نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد باستان‌شناسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد باستان‌شناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری سنجش‌ازدور و GIS دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

4 دکتری مدیریت بحران پژوهشگاه شاخص پژوه دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

مردم محلی هر منطقه، مرجعی مهم برای شناخت بهتر آثار تاریخی فرهنگی هستند؛ که می‌بایست در پژوهش‌های باستان‌شناختی، به‌عنوان وجه مهمی از یک محوطه یا یک اثر باستانی، مدنظر قرار گیرند. در پژوهش حاضر، دانش افراد آگاه بومی جزیره‌ی کیش پیرامون شهر تاریخی حریره، با هدف شناخت بیشتر آثار فرهنگی این شهر و در نتیجه حفاظت از آن‌ها، مورد استفاده قرار گرفته است. روش پژوهش کیفی است و جمع‌آوری اطلاعات بر پایه‌ی بررسی میدانی باستان‌شناختی، تحلیل عکس‌های هوایی قدیمی، مصاحبهی‌ مبتنی بر پرسش‌وپاسخ تفصیلی و مطالعات اسنادی بوده است. این پژوهش با توجه به رویکرد ارزش مبنا در حفاظت و مدیریت بهتر میراث ‌فرهنگی و با تأکید بر دانش محلی بومیان جزیره‌ی کیش به معرفی تعدادی از آثار فرهنگی شهر حریره می‌پردازد که کمتر مورد توجه بوده‌اند؛ بدین ترتیب در ارتباط با کارکرد احتمالی کانال شناسایی شده در ساحل این محوطه‌ی بندری، دانش محلی به‌عنوان ابزاری برای شناخت تکمیلی مورد استفاده قرار گرفت. انبار نگه‌داری خرما، بقایای صدف‌های مرواریدساز موجود در امتداد خط ساحلی و تنه‌ی خشکیده‌ی درخت لور نیز از داده‌های دیگر این پژوهش هستند که پی‌بردن به کارکرد و ماهیت آن‌ها با کمک دانش و تجربه‌ی افراد محلی میّسر شد.

کلیدواژه‌ها

  • افشار سیستانی، ایرج. (1377)، جزیرۀ کیش مروارید خلیج‌فارس، تهران: نشر هیرمند، چاپ اول.
  • بیکر، آلن؛ سیلیتو، پل و پاتیر، جوهان. (1391)، ارزیابی دانش بومی، ترجمۀ: طاهر زارعی، تهران: نشر پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  • بختیاری، حسین. (1357)، «پیشینۀ تاریخی جزیرۀ کیش»، بررسی‌های تاریخی، سال سیزدهم، شمارۀ 4: 64-41.
  • جودکی، محمدعلی و هدایتی، علی‌اصغر. (1393)، «بررسی تاریخی غوص و صید سنتی مروارید در خلیج‌فارس»، فصلنامۀ مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج‌فارس، سال اول، شمارۀ 1: 73-89.
  • حاجیانی، فرخ. (1396)، «واژه‌های ویژۀ ماهی و ماهیگیری، مروارید و آبزیان در گویش بومیان جزیرۀ کیش»، نامۀ فرهنگستان (ویژه‌نامۀ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی)، سال اول، شمارۀ 7: 209-234.
  • حموی، یاقوت. (1347)، برگزیدۀ مشترک یاقوت حموی، تهران: نشر ابن‌سینا.
  • حناچی، پیروز؛ ملازاده، فاطمه و فدائی‌نژاد بهرامجردی، سمیه. (1396)، «توسعۀ چهارچوب مفهومی مدیریت ارزش مبنا در مکان‌های فرهنگی تاریخی»، فصلنامۀ نقش‌جهان، سال هفتم: شمارۀ 3، 1-14.
  • دلاور، علی. (1383)، مبانی نظری و عملی پژوهش، تهران: نشر رشد، چاپ سوم.
  • رضوان تبار، امیر؛ پروانه، فرهاد و صفائی، مریم. (1397)، «نگاهی به اقتصاد جزیرۀ کیش در دوره رونق تجاری (قرون پنجم تا هشتم هجری قمری)»، مطالعات خلیج‌فارس، سال چهارم، شمارۀ 15: 51-60.
  • سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح. (1383)، جغرافیای جزایر ایرانی خلیج‌فارس: استان هرمزگان بخش کیش (جزایر کیش و هندورابی)، تهران: نشر سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح، چاپ اول.
  • سورتیجی، سامان و مرتضایی، محمد. (1391)، «نتایج کاوش‌های باستان‌شناسی در شهر حریرۀ کیش»، پژوهشنامۀ خلیج‌فارس (دفتر پنجم)، به کوشش عبدالرّسول خیراندیش و مجتبی تبریز نیا، تهران: نشر خانۀ کتاب، چاپ اول: 77-92.
  • صفی نژاد، جواد. (1379)، نظام‌های بهره‌گیری از آب با تکیه بر قنات در جزیرۀ کیش، جزیرۀ کیش: نشر معاونت طرح و برنامه سازمان منطقه آزاد کیش، چاپ اول.
  • عمادی، محمدحسین و امیری اردکانی، محمد. (1383 الف)، «تلفیق دانش بومی و دانش رسمی: ضرورت دستیابی به توسعۀ پایدار کشاورزی»، دانش بومی و توسعه پایدار: چاره‌ها و چالش‌ها. به کوشش محمدحسین عمادی و اسفندیار عباسی، تهران: نشر سروستان، چاپ اول: 11-35.
  • فدائی‌نژاد، سمیه؛ عشرتی، پرستو؛ حناچی، پیروز. (1397)، اصالت و یکپارچگی در حفاظت منظر فرهنگی، تهران: نشر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چاپ اول.
  • کفیل‌زاده، فرشید؛ اسماعیلی ساری، عباس؛ فاطمی، سید محمدرضا؛ وثوقی، غلامحسین و جمیلی، شهلا. (1382)، «بررسی رابطۀ آلودگی‌های نفتی با تراکم صدف مروارید ساز محار (Pinctada fucata) در خلیج‌فارس»، مجلۀ علمی شیلات ایران، سال دوازدهم، شمارۀ 4: 127-142.
  • کاشانی، ابوالقاسم عبدالله. (1385)، عرایس الجواهر و نفایس الاطالب، به کوشش ایرج افشار، تهران: نشر المعی، چاپ اول.
  • کبیری، احمد و فرهنگی، عادل. (1372)، «مرمت بناهای تاریخی جزیرۀ کیش و محوطۀ باستانی شهر حریره»، فصل‌نامۀ علمی فنی هنری اثر، سال دهم، شمارۀ 22 و 23: 76-150.
  • مختارپور، رجبعلی. (1387)، دو سال با بومیان جزیرۀ کیش، تهران: نشر ورجاوند، چاپ اول.
  • مختارپور، رجبعلی و عبداله‌پور، جمال. (1388)، دانش بومی در معماری سنتی کیش، جزیرۀ کیش: صداوسیمای مرکز کیش (گزارش طرح پژوهشی منتشرنشده).
  • مستوفی، حمدالله بن ابی بکر. (1389)، نزهه القلوب، به کوشش گای لسترنج، تهران: نشر اساطیر، چاپ اول.
  • مستوفی، فرخ. (1387)، «صد و تجارت مروارید در خلیج‌فارس در قرن نوزدهم میلادی»، نشریۀ بررسی‌های نوین تاریخی، سال چهارم، شمارۀ 4 و 5: 6-26.
  • معظمی، نسرین. (1392)، «خلیج‌فارس از تجارت مروارید تا تولید نفت»، مجموعۀ مقالات نهمین همایش خلیج‌فارس، به کوشش احمد پوراحمد و بابک ارسیا، تهران: نشر جهاد دانشگاهی واحد صنعتی امیرکبیر، چاپ اول: 11-19.
  • موسوی، محمود. (1376)، «کاوش باستان‌شناسی در شهر تاریخی حریره»، گزارش‌های باستان‌شناسی، سال اول، شمارۀ 1: 205-240.
  • مهندسین مشاور ماندگار طرح فارس. (1399)، طرح جامع راهبردی شهر تاریخی حریره، جزیرۀ کیش: پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی حریره (گزارش منتشرنشده).
  • نیکزاد، ذات‌الله. (1381)، گزارش پژوهش و بررسی مسجد کهن شهر تاریخی حریره، جزیرۀ کیش: پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی حریره (گزارش منتشرنشده).

 

  • Antweiler, Christoph. (1998). "Local knowlwdge and Local Knowing. An Anthropological Analysis of Contested"Cultural Products' in the Context of Development." Nomos, 93(4/6), 469-494.
  • Burra Charter. (2013). the Australia ICOMOS Charter for Places of Cultural Significance, https://australia.icomos.org/publications/burra-charter-practice-notes /. (access date: 2021.10.14).
  • Chambers, Robert. (1992c). Rapid Apparaisal: Rapid, Relaxed and Participatory. Brighton: Institue of Development Studies, University of Sussex.
  • Cornwall, Andrea and Jewkes, Rachel. (1995)." What is Participatory Research?", social sciene and medicine, 41(12), 1667-1676.
  • Geertz, Clifford. (1983). Local knowledge: Further essays in interpretive anthropology. New York, Basic Books.
  • ICCOMOS, (2012). Guidelines for Education and Training- Practical Instructions for Practitioners, CIF.

http://cif.icomos.org/ (access date:2021.03.18)

  • ICCROM (2007). Sharing,Conservation, Decisions. ICCROM. Rome. Italy.

https://www. iccrom.org/sites/default/files/2018-01/iccrom_15_

sharingconservdecisions-lt_en.pdf./.  (access date: 2021.10.14).

  • ICOMOS New Zealand Charter, (2010). ICOMOS New Zealand Charter for the Conservation of Places of Cultural Heritage Value.

https://www.iccrom.org/sites/default/files/2018/. (access date: 2021.10.14).

  • Jokilhetio, Jukka. (2007). "Consrvation Concepts" In Sullivan, Sharon and Mackay, Richard (eds.). Archaeological Sites: Conservation and Management, Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 71-81.
  • Mason, Randall. and Avrami, Erica. (2002). "Heritage Values and Challenges of Conservation " In Teutonico, Jeanne Marie and Palumbo, Gaetano (eds.). Management Planning for Archaeological Sites, An International Workshop Organized by the Getty Conservation Institute and Loyola Marymount University, May 2000. Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 13-26.
  • Rodwell, Daniel. (2007). Conservation and Sustainability in Historic Cities. UK: Blackwell.
  • Sparedly, James P. (1980). Participant Observation. New York: Holt, Rinehart and Winston.
  • Sullivan, Sharon and Mackay, Richard. (2012). Archaeological Sites: Conservation and Management, Los Angeles: The Getty Conservation Institute.
  • UNESCO, (2014). Local and Indigenou Knowledge.

http://www.unesco.org/new/en/ natural -science/priority-areas/links/ (access date: 2021/03/12).

  • Whitehouse, David. (1976). "Kish." Iran: Journal of the british institute of Persian studies 14, 146-147.
  • Wilkinson,Tony J. (2003). Archaeological Landscapes of the Near East. Arizona: University of Arizona
  • Gustavo F. Araoz. (2008). "World-Heritage Historic Urban Landscapes: Defining and Protecting Authenticity". APT Bulletin: Journal of Preservation Technology, 39(2/3), 33-37.