نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه پیام نور

2 دبیر دبیرستان قروه

3 دانشیار گروه علوم اجتماعی،دانشگاه پیام نور

چکیده

. مرگ در طول زندگی و تاریخ همراه انسان و حیات او بوده و همیشه ذهن انسان را به خود مشغول داشته است. مرگ باعث درد و رنج،فقدان ، سوگ ، تخیل، مراسم و مویه می‌شود. مراسم مرگ در فرهنگ‌های مختلف متفاوت است. مویه‌های پس از مرگ در چارچوب یک ژانر ادبی امری شناخته‌شده هست. در هر جامعه‌ای که مرگ اتفاق می‌افتد مراسم خاصی شکل می‌گیرد که مویه بخشی از آن را تشکیل می‌دهد . هدف پژوهش حاضر ، بررسی فرآیند مرگ و سوگواری و مرثیه‌سرایی در(شجاع‌آباد) یکی از روستاهای کردستان است . داده‌های تحقیق بر اساس مشاهدات میدانی و بخشی از طریق مصاحبه‌ای عمیق با زنان و مردان چند روستای حومه شهرستان قروه به‌دست‌آمده است. اطلاعات به‌دست‌آمده نشان می‌دهند که در هنگام مرگ یک متوفی، یک‌رشته مراسم پی‌درپی برای برگزار می‌شود و در طی مراسم، غالباً مویه سر داده می‌شود. مردان و اما بیشتر زنان به‌عنوان حافظ و نگهبان و سراینده این مرثیه‌ها شناخته می‌شوند. . این متن‌ها ازنظر معنی حاوی مضامینی چو ن جدایی ، تنها ماندن ، شکوائیه از کار خدا و روزگار ، ناپایداری حیات ، بی‌وفایی دنیا ، ناتوانی انسان در برابر مرگ ، ناکامی و... هستند .

کلیدواژه‌ها

  • آریس، فیلیپ. (1392)، تاریخ مرگ، ترجمه:محمدجواد عبداللهی، تهران، نشر علم.
  • اسماعیل‌پور، خلیل، بخشعلی زاده مرادی، شهناز. (1393)، شدت واکنش‌های سوگ ناشی از فوت خویشاوندان درجه‌یک، مجله روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی ایران، دوره 20، شماره 4، 363- 371.
  • افتخار زاده، نادر، صلواتی محمد. (1391)، مرگ و بی‌مرگی در شعر حماسی و عرفانی، فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی ، شماره 12.
  • الیاس، نوربرت. (1399)، تنهایی دم مرگ، ترجمه: امید مهرگان و صالح نجفی، تهران، انتشارات گام نو.
  • باوان پوری مسعود، آزادی سکینه، سجادی فر وحید. (1394)، «پایه موری» (رثا) در ادبیات شفاهی
  • کردی جنوبی، پژوهشنامه ادبیات کردی، شماره 1.
  • بولبی، جان. (1980)، زیان وابستگی، ترجمه: کتایون صفر زاده، تهران، انتشارات دانژه.
  • پارسا پژوه، سپیده. (1383)، کتاب مرگ، سوگواری و خاک‌سپاری، نامه انسان‌شناسی، شماره 5.
  • تابعی ملیحه، یوسفی علی، صدیق اورعی غلامرضا. (1396)، پدیدارشناسی تجربی واکنش به مرگ، نشریه راهبرد فرهنگ، شماره 40.
  • حریری، نجلا. (1396)، اصول و روش‌های پژوهش کیفی، تهران، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
  • خان محمدی محمدحسین، دولتی سیاب اکرم. (1394)، مویه‌ها و بین قوم لر و لک مویه‌ها را با توجه به فعالیت اقتصادی و موقعیت اجتماعی مردان، زبان و ادبیات فارسی، شماره 84.
  • دورکیم، امیل. (1915)، صور بنیانی حیات دینی، ترجمه: باقر پرهام، تهران، نشر مرکز.
  • دهخدا، علی‌اکبر. (1377)، لغت‌نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  • دورانت ویل. (1350)، لذات فلسفه، ترجمه: عباس زریاب خویی، تهران، نشر اندیشه.
  • زرین‌کوب، عبدالحسین. (1379)، شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب، تهران، انتشارات علمی.
  • سام آرام عزت‌الله. (1390)، داغدیدگی: مقاله‌ای در سوگ دکتر محمد عبداللهی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 52،:265-280.
  • صالحی مازندرانی محمدرضا، ابراهیمی مختار، امامی نصرالله، بازوند علی. (1393)، گونه‌های سبکی در
  • مرثیه‌سرایی فارسی، نشریه سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی، پاییز، شماره 25.
  • فردوسی ابوالقاسم. (1386)، شاهنامه، به کوشش عبدالله اکبریان راد، تهران، الهام.
  • فروید زیگموند. (1398)، کتاب تأملاتی دربارۀ جنگ و مرگ، ترجمه:افسانه دبیری، تهران، نشر پیله.
  • کلهیر، آلن. (1397)، تاریخ اجتماعی مُردن ، ترجمه: قاسم دلیری، تهران، انتشارات ققنوس
  • کوئن، بروس. (1385)، درآمدی به مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه:محسن ثلاثی، تهران، نشر توتیا.
  • گیدنز، آنتونی. (1386)، جامعه‌شناسی،ترجمه:منوچهرصبوری، تهران، انتشارات نی.
  • گیرتز، کلیفورد. (1399)، تفسیر فرهنگ‌ها، ترجمه:محسن ثلاثی، تهران، نشر ثالث.
  • گروسی سعیده، خواجه روح‌الله، گروسی بهشید. (1393)، درک افراد سوگوار از پدیده مرگ، فصلنامه اخلاقی زیستی، شماره 14.
  • گیلانی نجم الدین، اکبری مرتضی، یاری سیاوش. (1396)، بررسی تحلیلی و تطبیقی سوگ آیین‌های لری و کردی باسنت سوگواری در شاهنامه،نشریه ادبیات تطبیقی، شماره.17.
  • گیلانی، نجم الدین. (1398)، بررسی تطبیقی سوگ آیین‌های لری و کردی با سنت سوگواری در
  • میان‌رودان، فصلنامه علمی فرهنگ ایلام ، شماره 62 و 63.
  • لرستانی، فریبرز، ملکی امیر، زاهدی مازندرانی محمدجواد، محمد زاده حسین. (1400)، تحلیل
  • جامعه‌شناسی فهم و مواجهه با مرگ عزیزان در بلایای جمعی، توسعه اجتماعی، دوره 16، شماره 1.
  • مترلینگ، موریس. (1376)، دنیای پس از مرگ،ترجمه:منصوری ذبیح‌الله، تهران، انتشارات صفار.
  • متفورد، میراندا بروس. (1396)، دایره المعارف مصور نمادها و نشانه‌ها،ترجمه:معصومه انصاری، حبیب بشیر پور، چاپ دوم، تهران:نشر سایان.
  • محسنی نیا ناصر، پور یزدان پناه کرمانی آرزو. (1388)، مرثیه‌سرایی در ادب فارسی و عربی، ادبیات تطبیقی، سال 1388، شماره 8.
  • مراد خانی صفیه، قبادی اصل پرستو. (1388)، ادبیات مویه: مور در ایل کاکاوند، فصلنامه فرهنگ مردم ایران، شماره 18 و 19.
  • مراد خانی صفیه، قبادی اصل پرستو. (1390)، آیین سوگواری در ایل کاکاوند، فصلنامه فرهنگ مردم ایران، شماره 26.
  • مؤتمن زین‌العابدین. (1364)، شعر و ادب فارسی،تهران:انتشارات زرین، چاپ دوم.
  • نظریان، حسین و همکارش. (1393)، مقاله‌ای مرثیه‌سرایی در شعر و ادب لکی، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 35.
  • هاسه، اولریش، ویلیام لارج. (1384)، موریس بلانشو، ترجمه:رضا نوحی، تهران، نشر مرکز.
  • هادیان مرتضی، فرزی فرزاد، صفر پور توران. (1398)، مرگ و سوگ در شاهنامه فردوسی، گردهمایی سراسر انجمن ترویج زبان و ادب فارسی در ایران،.
  • والتر تونی. (1396)، کتاب مرگ و مدرنیته،ترجمه:هاجر قربانی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و هنر ارتباطات
  • وردن ویلیام ج.(1377)، رنج و التیام در سوگواری و داغ‌دیدگی، ترجمه:محمد قائد، تهران، طرح نو.
  • هدایت صادق. (1400)، فرهنگ عامیانه مردم ایران، به کوشش جهانگیر هدایت، تهران:نشر چشمه.

 

ب) منابع شفاهی:

  • اصغری، عیسی: 81 ساله، روستای شجاع‌آباد، کشاورز، زمستان
  • حسینی، سید حسام: 59 ساله، روستای چمقلو، کشاورز، پاییز
  • خالدیان، نجیبه: 74 ساله، قروه، خانه‌دار، تابستان
  • شیرین، خ: 58 ساله، روستای یلغوزآغاج، خانه‌دار، پاییز، 1399
  • غلامی، شرافت: 72 ساله، روستای منتش، خانه‌دار، زمستان
  • فرهادی، فاطمه، 50 ساله، قروه، غسال، زمستان
  • فروغی، محمدحسین، فرهنگی بازنشسته، زمستان
  • قبادی، فاطمه: 74 ساله، روستای شجاع‌آباد، خانه‌دار، پاییز
  • کریمی، محمود: 55 ساله، روستای یلغوزآغاج پاییز، فرهنگی، 1399
  • گل‌اندام، شبانی، 72 ساله، روستای شجاع‌آباد، مغازه‌دار، 1399.
  • میرزایی، حبیب‌الله: 73 ساله، روستای شجاع‌آباد، کشاورز، زمستان
  • نازار. ا، 70 ساله، روستای میناب آباد، خانه‌دار، 1385.