دانش بومی
آزیتا بلالی اسکویی؛ یحیی جمالی؛ المیرا کریمی پور؛ جواد خیری
چکیده
جهتگیری معماری، گاه یک انتخاب، گاه اجبار و گاه به عنوان یک راهحل، ناشی از عواملی است که معمار سنتی توانایی تغییر مکانشان را نداشته و با جهتگیری، تمایل خویش ناشی از عوامل متفاوت را جهت حلمسئله از طریق سلسلهمراتب دسترسی در سازماندهیفضایی، نشانداده است. ورودی بعنوان عضوی مهم در نظام سلسله مراتبی، به عنوان شروع کننده و حلقه ...
بیشتر
جهتگیری معماری، گاه یک انتخاب، گاه اجبار و گاه به عنوان یک راهحل، ناشی از عواملی است که معمار سنتی توانایی تغییر مکانشان را نداشته و با جهتگیری، تمایل خویش ناشی از عوامل متفاوت را جهت حلمسئله از طریق سلسلهمراتب دسترسی در سازماندهیفضایی، نشانداده است. ورودی بعنوان عضوی مهم در نظام سلسله مراتبی، به عنوان شروع کننده و حلقه اتصال فضاها، میتواند بر جهتگیری خانههای بومی اثرگذار باشد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با هدف تبیین ارتباط میان جهتگیری خانههای قاجاری تبریز و سازمانفضایی آنها از منظر نظام ورودی انجام گرفته است. طی بررسیها، هدف از طراحی ورودی، هدفمندبودن مسیر دسترسی به حیاط بود و دستگاه ورودی نقش بسزایی در جهتگیری دارد؛ بدینصورت که با وجود تعدد ورودی که هرکدام، امکان تقسیم خانه به یک بخش مجزا را دارند و هر بخش میتواند جهتگیری و محور خاص خود را داشته باشد. نظام فضایی هر بخش بر عهده حیاط (در ورودیهای حیاط بیرونی) و تالار (در ورودیهای سایر جبههها) است که با گذشت زمان و نزدیکشدن به انتهای دوره قاجار و توسعهعمودی خانهها، این نقش از تالار به سرسرا محول شده است. همچنین سازماندهی با سرسرا بر خلاف سازماندهی با تالار، موجب کاهش استقلال و افزایش انعطافپذیری فضاها شده است.
آزاده پشوتنی زاده
چکیده
در گذشته، شغل مردان زرتشتی کشاورزی و دامپروری بود و بانوان زرتشتی رهروان قابلِ نسلهای پیشین و بخصوص دورۀ ساسانی در هنر- صنعت ریسندگی و به تبع آن نساجی بودند تا به عنوان مکمل مشاغل مردانه به فرآوری محصولات غیرخوراکی (پشم، مو و کرک دام یا پنبه و رنگزاهای نباتی) بپردازند. پرورش کرم ابریشم و ابریشمریسی نیز از مشاغل خانگی بانوان زرتشتی ...
بیشتر
در گذشته، شغل مردان زرتشتی کشاورزی و دامپروری بود و بانوان زرتشتی رهروان قابلِ نسلهای پیشین و بخصوص دورۀ ساسانی در هنر- صنعت ریسندگی و به تبع آن نساجی بودند تا به عنوان مکمل مشاغل مردانه به فرآوری محصولات غیرخوراکی (پشم، مو و کرک دام یا پنبه و رنگزاهای نباتی) بپردازند. پرورش کرم ابریشم و ابریشمریسی نیز از مشاغل خانگی بانوان زرتشتی بود. ارتباط مشاغل زنانه و مردانه فرهنگ «همازوری»/همیاری را ترویج میداد. انتقال فنون نساجی سنتی زرتشتیان همزمان با ریسیدن الیاف و روایتگری داستانهای شفاهی دَری بهدینی «سلطان مار» بود. بیان این داستانها باعث شکلگیری و انتشار ضربالمثلها گردید. ارتباط ایرانیان با تُجّار پارسی هند، نساجی سنتی را به حالت تجاری و صنعتی درآورد و مسبب نابودی تکنیکها و ابزارهای هنر «کار و چاله» و ریسندگی دستی بانوان زرتشتی به همراه داستانهای شفاهی دَری بهدینی «سلطان مار» که بخش ویژهای از فرهنگ شفاهی ایران است، شد. . ارتباط دوسویۀ ادبیات و فرهنگ شفاهی زرتشتیان با هنر نساجی ایشان، از مهمترین دستاورد این پژوهش است. روش گردآوری اطلاعات به صورت مصاحبهی میدانی و کتابخانهای؛ با رویکرد مقایسۀ تطبیقی و توصیفی- تحلیلی میباشد.
سیده بهار زندرضوی؛ هادی خانیکی؛ داریوش بوستانی؛ اکبر نصرالهی کاسمانی
چکیده
دولت در پنجاه سال اخیر در مدیریت منابع آب زیرزمینی موفقیتی به دست نیاورده است. در نتیجه گروهی پاسخ را در خصوصیسازی منابع مشترک و گروهی در مدیریت مشارکتی جست و جو میکنند. پژوهش حاضر در پی مقایسه نگرش ارتباطی گروههای ذینفع نسبت به حکمرانی منابع آب زیرزمینی در دشت رفسنجان است. در این پژوهش ازروش نظریه زمینهای استفاده شده است. ...
بیشتر
دولت در پنجاه سال اخیر در مدیریت منابع آب زیرزمینی موفقیتی به دست نیاورده است. در نتیجه گروهی پاسخ را در خصوصیسازی منابع مشترک و گروهی در مدیریت مشارکتی جست و جو میکنند. پژوهش حاضر در پی مقایسه نگرش ارتباطی گروههای ذینفع نسبت به حکمرانی منابع آب زیرزمینی در دشت رفسنجان است. در این پژوهش ازروش نظریه زمینهای استفاده شده است. شرکت کنندگان با روش نمونه گیری هدفمند و با معیار اشباع نظری انتخاب شدند. در این پژوهش 115نفر از ذینفعان در 10 گروه کوچک بین 10تا15 نفر اطلاعاتشان از طریق بحث گروه متمرکز جمع آوری شد. دو مدل متفاوت در میان ذینفعان قابل تحلیل است. گروههای علاقهمند به کنش تفاهمی فقدان نهادهای مدنی در تنظیم قانون آب، سیاستهای اشتغالزای آب محور را علت این وضعیت و استراتژی برونرفت را مشارکت، پاسخگویی و رعایت انصاف معرفی میکنند. در مقابل کنش دوم، علت را یارانه انرژی، ناآگاهی فنی کشاورزان و ابهام قوانین آب میداند و استراتژی پیشنهادی آنان بازار آب و آموزش ترویجی است. این دو کنش برخواسته از دو بینش تفاهمی مشارکت جویانه و عقلانیت راهبردی است که در عمل رابطه متفاوتی با مدیریت منابع آب زیرزمینی و پایداری آن برقرار میکنند.
دانش بومی
مریم کیان
چکیده
کاخ شمسالعماره به عنوان اولین بنای مرتفع و پنج طبقه تهران در سال 1282ه.ق به دستور ناصرالدین شاه و به تقلید از بناهای اروپایی، توسط معیرالممالک در مدت 2سال ساخته شد. ساخت و تزیینات آن متاثر از جنبش فرنگیسازی در ایران بوده است. از آن جا که نقاشی رنگ روغن اغلب بر روی سطوح بافتدار مرسوم بود، به کارگیری این روش روی کاشی لعابدار تا آن زمان ...
بیشتر
کاخ شمسالعماره به عنوان اولین بنای مرتفع و پنج طبقه تهران در سال 1282ه.ق به دستور ناصرالدین شاه و به تقلید از بناهای اروپایی، توسط معیرالممالک در مدت 2سال ساخته شد. ساخت و تزیینات آن متاثر از جنبش فرنگیسازی در ایران بوده است. از آن جا که نقاشی رنگ روغن اغلب بر روی سطوح بافتدار مرسوم بود، به کارگیری این روش روی کاشی لعابدار تا آن زمان انجام نشده بود. در این مقاله این روش منحصر بفردکه در پنج فضای خصوصی درچهار طبقه شمسالعماره اجرا شده، بررسی می شود. پرسش اصلی این پژوهش این است که علل به کارگیری نقاشی رنگ روغن روی کاشیهای لعابدار در این بنا چیست؟ این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته و جمعآوری دادهها به صورت میدانی و کتابخانهای است. برخی پژوهشگران هنر دوره قاجار اذعان دارند که نقاشیهایی با موضوع چشم اندازها، اغلب کپی از آثار نقاشی کلاسیک هنرمندان اروپایی است. یافتهها نشان میدهد متغیرهای انتخاب شیوه نقاشی رنگ روغن، نتیجه تغییر رویکردهای هنرمندان نسبت به نقاشی ایرانی است، شیوه آسان، قابل دسترس بودن مواد و مصالح و تمایل به غربگرایی که کاملا به شرایط اجتماعی و سیاسی آن دوران وابسته بود، از جمله این متغیرهاست.
مهدی رئیسی نافچی؛ خاطره طالبی؛ میترا آزاد
چکیده
سیاهچادر نوعی مسکن عشایری است که ساختار آن متناسب با عوامل جغرافیایی و فرهنگی هر ایل تعیین میشود. ساختار سیاهچادر ایل سنگسر(مشهور به گوت) ترکیبی از دستبافتهها با مصالح بنایی است. بسترسازی در سیاهچادرهای سایر ایلات نیز انجام میشود با این تفاوت که در زیرسازی سیاهچادرهای ایل سنگسر(مشهور به گوتکِمال) علاوه بر ...
بیشتر
سیاهچادر نوعی مسکن عشایری است که ساختار آن متناسب با عوامل جغرافیایی و فرهنگی هر ایل تعیین میشود. ساختار سیاهچادر ایل سنگسر(مشهور به گوت) ترکیبی از دستبافتهها با مصالح بنایی است. بسترسازی در سیاهچادرهای سایر ایلات نیز انجام میشود با این تفاوت که در زیرسازی سیاهچادرهای ایل سنگسر(مشهور به گوتکِمال) علاوه بر ایجاد حریم و بستری هموار با ایجاد دیوارهها و سکوهایی کوتاه با مصالح بنایی نوعی فضاسازی صورت میگیرد که پس از برچیدن سیاهچادر باقی میماند و در سال بعد با مرمتهای جزئی مجدداً مورداستفاده قرار میگیرد. در دهههای اخیر با افزایش خانهسازی در ییلاقات استفاده از سیاهچادر کمرنگ شده، لذا شناسایی و مستندنگاری معدود نمونههای باقیمانده فینفسه ارزنده است. در این مقاله با شناسایی و بررسی 5 نمونهی موجود از زیرسازی سیاهچادرهای ایل سنگسر به روش توصیفی ـ تحلیلی، یک دستهبندی از ساختار این زیرسازیها ارائه شده است. متغیرهای بررسیشده شامل موقعیت و ویژگی استقرارگاهها در منطقه، تأثیر توپوگرافی و شرایط جغرافیایی بر طراحی، ابعاد، کاربری، فرم، دسترسی و مصالح است. نتایج نشان میدهند تغییراتی در ابعادوفرم، نوع مصالح و فضاهای ارتباطی و جابهجایی کاربریها در نمونههای جدید به وجود آمدهاست. به نظر میرسد ادامهی این روند، گوتها را از کاربری و کارآمدی اصیل خود دور خواهدکرد.
ریحانه رحیمی نژادان؛ مهرنوش شفیعی؛ غلامرضا هاشمی
چکیده
بر اساس شواهد موجود قدمت سفالگری در منطقه لار به دوره مس سنگی و هزاره چهارم قبل از میلاد می رسد. اشیاء سفالی این منطقه با هدف رفع نیازهای ضروری زندگی روزمره ساخته میشوند. لذا ضروری است که جهت حفظ و ثبت این هنر اقداماتی صورت پذیرد. هدف از این پژوهش کاربردی، مستند نگاری سفالگری شهرستان لار و بازشناسی ارزشهای بومی آن است که با کمک گرفتن ...
بیشتر
بر اساس شواهد موجود قدمت سفالگری در منطقه لار به دوره مس سنگی و هزاره چهارم قبل از میلاد می رسد. اشیاء سفالی این منطقه با هدف رفع نیازهای ضروری زندگی روزمره ساخته میشوند. لذا ضروری است که جهت حفظ و ثبت این هنر اقداماتی صورت پذیرد. هدف از این پژوهش کاربردی، مستند نگاری سفالگری شهرستان لار و بازشناسی ارزشهای بومی آن است که با کمک گرفتن از سفالگران قدیمی این منطقه به عنوان بخشی از فرهنگ سفالگری لار و استفاده از روش توصیفی برای محافظت از میراث فرهنگی منطقه و ثبت این میراث ارزشمند انجام شده است.این پژوهش درصدد پاسخ دادن به این سوالها است که سفالگری امروز لار به چه شیوههایی کار میشود و شامل چه فرمها، نقوش و کاربردهایی است؟ ویژگیهای فنشناسی، گونه شناسی سفالینه های منطقه، ابزارها، تزئینات، معرفی سفالگران فعال، اصطلاحات محلی و بومی رایج مربوط به حرفهی سفالگری این منطقه از جمله موضوعاتی است که در این پژوهش به آنها پرداخته شده است. نتایج تحقیق حاکیست که در گذشته فرمهایی مانند غُمب ، کوزهی چهل و چهار گوشه، قلیان بادهگیری و ... تولید میشده اما امروزه عمدهی تولیدات به سمت ساخت قلیان، سرقلیان، کوزههای آب و خمرههای نگهداری مواد غذایی سوق یافته است.
کاوه فرهادی؛ مرتضی سالمی قمصری
چکیده
چکیده سخن گفتن دربارة اهمیت غذا آنچنان بدیهی است که نیازی به اثبات ندارد. هم زیستشناسان و هم روانشناسان و بیش از آن دانش مردمی این ضرورت مبرم را احساس کرده است. اما برخی از جوامع و از آن جمله جامعه ایران به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و تاریخی خود و به دلیل کمبود غذا و حتی آب از سویی و حوادث طبیعی نسبتاً فراوان و هجومهای فراوان ...
بیشتر
چکیده سخن گفتن دربارة اهمیت غذا آنچنان بدیهی است که نیازی به اثبات ندارد. هم زیستشناسان و هم روانشناسان و بیش از آن دانش مردمی این ضرورت مبرم را احساس کرده است. اما برخی از جوامع و از آن جمله جامعه ایران به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و تاریخی خود و به دلیل کمبود غذا و حتی آب از سویی و حوادث طبیعی نسبتاً فراوان و هجومهای فراوان اقوام بیگانه، در چهار راه حوادثی چندین و چند هزار ساله قرار گرفته است، بنابراین صاحب تجربیات فراوان و گاه کم نظیری در مسائل مربوط به امنیت و مدیریت غذایی و نگاهداری و ذخیرهسازی و پسانداز غذا میباشد که متأسفانه این تجربیات به سرعت در حال فراموشیاند. در اغلب مناطق ایران، چه کوهستانهایی که آب دارند، خاک ندارند. و چه دشتهایی که خاک دارند آب ندارند. در ضمن وفور گیاهان، محصولات زراعی، باغی و دامی به ماههایی از سال محدود و قابل تکرار نبوده است. از سویی دیگر آفات خطرناکی همچون ملخ، سن، رنگ، خشکسالی، سرماهای نابهنگام، سیل و تگرگ از بلاها و ناامنیهای طبیعی و بدتر از آن بلاها و ناامنیهای اجتماعی و از آن جمله هجومهای خارجی که تاریخ کشور ما یکی از رکورددارهای جهانی آن محسوب میشود سبب شده است که مردم ایران در طی چند هزار سال یکجانشینی در این شرایط ویژه، تجربیات فراوانی را اندوخته و برای روز مبادا و قحط سالیها و خشکسالیها و بدبیاریها، راهکارهای گوناگون را ابداع کنند؛ که حتی توانستند فاسد شدنیترین خوراکیها همچون شیر - را از یک هفته تا یکی دو سال نگاهداری کنند. همچنین است نگاهداری سبزی، گوشت و میوههای تازه. این مقاله مقدمهای است بر کاری بزرگ در باره شیوههای سنتی نگاهداری و پس انداز مواد غذایی و راههای سنتی مقابله با قحط سالیها که اجداد ما برای هزاران سال از آن بهره میبردهاند. این نوشتار بر آن است که تا بیش از این دیر نشده بخشی از آخرین تجربیات پیرمردان و پیرزنان ایلی، روستایی و داستانهایی را که از اجدادشان دربارة قحط سالیها و شیوههای مقاومت در برابر آن و شیوههای نگهداری و پسانداز مواد خوراکی و راههای مدیریت رژیم غذایی در شرایط کمیابی شنیده یا خود به کار برده اند را ثبت و ضبط نمایند. از یافتههای این مقاله میتوان به ترسیم نمودار اولیه طبقهبندی خوراک در فرهنگ ایران اشاره کرد.
وحید رشیدوش؛ حسن یوسفی نژاد
چکیده
شیوههای همیاری و تعاون از دیرباز در جوامع روستایی ایران متداول بوده و به رغم تحولاتی که در طی سالیان دراز در جوامع روستایی به وقوع پیوسته، هنوز هم صورتهاى گوناگون تعاون و همیاری، در بین بسیاری از اقوام لر، کرد، ترکمن، گیلک و بلوچ و... به چشم مىخورد. پژوهش حاضر با هدف واکاوی شیوههای همیاری سنتی در فرهنگ کشاورزی مردم روستای جعفرآباد ...
بیشتر
شیوههای همیاری و تعاون از دیرباز در جوامع روستایی ایران متداول بوده و به رغم تحولاتی که در طی سالیان دراز در جوامع روستایی به وقوع پیوسته، هنوز هم صورتهاى گوناگون تعاون و همیاری، در بین بسیاری از اقوام لر، کرد، ترکمن، گیلک و بلوچ و... به چشم مىخورد. پژوهش حاضر با هدف واکاوی شیوههای همیاری سنتی در فرهنگ کشاورزی مردم روستای جعفرآباد بخش سیوان از توابع شهرستان ایلام با استفاده از نظریه کارکردگرایی و نظریه مبادله صورت گرفته است.. شیوه جمعآوری اطلاعات بهصورت ترکیبی از روشهای مشاهده مستقیم، مطالعه اسناد و عمدتا مصاحبه، بوده است. در روش مصاحبه، محقق به صورت هدفمند و به روش گلوله برفی و با انتخاب 21 نفر که در زمینه موضوع مورد نظر دارای اطلاعات کافی بودهاند صورت گرفته است. نتایج بهدست آمده نشان میدهد که پیش از کاشت محصولات زراعی و بهجهت رعایت عدالت در برخورداری عامه مردم از امکانت خدادادی روستا، از شیوه قرعهکشی (تیرپِشک)، تقسیم زمین (زهمین بهش) در مرحله کاشت محصول از روش شخم گروهی (گلهجفت)، در مرحله داشت از روش فرار دادن حیوانات آسیب رسان برای مزرعه (وِراز راو) و در مرحله برداشت از روشهایی همچون درو گروهی، خرمنکوبی گروهی، پاک کردن محصول بهصورت گروهی استفاده می-شود.
فرید احمدزاده؛ حسن کریمیان؛ محمد حسن طالبیان؛ مژگان خانمرادی؛ مجید منتظرظهوری
چکیده
در نوشتار حاضر با هدف بررسی و ارزیابی فرهنگ مادی به جای مانده در پهنه فرهنگی منطقه هورامان، به اهمیت مسئله آب در این منطقه کوهستانی و نحوه مدیریت و کنترل آن پرداخته شده است. در پژوهشهای میدانی که نتایج آن در این نوشتار انعکاس یافته تلاش بر آن بود تا به این پرسشها پاسخ گفته شود که اصول و شیوههای مدیریت منابع آب در منطقه هورامان چگونه ...
بیشتر
در نوشتار حاضر با هدف بررسی و ارزیابی فرهنگ مادی به جای مانده در پهنه فرهنگی منطقه هورامان، به اهمیت مسئله آب در این منطقه کوهستانی و نحوه مدیریت و کنترل آن پرداخته شده است. در پژوهشهای میدانی که نتایج آن در این نوشتار انعکاس یافته تلاش بر آن بود تا به این پرسشها پاسخ گفته شود که اصول و شیوههای مدیریت منابع آب در منطقه هورامان چگونه بود؟ و انواع منابع آب و سازههای آبی چه نقشی در شکلگیری سکونتگاهها و شیوه معیشت جوامع منطقه داشتهاند؟ در نتایج این پژوهش مشخص گردید که منابع آبهای سطحی(رودخانه سیروان) و نزولات جوی به ویژه برف با وجود شیب تند منطقه هورامان، نقش مؤثر و مهمی در پویایی منظر فرهنگی هورامان داشته است. بر این اساس با ایجاد شبکههای مدیریت وانتقال منابع آب در دل سنگ و عمق درهها و انتقال از طریق حفر یا احداث کانال، تأسیساتی آبی را به وجود آوردهاند که ضمن تداوم و توسعه سکونتگاهها، زمینه ارتباطات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی جوامع منطقه، همراه با معیشتی پایدار در هورامان از گذشته تا به امروز را فراهم آورده است.
دانش بومی
سالم حسین بر؛ زهرا حسین آبادی؛ علیرضا طاهری
چکیده
در پژوهش حاضر، سنگنگارههای درَه کبوگان شهر گشت که در رشته کوههای سیاهان شهرستان سراوان واقع شدهاند، با روش توصیفی ـ تحلیلی و اطلاعاتِ کتابخانهای و میدانی در قالب مشاهده، عکاسی و تعیین موقعیت مکانی نگارهها، مورد بررسی قرار گرفته و با هدف معرفی و نمادشناسی سنگنگارههای کبوگان در پی پاسخگویی به این دو پرسش است که؛ هدف ...
بیشتر
در پژوهش حاضر، سنگنگارههای درَه کبوگان شهر گشت که در رشته کوههای سیاهان شهرستان سراوان واقع شدهاند، با روش توصیفی ـ تحلیلی و اطلاعاتِ کتابخانهای و میدانی در قالب مشاهده، عکاسی و تعیین موقعیت مکانی نگارهها، مورد بررسی قرار گرفته و با هدف معرفی و نمادشناسی سنگنگارههای کبوگان در پی پاسخگویی به این دو پرسش است که؛ هدف از ایجاد سنگنگارهها چه بوده است؟ نقوش حک شده بر صخرهها دارای چه مفاهیمی است؟ یافتهها نشان داد که؛ با بررسی انواع نقوش حکاکی شده در این منطقه، با نمادهای باروری و زایش، نمادهای مهرپرستی، نماد جهتنما و نقوش حیوانی، انسانی و گیاهی مواجه میشویم که قدمت زیاد سکونت در این منطقه و اعتقادات و آیینهای اولیۀ ساکنان را نشان میدهند.در نهایت نتیجه حاصل شد که؛ این سنگنگارهها مربوط به یک مقطع زمانی خاص نبوده بلکه طی دورههای مختلف با اهدافی متفاوت ایجاد شدهاند، در مجموع اکثر نقوش دورههای قدیم مفاهیمی آیینی داشته ولی مضامین نقوش دورههای جدید اکثراً روایی بوده و بازتابی از شیوۀ زندگی آن دوره است.
حبیب الله خوبفکر برآبادی؛ حمید حسینی مرندی؛ محمود عرب خدری
چکیده
سیستانوبلوچستان از مناطق خشک و کمآب جنوب شرق ایران است که از قدمت چندین هزارساله برخوردار میباشد. ساکنان این منطقه از دیرباز با روشهای ساده، سیلابها را مهار و استفاده کردهاند. ازاینرو صاحبتجربه و دانش بومی ارزشمندی هستند. آنها در همه مناطق اعم از کوهپایهها ، دامنهها، عرض درهها و دشتها با ایجاد سامانههای ساده ...
بیشتر
سیستانوبلوچستان از مناطق خشک و کمآب جنوب شرق ایران است که از قدمت چندین هزارساله برخوردار میباشد. ساکنان این منطقه از دیرباز با روشهای ساده، سیلابها را مهار و استفاده کردهاند. ازاینرو صاحبتجربه و دانش بومی ارزشمندی هستند. آنها در همه مناطق اعم از کوهپایهها ، دامنهها، عرض درهها و دشتها با ایجاد سامانههای ساده خاکی و سنگی، سیلاب را مهار و با ایجاد زمین کشاورزی و کشت سیلابی، به نخلستان و کشتزار تبدیل کردهاند. این سامانه ها متنوع بوده که برخی متروک و عمده آنها موجود و همزمان با بارندگی فعال می شوند. این مقاله با هدف شناخت نظاممند سامانههای فعال به بیان دو نمونه از آنها بنام خوشاب[1] و دَربَند[2] پرداخته است. سامانه خوشاب در حاشیۀ رودخانهها، دشتهای دامنهای و میان تپهماهورها احداث و اجزاء مهم آن شامل: دیوارۀ سنگی یا خاکی، نهرسیلابرسان... و زمین کشاورزی است که همگی با دست و دانش بومی مردم ساخته و تا دو و نیم هکتار وسعت دارند. سامانه دربند خاص درههای کوهستانی با هدف انباشت خاک و ایجاد نخلستان دیم بوده و شامل زمین نخلستان و بند سنگی است که تا نیم هکتار وسعت دارند. این سامانهها علاوه بر تأمین بخشی از معاش روستاییان و عشایر، نقش مهمی در کنترل سیلاب، نگهداشت رسوب، توسعۀ منابع آب و ماندگاری ساکنین ، خاصه عشایر مناطق کوهستانی بلوچستان، دارند. این نوشتار، بخشی از تحقیقی است که با هدف شناسایی و ارزیابی روشهای مختلف سنتی بهرهبرداری از سیلاب در بلوچستان با استفاده از روشهای میدانی حاصل شده است.
[1]. Khoushab
[2]. Darband
دانش بومی
احمد سهرابی نیا؛ مجید منتظر ظهوری
چکیده
مالکیت اراضی، نظام ارباب – رعیتی و تقسیم محصولات کشاورزی داستانی به درازای تاریخ ایران زمین دارد. سیستم زراعی کشور از واگذاری و تقسیم اراضی تا سه مرحله کاشت، داشت و برداشت و نظام تقسیم محصولات و اخذ مالیات، نیازمند یک چرخه منظم نظارت و ثبت و ضبط در مناطق مختلف بوده است. در پژوهش حاضر ضمن بررسی روند زمینداری از ورود اسلام تا دوران ...
بیشتر
مالکیت اراضی، نظام ارباب – رعیتی و تقسیم محصولات کشاورزی داستانی به درازای تاریخ ایران زمین دارد. سیستم زراعی کشور از واگذاری و تقسیم اراضی تا سه مرحله کاشت، داشت و برداشت و نظام تقسیم محصولات و اخذ مالیات، نیازمند یک چرخه منظم نظارت و ثبت و ضبط در مناطق مختلف بوده است. در پژوهش حاضر ضمن بررسی روند زمینداری از ورود اسلام تا دوران قاجار، به بررسی دو مهر چوبی، که برای نشانه گذاری خرمنهای گندم و جُوی حاصل از زراعت زمینها استفاده میشده است، پرداخته میشود. در این مقاله، از مطالعات میدانی (مشاهده و مصاحبه) و مطالعات کتابخانهای بر پایه توصیف و تحلیل به منظور بررسی نوع مالکیت زمینها و نظامهای زراعت در منطقه مورد مطالعه و این دو مهرخرمن بهرهگیری شده است. در این پژوهش ما بر آنیم تا ماهیت و کارکرد اینگونه مهرها را در بافت اقتصادی-اجتماعی و چرخه زراعت در روستای اسفندان و شهر کمیجان بررسی نماییم. همچنین سعی می گردد هویت و ماهیت این مهرها که توسط چه کسانی و در چه مواردی استفاده میشدند، مشخص گردد. از طرف دیگر ضمن توصیف ساختار مهرها به این مهم پرداخته خواهد شد که فرم، جنس، نقوش و عبارات بکار رفته بر روی آنها چه بوده است.
دانش بومی
هوشنگ عباسی؛ جواد نظری مقدم
چکیده
تعاون و همکاری متقابل انسانها از بدو حیات بشر در همة دورانهای زندگی در تمام جوامع وجود داشته است. فرهنگ تعاون در میان زنان گیلان، ریشهدارترین فرهنگ اصیل بومی میباشد، یاوری نه تنها در تولید و کار، بلکه جنبههای مختلف زندگی روستاییان را در برمیگیرد و روی تمام مناسبات اثر میگذارد ...
بیشتر
تعاون و همکاری متقابل انسانها از بدو حیات بشر در همة دورانهای زندگی در تمام جوامع وجود داشته است. فرهنگ تعاون در میان زنان گیلان، ریشهدارترین فرهنگ اصیل بومی میباشد، یاوری نه تنها در تولید و کار، بلکه جنبههای مختلف زندگی روستاییان را در برمیگیرد و روی تمام مناسبات اثر میگذارد و همگرایی و مشارکت زنان درعرصه اجتماعی را فراهم میسازد و نقش زنان را پررنگتر جلوه میدهد. هدف از ارائهی این مقاله، توجه به یکی از مناسبات دیرپا و سنتی در گیلان است که زمینهی پیدایش نوعی از فرهنگ و ادبیات را فراهم آورده و روی تمام مبانی زندگی در آمیختگی پیدا کرده و اثر گذاشته است. این مطالعه یک پژوهش توصیفی و تحلیلی است که در آن تلاش شده است تا با رویکرد مردمشناختی ضمن توجه به تجربه زیسته مردم گیلان ابعادی از فرهنگ همیاری و تعاون سنتی در میان زنان گیلان مورد بررسی قرار گیرد. یافته-های پژوهش حاکی از آن است که اشکال یاوری در میان زنان گیلان بسیار متنوع و گوناگون است و نه تنها در شالیکاری که عمدهترین محصول کشاورزی است، بلکه در باغداری (کشت چای و توتون و حبوبات) دامداری و صنایع دستی ، نوغانداری ،باغداری، آیینها و نمایشهای گروهی جریان داشته است.
معصومه برسم؛ یوسف فاریابی
چکیده
قالیچههای نذری در واقع نوعی قالیچههای تصویری به ابعاد تقریبی 25در20 سانتیمتر هستند که در طرحها و رنگهای متنوع، روی مَقرب(سکوی وسط قدمگاه) گذاشته و یا گاهی اوقات بر دیواره قدمگاه آویزان میشوند، این قالیچهها به عنوان عنصر آئینی، تزئینی و با هدف سپاسگزاری از برآورده شدن حاجات در اغلب قدمگاههای جنوب کرمان به ویژه حوزه جیرفت ...
بیشتر
قالیچههای نذری در واقع نوعی قالیچههای تصویری به ابعاد تقریبی 25در20 سانتیمتر هستند که در طرحها و رنگهای متنوع، روی مَقرب(سکوی وسط قدمگاه) گذاشته و یا گاهی اوقات بر دیواره قدمگاه آویزان میشوند، این قالیچهها به عنوان عنصر آئینی، تزئینی و با هدف سپاسگزاری از برآورده شدن حاجات در اغلب قدمگاههای جنوب کرمان به ویژه حوزه جیرفت مشاهده میشوند که از نظر شیوه بافت، طرح و رنگ و نشانههای نمادین بکار رفته در آنها وجه اشتراک زیادی نسبت به هم دارند. هدف اصلی این مقاله واکاوی نمادهای گیاهی، جانوری، انسانی و هندسی در ساختار تصویری قالیچههای نذری است. سوال اصلی پژوهش پیش رو این است که؛ ساختار تصویری و ترکیببندی نقوش قالیچههای نذری چگونه و با توجه به فرهنگ عامه، معناهای نمادین آنها چیست؟ ساختار تصویری و ترکیببندی قالیچههای نذری از دو قسمت حاشیه و متن تشکیل شده است، متن قالیچهها از نظر ساختار و فرم به صورت تصویری، نوشتاری یا تلفیقی بافته شدهاند. شیوه گردآوری اطلاعات در این پژوهش به شیوه میدانی با بهرهگیری از منابع باستان-شناسی، اسناد تاریخی، جمعآوری نمونههای تصویری و مصاحبه شفاهی با روستائیان و عشایر منطقه جیرفت صورت گرفته و روش پژوهش تحلیلی -تطبیقی با رویکرد معناشناسی است. از آنجا که مسئله نذر یک امر قلبی و شخصی است بنابراین اهداف بافندگان به نظر میرسد با توجه به تصاویر پیامبران و درخواستهایی که به صورت طلب حاجت و خوشبختی روی متن قالیچهها بافته شده کارکرد آئینی و مذهبی ویژهای داشته و بیانگر آرزوها و اعمال مردم این منطقه نسبت به مسئله نذر است. نذر و اعتقاد به عملکرد آن در باورهای دینی و مذهبی مردم جیرفت از یک سو و ترویج فرهنگ تشیع از سوی دیگر زمینههای اصلی بافت قالیچههای نذری است.
سمانه بغلانی؛ صمد سامانیان
چکیده
اسطرلابها به عنوان پیشرفتهترین ابزار نجومی، در دوران اسلامی مورد توجه زیادی بودند و در ایران دوره صفوی، ساخت آنها با به کارگیری دانشهای بومی اهمیتی بیش از پیش یافت که نقوش، تزئینات و تغییرات ایجاد شده در آنها حکایت از آن دارد و به نظر میرسد تحت تاثیر عواملی از جمله عوامل فرهنگی و اجتماعی در این دوره است. هدف پژوهش حاضر شناسایی ...
بیشتر
اسطرلابها به عنوان پیشرفتهترین ابزار نجومی، در دوران اسلامی مورد توجه زیادی بودند و در ایران دوره صفوی، ساخت آنها با به کارگیری دانشهای بومی اهمیتی بیش از پیش یافت که نقوش، تزئینات و تغییرات ایجاد شده در آنها حکایت از آن دارد و به نظر میرسد تحت تاثیر عواملی از جمله عوامل فرهنگی و اجتماعی در این دوره است. هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل فرهنگی و اجتماعی موثر بر نقشآفرینی بر اسطرلابهای صفوی ایران و بررسی تاثیرات آنها میباشد. در همین راستا این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع تصویری و مکتوب کتابخانهای و اینترنتی به بررسی عوامل: نجوم و خرافهگرایی، رسمی شدن مذهب تشیع، ملیگرایی، حمایت پادشاهان و پیشرفت هنر فلزکاری و رفاه نسبی اقتصادی طبقات جامعه میپردازد. نتایج پژوهش نشان میدهد که این عوامل موجب رونق حرفه اسطرلابسازی، بومیسازی دانش آن، فراهم آمدن محیط مناسب برای فعالیت هنرمندان در این رشته و در نتیجه پرکارتر و ظریفتر شدن نقوش اسطرلابها شد و در نهایت این نقوش هویت ایرانی، شیعی و صفوی یافتند.
زینب افضلی؛ حسن کریمیان؛ علیرضا ابراهیمی ایده لو
چکیده
آسیابهای آبی به عنوان یکی از گنجینههای میراث ارزشمند دانشبومی و فرهنگی ایرانیان محسوب میشوند. با توجه به شرایط اقلیمی کمآب این سرزمین، مردمان گذشته سعی کردهاند با ساخت این سازههای آبی حداکثر استفاده بهینه را از انرژی آب داشته باشند. از این رو آسیابهای آبی از دانش مهندسی آب، مکانیک و معماری بهره گرفتهاند. یکی از این ...
بیشتر
آسیابهای آبی به عنوان یکی از گنجینههای میراث ارزشمند دانشبومی و فرهنگی ایرانیان محسوب میشوند. با توجه به شرایط اقلیمی کمآب این سرزمین، مردمان گذشته سعی کردهاند با ساخت این سازههای آبی حداکثر استفاده بهینه را از انرژی آب داشته باشند. از این رو آسیابهای آبی از دانش مهندسی آب، مکانیک و معماری بهره گرفتهاند. یکی از این سازههای آبی، آسیاب قطبیه در شهرستان سیرجان است که در نتیجه فعالیتهای میدانی باستانشناسی سال 1397 مورد شناسایی قرار گرفت. هدف از این نوشتار، معرفی و بررسی آسیاب آبی قطبیه در دشت سیرجان است تا درک درستی از تحلیل عمکرد و معماری آن بدست آوریم. بنابراین پرسشهای این پژوهش عبارتند از: آسیاب آبی قطبیه جزو کدام گونه از آسیابهای آبی ایران قرار میگیرد؟ و اجزای سازنده و ساختار معماری این آسیاب چگونه بوده است؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و دادههای آن بر اساس مطالعات میدانی و منابع مکتوب جمعآوری شده است. نتایج نشان میدهد که آسیاب آبی قطبیه سیرجان از نوع آسیابهای آبی تنورهای بوده که با آب قنات قطبیه کار میکرده و ساختار معماری آن یک مجموعه کاملی از فضاهای مختلف اصلی و جانبی را شامل میشود که بوسیله یک دیوار دفاعی دایرهایشکل محافظت میشده است.
بهاره بهمنش؛ رجبعلی محبی؛ سیده زهره میردیلمی؛ آیسن حاجیلی دوجی؛ منیژه توان
چکیده
هدف از تحقیق حاضر، شناسایی گیاهان سمی برای دام، نشانههای مسمومیت، روشهای بومی درمان توسط عشایر بهره-بردار و همچنین شناسایی گیاهان دارویی برای دام و نحوه استفاده و خواص درمانی آنها بود. انتخاب جامعهی نمونهی آماری پاسخگو از بین جوامع محلی بود که در مورد این تحقیق، جامعه پاسخگو مرکب از عشایر ترکمن در مراتع مراوهتپه بودند. در ...
بیشتر
هدف از تحقیق حاضر، شناسایی گیاهان سمی برای دام، نشانههای مسمومیت، روشهای بومی درمان توسط عشایر بهره-بردار و همچنین شناسایی گیاهان دارویی برای دام و نحوه استفاده و خواص درمانی آنها بود. انتخاب جامعهی نمونهی آماری پاسخگو از بین جوامع محلی بود که در مورد این تحقیق، جامعه پاسخگو مرکب از عشایر ترکمن در مراتع مراوهتپه بودند. در این مطالعه از نمونهگیری هدفمند و از روش گلوله برفی استفاده شد؛ تعدادی از عشایر بهرهبردار با تجربه برای مصاحبه اولیه انتخاب شدند. پس از طرح موضوع و جلب اطمینان و اعتماد آنها در ارتباط با موضوع تحقیق، پرسشنامه را تنظیم و روایی و پایایی آن مورد بررسی قرار گرفت. همزمان با پیمایش صحرایی، تعدادی پرسشنامه نیز در اختیار عشایر بهرهبردار منتخب قرار گرفت. میزان اعتبار پرسشنامه از طریق محاسبهی ضریب آلفای کرونباخ برای معیارهای مختلف محاسبه و تعیین شد. گیاهان نام برده شده شناسایی شدند. در نهایت، 26 گیاه سمی و 24 گیاه دارویی برای دام توسط بهرهبرداران معرفی شد.
لیلا لیریائی؛ محمد عواطفی همت؛ علی جهانی
چکیده
قومجانورشناسی یا اتنوزئولوژی مطالعه تعامل بین گروههای انسانی و جانوران اهلی و وحشی اطراف آنها است. این دانش جنبههای نامگذاری، شناسایی عادتهای غذایی، تولیدمثلی و زیستگاهی، دشمنان طبیعی، بیماریهای جانوران و شیوه درمان آنها، محافظت انسانها از خطر جانوران، استفادههای دارویی، غذایی، زینتی، مذهبی و روحانی انسان ...
بیشتر
قومجانورشناسی یا اتنوزئولوژی مطالعه تعامل بین گروههای انسانی و جانوران اهلی و وحشی اطراف آنها است. این دانش جنبههای نامگذاری، شناسایی عادتهای غذایی، تولیدمثلی و زیستگاهی، دشمنان طبیعی، بیماریهای جانوران و شیوه درمان آنها، محافظت انسانها از خطر جانوران، استفادههای دارویی، غذایی، زینتی، مذهبی و روحانی انسان از جانوران، و تشریح روابط و شیوههای تعامل با حیوان برای اهداف حفاظتی و همانند آنها است. هدف مقاله معرفی دانش قومجانورشناسی در پهنه پژوهشهای دانش بومی است. ابتدا دانش سنتی، اکولوژی قومی، زیستشناسی قومی و زمینههای خرد آن از جمله جانورشناسی قومی تشریح شده است و با مرور نمونههای کلاسیکی از میراث ایرانی همانند بازنامه و کبوترخانه و نمونههای جدیدی از پژوهشهای بینالمللی تلاش شده زمینههای پژوهشی مرتبط با جانورشناسی قومی معرفی گردد. در ادامه نمونههایی از دانش قومجانورشناسی ساکنان منطقهی حفاظت شدهی اشترانکوه در مورد خصوصیات زیستگاهی، عادتهای لانهگزینی، غذایی و دشمنان گونههای جانوری کبک، تشی و خرس قهوهای تشریح گردیده است. هر سه گونه توسط انسان شکار میشوند. کیسهی صفرا از اجزای پرکاربرد این گونهها است که با اهداف گوناگونی از جمله برای تسکین درد، درمان بیماریها و باورها مورد استفاده قرار میگیرد. یافتهها نشان میدهد آگاهیهای قومجانورشناسی میتواند مدیریت پایدار حیات وحش در سطح محلی را یاری نماید
محمد ابراهیم بنی حبیب؛ سمانه غفوری خرانق
چکیده
در مناطق خشک و نیمهخشک،شرایط کمآبی منجر به خلق سیستمهایمدیریتیسنتیمتناسبباویژگیهایمحلی شده است. ایرانیکیازقدیمیترینمناطقجهاناستکهازدیربازدرهرنقطهازآنمتناسبباشرایطاقلیمی،اجتماعی وفرهنگیآن منطقه سیستم بهرهبرداری از منابع آب منحصربهفردی حاکم بوده است. بهتدریج در طول نیمقرن اخیر سیستمهای مدیریتی مبتنی ...
بیشتر
در مناطق خشک و نیمهخشک،شرایط کمآبی منجر به خلق سیستمهایمدیریتیسنتیمتناسبباویژگیهایمحلی شده است. ایرانیکیازقدیمیترینمناطقجهاناستکهازدیربازدرهرنقطهازآنمتناسبباشرایطاقلیمی،اجتماعی وفرهنگیآن منطقه سیستم بهرهبرداری از منابع آب منحصربهفردی حاکم بوده است. بهتدریج در طول نیمقرن اخیر سیستمهای مدیریتی مبتنی بر دانش بومی جای خود را بهسیستمهای نوین مدیریتی دادند که به دلیل عدم انطباق سیستمهای نوین با شرایط اقلیمی و اجتماعی هر منطقه، شاهد بروز مشکلات عدیدهای در زمینه منابع آب و مدیریت منابع آب هستیم. با توجه به شرایط موجود این سؤال مطرح میشود که کدام چارچوب حکمرانی منابع آب در راستای توسعه پایدار منابع آب زیرزمینی، متناسب با اقلیمهای خشک و نیمهخشک میباشد؟ هدف از این تحقیق تلفیق قوانین حکمرانی سنتی و باستانی با اصول حکمرانی مؤثر برای توسعه چارچوب حکمرانی آب زیرزمینی در جهت رسیدن به توسعه پایدار میباشد. در حقیقت فرض بر این است که استفاده از فرهنگ و دانش بومی در زمینه مدیریت منابع آب و بازیابی نکات جدید با استفاده از تئوریهای جدید حکمرانی میتواند قطعه گم شده مدیریت آب زیرزمینی باشد. در این مقاله بهمنظور استخراج دانش بومی حکمرانی پایدار آبخوان از مدیریت قنات، از روش بررسی مقایسهای منابع علمی موجود و مشاهدات میدانی استفاده شده است. بدین منظور در ابتدا به معرفی حکمرانی مؤثر آب پرداخته و سپس عوامل مشترک آن را با حکمرانی سنتی مورد بررسی قرار داده تا بتوان به یک چارچوب حکمرانی منابع آب متناسب با اقلیمهای خشک و نیمهخشک دست یافت. در انتها با تلفیق پیشنهادهای حکمرانی سنتی با اصول حکمرانی مؤثر، میتوان شکافهای حکمرانی سنتی را پوشاند و به سیستم مدیریتی متناسب با شرایط اقلیمی و با در نظر گرفتن اصول نوین دست یافت. رویارویی مؤثرتر با چالشهای موجود عصر حاضر و ارائه الگوهای مناسب توسعه، با در نظر گرفتن دانش بومی و تلفیق با اصول حکمرانی مؤثر محقق خواهد شد.
دانش بومی
فاطمه ساعدی؛ مرضیه قاسمی
چکیده
تنوع نقوش، تکنیکهای دوخت، ظرافت بالا و هندسهای که در هنر بلوچیدوزی نهفته است در قرن اخیر موجب جلب نظر طراحان در سطح ملی و بینالمللی شده است. دوخت بلوچ باتوجه به پارچۀ زمینه به دو روش تارکش و تارشمار قابل اجراست. در دوختهای تارشمار تزئینات بلوچیدوزی بر روی قطعات هندسی جداگانهای دوخته شده و سپس به لباس اصلی متصل میشوند، ...
بیشتر
تنوع نقوش، تکنیکهای دوخت، ظرافت بالا و هندسهای که در هنر بلوچیدوزی نهفته است در قرن اخیر موجب جلب نظر طراحان در سطح ملی و بینالمللی شده است. دوخت بلوچ باتوجه به پارچۀ زمینه به دو روش تارکش و تارشمار قابل اجراست. در دوختهای تارشمار تزئینات بلوچیدوزی بر روی قطعات هندسی جداگانهای دوخته شده و سپس به لباس اصلی متصل میشوند، اما دوختهای تارکش مستقیم بر روی پارچۀ اصلی لباس اجرا میشوند و ارزش هنری بالاتری دارند، اما باید در نظر داشت که تمام نقوش و تکنیکهای دوخت با این روش قابل اجرا نیستند. پژوهش حاضر به روش تحلیلی ـ توصیفی در پی پاسخگویی به این پرسش است که؛ در تزئین لباس غیربومی با چه شیوههایی میتوان نقوش بلوچی را به صورت سنتی اجرا کرد؟ تلاش جهت شناخت نقوش بر مبنای پارچۀ زمینه جهت اجرای آسان و راحت در مباحث طراحی لباس هدف اصلی این پژوهش است. این نتایج حاصل شد که نقوش انتزاعی بر روی پارچههای با بافت معمولی به صورت ذهنی و تارکش قابل اجرا هستند و نقوش هندسی به جز تکنیکهای پرکار پنوچی و چوتل که فقط بر روی پارچۀ تارشمار قابل اجرا بوده، به صورت تارکش و ذهنی بر روی پارچههای معمولی نیز قابل اجرا هستند.
دانش بومی
سهیلا یوسف وند؛ ابوالفضل شریفیان؛ حمیدرضا قطب الدینی
چکیده
هدف مطالعه حاضر بررسی دانش دامداران شهرستان درهشهر استان ایلام در خصوص دو گونه گیاهی گل میمونی سازوئی و گاوزبان بود. بدین منظور از روشهای مشاهده میدانی، مصاحبه نیمهساختارمند و بازخورد جامعه با 57 دامدار باتجربه و آگاه دارای پروانه چرایی استفاده شد. نتایج نشان داد که دامداران از دانش عمیقی در خصوص جنبههای مختلف دو گیاه برخوردار ...
بیشتر
هدف مطالعه حاضر بررسی دانش دامداران شهرستان درهشهر استان ایلام در خصوص دو گونه گیاهی گل میمونی سازوئی و گاوزبان بود. بدین منظور از روشهای مشاهده میدانی، مصاحبه نیمهساختارمند و بازخورد جامعه با 57 دامدار باتجربه و آگاه دارای پروانه چرایی استفاده شد. نتایج نشان داد که دامداران از دانش عمیقی در خصوص جنبههای مختلف دو گیاه برخوردار بودند. این دانش دربردارنده تشریح خصوصیات مورفولوژیکی و گیاهشناسی، فنولوژی، زیستگاه شامل پراکنش جغرافیایی، خصوصیات اکولوژیکی و گونههای گیاهی همراه، خصوصیات علوفهای، نحوه برداشت گیاه، خواص درمانی و عوارض جانبی بود. نتایج مطالعه نشان داد اصلیترین خواص داروشناسی گونه گل میمونی سازوئی بر مبنای دانش سنتی دامداران در درمان سوختگی، رفع عفونت داخلی اندام تناسلی زنان و رفع عفونت به طور کلی و درمان جوش بود. این خواص برای گونه گاوزبان شامل اثر آرامبخشی و کاهش استرس و افسردگی بود. همچنین نتایج فرسایش دانش سنتی گیاهان دارویی ناشی از فوت سالخوردگان با تجربه در زمینه گیاهان دارویی و عدم علاقمندی نسل جدید به دانش سنتی را نشان داد. نوآوری این مطالعه در بررسی عمیق دانش سنتی دامداران در رابطه با ابعاد مختلف اتنوبوتانی در کنار خواص دارویی گیاهان است. دانش سنتی دامداران از ظرفیت بالایی در ترکیب با دانش مدرن برخوردار است.
یاسر حمزوی
چکیده
یکی از خاصترین گونههای دیوارنگاره، دیوارنگارۀ بومپارچه است. در مسیر مدیریت مطالعات هدفمند و بلند مدت دیوارنگارۀ بومپارچه، حفاظت صحیح از این آثار، قرار دارد. جهت حفاظت صحیح این آثار و تحلیل مطالعات حفاظتی انجام گرفته و اقدامات مورد نیاز آینده، ضروری است تا رویکردهای حفاظتی این آثار در بستر فرهنگی نیز مورد کنکاش قرار گیرند. ...
بیشتر
یکی از خاصترین گونههای دیوارنگاره، دیوارنگارۀ بومپارچه است. در مسیر مدیریت مطالعات هدفمند و بلند مدت دیوارنگارۀ بومپارچه، حفاظت صحیح از این آثار، قرار دارد. جهت حفاظت صحیح این آثار و تحلیل مطالعات حفاظتی انجام گرفته و اقدامات مورد نیاز آینده، ضروری است تا رویکردهای حفاظتی این آثار در بستر فرهنگی نیز مورد کنکاش قرار گیرند. بنابراین، در این پژوهش سعی شده است با مرور نتیجۀ اقدامات و مداخلههای حفاظتی بر روی دیوارنگارههای بومپارچه و نقاشیهای روی کرباس و همچنین بررسی تجربههای حفاظت و مرمّت در ایران، رویکردهای حفاظتی معرفی شوند تا بتوان با تکیه بر آن، مداخلههای صحیح و همچنین تحلیل صحیحی از اقدامات سالها و دورههای گذشته بر روی این گونه آثار انجام داد. هدف از پژوهش پیشرو، دستیابی به دانش بومی شناخت و حفاظت دیوارنگارههای بومپارچۀ دورۀ اسلامی و همچنین تحلیل مداخلههای حفاظتی بر روی این آثار، در ایران است. در نتیجۀ این پژوهش، رویکردهای حفاظتی دیوارنگارههای بومپارچه در دو بخش حفاظت مداخلهای و حفاظت پیشگیرانه تعریف شد تا بتوان بهترین نتیجه را از آن گرفت. هر کدام از رویکردها را در نظر بگیریم، حتماً باید به ویژگی دوگانۀ دیوارنگارههای بومپارچه توجه شود و با توجه به شرایط اثر، اقدامات مورد نیاز انجام شود.
لیلی خراشادیزاده
چکیده
پایپوشهای سنتی، در گذر زمان همواره تحت تأثیر عواملی چون آب و هوا و شرایط اقلیمی هر منطقه، سنتها، آداب و رسوم، شیوه زندگی و شغل و پیشه، در انواع مختلف و متفاوتی جلوهگر شدهاند. زیبایی، تنوع در فرم، رنگ و جنس، و تناسب این سه مورد با شرایط اقلیمی و فرهنگی، و همچنین استفاده از مواد و مصالح طبیعی و بومی، از جمله ویژگیهای آشکار این پایپوشها ...
بیشتر
پایپوشهای سنتی، در گذر زمان همواره تحت تأثیر عواملی چون آب و هوا و شرایط اقلیمی هر منطقه، سنتها، آداب و رسوم، شیوه زندگی و شغل و پیشه، در انواع مختلف و متفاوتی جلوهگر شدهاند. زیبایی، تنوع در فرم، رنگ و جنس، و تناسب این سه مورد با شرایط اقلیمی و فرهنگی، و همچنین استفاده از مواد و مصالح طبیعی و بومی، از جمله ویژگیهای آشکار این پایپوشها است.شهرستان بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی، از جمله مناطقی است که در گذشته تولیدات پایپوش آن از شهرت و آوازه بسیاری در منطقه و حتا کل کشور برخوردار بوده است. هنر-صنعتی بومی که امروزه از آن چیزی جز نام و آوازه، و معدود استادکاران کهنسال، باقی نمانده است. این در حالی است که علاوه بر اهمیت فرهنگی و تاریخی، پیشهی کفاشی سنتی به عنوان هنر-صنعتی بومی، به دلایلی همچون تکیه بر دانش و نیروی کار بومی و بهرهگیری از مواد و مصالح محلی و در دسترس، میتواند از جنبه اقتصادی و اشتغالزایی نیز حائز اهمیت ویژه باشد.هدف از انجام این پژوهش شناسایی و معرفی هنر-صنعت کفاشی سنتی در شهرستان بیرجند، محصولات، فرآیند تولید و ابزار و مصالح مورد استفاده در این صنعت میباشد. بدیهی است که گام اول در زمینهی حفظ واحیاء این پیشهی بومی، شناسایی و معرفی آن است تا پیش زمینه آن فراهم گردد تا با رفع نواقص و بهینهسازی، و همچنین با تکیه بر خلاقیت و نوآوری، پایپوش سنتی به محصولی کاربردی برای مصرف کننده امروزی تبدیل شود.این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام میپذیرد. بدینصورت که با بهرهگیری از فنون گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای، مشاهده و مصاحبه و با تکیهبر رویکرد تاریخی-تحولی تلاش میگردد تا پیشه کفاشی سنتی و نمونه تولیدات آن در شهرستان بیرجند شناسایی و معرفی گردد.
علیرضا خسرویانی؛ رقیه السادات وزیری بزرگ
چکیده
در هنگام مطالعه و پژوهش در ادبیات شفاهی قوم بختیاری با اسم ظرفd به نام «بوکله» مواجه شدیم که تولید آن در اکثر مناطق بختیاری نشین به فراموشی سپرده شده بود. از این رو، پژوهش حاضر با هدف یافتنروش تولید و باز زنده سازی آن شکل گرفت. در این راستا پس از کنکاش فراوان و یافتن نمونه ای از ظرف تولید شده در روستای صالح کوتاه واقع در دهستان ...
بیشتر
در هنگام مطالعه و پژوهش در ادبیات شفاهی قوم بختیاری با اسم ظرفd به نام «بوکله» مواجه شدیم که تولید آن در اکثر مناطق بختیاری نشین به فراموشی سپرده شده بود. از این رو، پژوهش حاضر با هدف یافتنروش تولید و باز زنده سازی آن شکل گرفت. در این راستا پس از کنکاش فراوان و یافتن نمونه ای از ظرف تولید شده در روستای صالح کوتاه واقع در دهستان موگوئی از توابع شهرستان کوهرنگ، اقدام به گردآوری دادهها به صورت میدانی و از طریق مصاحبه، مشاهده و ثبت اطلاعات و عکسبرداری نمودیم. در این روستا تعدادی از زنان بختیاری اقدام به تولید این ظرف می;کردند. از ویژگیهای شاخص این ظرف میتوان به مقاومت و سختی بالا، ضربهپذیر بودن، سهولت ساخت و استفاده از مواد بومآورد در ساخت آن و زیست تخریب پذیر بودن این ظرف اشاره نمود؛ مقاومت آن در برابر آب ضعیف و در آن حل میگردد، به همین دلیل میتوان استفاده از آن را به عنوان یک ابزار برای تعامل بیشتر انسان با محیط زیست مورد بازنگری قرار داد.
نیما شجاعی باغینی
چکیده
اکثر برنامههایی که در ایران ذیل مفهوم «نوسازی»، تعریف و اجرا شدهاند، کمتر به عناصر فرهنگی و «بومی» این مرزوبوم نظر داشتهاند و به همین دلیل، در برخی از حوزهها، مخصوصاً محیطزیست و آب، به «بحران» های موجود در آنها دامن زدهاند. ازهمینرو، به نظر میرسد که بایستی در مفاهیم «نوسازی» و «توسعه» ...
بیشتر
اکثر برنامههایی که در ایران ذیل مفهوم «نوسازی»، تعریف و اجرا شدهاند، کمتر به عناصر فرهنگی و «بومی» این مرزوبوم نظر داشتهاند و به همین دلیل، در برخی از حوزهها، مخصوصاً محیطزیست و آب، به «بحران» های موجود در آنها دامن زدهاند. ازهمینرو، به نظر میرسد که بایستی در مفاهیم «نوسازی» و «توسعه» بازنگری کرد و با اتکا به مفهوم «سنت» و توجه به «علم اجتماعی رهاییبخش»، برای دگرگونی پارادایمی که بقول هانا آرنت کمر به نابودی «طبیعت» بسته است، تلاش نمود. مستند ارزشمند «مادرکشی» ساختۀ کمیل سوهانی که در محافل آکادمیک و غیرآکادمیک داخل و خارج بسیار مورد تقدیر قرار گرفته است و با بینشی تاریخی، به موضوع «بحران آب» در ایران پرداخته، قادر است به پرورش آن «علم اجتماعی رهاییبخش» کمک کند. به نظر میرسد که رویکرد نظری و روشی این مستند، مشابه آن چیزی است که در «نهادگرایی جدید» دنبال میشود. در «نهادگرایی جدید»، هم تاریخ مهم است و هم عناصر «بومی» موجود در آن؛ در نتیجه، با کمک از این رویکرد، میتوان در مبانی و مبادی مکتب «نوسازی» که تاکنون نهتنها در ایران، بلکه در دیگر کشورها، «اثرات جانبی منفی» فراوانی برجای گذاشته است، بازنگری کرد. ازاینرو، در این مقاله، مطابق با این رویکرد و با اشاره به آن مستند، تلاش میشود تا ضمن نقد مختصات نظام دانش موجود در مواجه با بحران محیطزیست، و «دور باطل» تشدید «بحران آب» در ایران، به «نهادگرایی جدید»، بهعنوان بدیلی پارادایمی و رهاییبخش در شناخت آنچه در این حوزه بر سر طبیعت ایران آورده شده است، تأکید و تکیه شود.