقیق دستیابی به اطلاعات بیشتر درباره جایگاه مزارع در نظام زمانی- مکانی- فضایی ایران است و برای تدقیق موضوع از رهیافت تفسیرگرایی و راهبرد تفسیری تاریخی در قالب سندپژوهی و مطالعات میدانی استفاده میشود. پژوهش پیشرو نشان میدهد مزارع مسکون بهعنوان کوچکترین مجتمع زیستی در ذیلِ دیه یا روستا بهصورت مستقل یا تابعه قرار داشتند و بخشی از نظام زمانی- مکانی- فضایی در ایران محسوب میشدند. آنها دارای سه پهنه؛ کالبدی، کشتخوانی و عرفی بهعنوان محدودههای تأثیرگذار بودهاند. پهنه کالبدی و کشتخوانی معادلِ عرصه در یک مزرعه و پهنه عرفی معادلِ حریم در آن تلقی میشود. حفاظت از یک مزرعه مسکون ارتباط عمیقی با صیانتِ پویا از محدودههای تأثیرگذار یا پهنههای سهگانه دارد.
دانش بومی
فاطمه مرادی؛ مفید شاطری؛ جواد مکانیکی
چکیده
از دیرباز محدودیت منابع آب در ایران ، ابداع و خلق روش های مناسب جهت افزایش راندمان بهره برداری از آب را در جوامع روستایی الزام آور ساخته ، چرا که آب یکی از ارکان اصلی رشد و توسعه پایدار جوامع روستایی است.پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر اسناد، تهیه پرسشنامه محقق ساخته، بازدید میدانی و انجام مصاحبه های عمیق منطبق با تجربیات، ...
بیشتر
از دیرباز محدودیت منابع آب در ایران ، ابداع و خلق روش های مناسب جهت افزایش راندمان بهره برداری از آب را در جوامع روستایی الزام آور ساخته ، چرا که آب یکی از ارکان اصلی رشد و توسعه پایدار جوامع روستایی است.پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر اسناد، تهیه پرسشنامه محقق ساخته، بازدید میدانی و انجام مصاحبه های عمیق منطبق با تجربیات، دانش ها و بینش افراد مورد مصاحبه در ارتباط با ناشناخته ها و نایافته های دانش بومی در حوزه مدیریت منابع آب جوامع روستایی دهستان شاسکوه شهرستان زیرکوه انجام شده است.نتایج این پژوهش بیانگر کارآمدی رویکردهای سنتی و نظام مدیریت بومی منابع آب است.نتایج پژوهش نشان دادکه بهره برداران محلی در مقوله های آبیاری، مدیریت ذخیره، مصرف و توزیع آب از شیوه های مختلف زیست بوم سازگار بهره می گیرند.در بخش کیفی این دانش ارزشمند از مرحله شناسایی آغاز و بر مبنای آن از جامعه بهره بردار میزان اثر گذاری هر کدام از شیوه ها مورد بررسی قرار گرفت که در تمامی ابعاد شیوه های مورد استفاده اثر گذاری آن تایید شد.