نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار نساجی پژوهشکده میراث فرهنگی
چکیده
عنصر «رنگ» در یک اثر هنری قادرست افکار و احساسات عمیق انسانی را که ممکن است با چشم دیده نشوند، به زیبایی بیان کند. بنابراین، نحوه انتخاب و همنشینی فامهای رنگی در یک اثر هنری می تواند پرده از احساسات، آرزوها و آلام خالق آن اثر بردارد. بر این اساس، ارزیابی پالتهای رنگی آثار هنری علاوه بر جنبه زیبایی شناسی می تواند پیرامون دانش رنگ شناختی خالق اثر و عوامل تاثیرگذار بر آن نیز رهنمون باشد. در این پژوهش، برای اولین بار پالتهای رنگی سه نمونه از دست بافته های سنّتی بلوچ با استفاده از روش دستگاهی طیف سنجی انعکاسی و تئوری رنگ ایتن مورد ارزیابی قرار گرفته اند. نتایج نشان میدهند که فامهای رنگی شناسایی شده در دستبافته ها به شیوه رنگرزی سنّتی و به کمک گیاهان رنگده بومی (چَغَک، گل گز، ناش، رودنگ ...) بدست آمده اند. علاوه‌بر‌این، داده‌های طیف سنجی انعکاسی مُهر تاییدی بر دانش رنگ‌شناختی اقوام بلوچ است، چرا که پالت رنگی این دستبافته ها با گذر زمان از کمترین میزان تغییرات رنگ برخوردار بوده اند. از‌سویی‌دیگر، اکثر فامهای رنگی موجود در این دستبافته ها از نوع فامهای اولیه و ثانویه «گرم و خالص» هستند و اغلب از الگوهای هارمونی «مکمل و مشابه» ایتن پیروی میکنند.
کلیدواژه‌ها
- آویشی، جواد. (1401). مصاحبه تلفنی پیرامون موضوع رنگزاهای طبیعی و رنگرزی سنّتی در اقلیم سیستان و بلوچستان.
- احراری، عبدالله. حاجی، امین‌الدین و نظامی، رؤیا. (1386). طرح، نقش و رنگ‌بندی قالی بلوچ خراسان. مجموعه مقالات دومین سمینار فرش دست‌بافت ایران، تهران: مرکز ملی ایران، 581-588
- احمدی پیام، رضوان. (1394). طرح و نقش قالیچه‌های سجاده‌ای بلوچ خراسان. مجموعه مقالات همایش ملی فرش دست‌بافت خراسان جنوبی، دانشگاه بیرجند، 618-632.
- امیرشاهی، سید حسین و آگهیان، فرناز. (1386). فیزیک رنگ محاسباتی. تهران: ارکان دانش.
- کاتی، مهدی. (1401). مصاحبه تلفنی پیرامون کارگاه‌های رنگرزی سنّتی و هنرمندان رنگرز در اقلیم سیستان و بلوچستان.
- ایتن، یوهانس. (1399). عناصر رنگ، ترجمۀ بهروز ژاله دوست. تهران: مارلیک.
- ایتن، یوهانس. (1401). هنر رنگ، ترجمۀ عربعلی شروه (چاپ هفدهم). تهران: یساولی.
- بیرن، فابر. (1373). خلاقیت در رنگ: برخورد پویا با رنگ برای نقاشان و طراحان، ترجمۀ جلال شباهنگی. تهران: فرهنگان.
- تناولی، پرویز. (1394). نمکدان: دستبافته‌های عشایری و روستایی ایران. تهران: نظر.
- حاج محمدحسینی و آیت‌اللهی، حبیب. (1384). زیبایی‌شناسی فرش روستایی، گلجام، دوره 1،شماره 1: 61-94.
- حسین‌آبادی، زهرا و رهنورد، زهرا. (1385). بررسی نقش و رنگ در قالی سیستان، گلجام، 5-4، 57-74.
- حصوری، علی. (1371). فرش سیستان. تهران: فرهنگیان.
- رحیم‌پور، شهدخت و نعمت‌شهربابکی، ابوالقاسم. (1397). شناسایی و بررسی سفره‌های سیستان و بلوچستان، گلجام، 34، 53-71.
- صوراسرافیل، شیرین. (1378). رنگ‌های ایرانی: رنگرزی با رنگ‌های طبیعی به روایت استادان رنگرز. تهران: موسسه تحقیقات فرش دست‌بافت.
- فروغی نیا، مریم و شاهسوار، مرتضی. (1394). بررسی تطبیقی ویژگی‌های ساختاری و طرح فرش بلوچ خراسان و فرش سیستان. مجموعه مقالات همایش ملی فرش دست‌بافت خراسان جنوبی، دانشگاه بیرجند، 648 ـ 658.
- قنبری عدیوی، مریم. (1394). بررسی ترکیب رنگ قالیچه‌های بلوچی خراسان جنوبی. مجموعه مقالات همایش ملی فرش دست‌بافت خراسان جنوبی، دانشگاه بیرجند، 537 ـ 549.
- گلکار، عباس. (1401). مصاحبه حضوری و تلفنی پیرامون گیاهان رنگده و شیوه رنگرزی سنّتی الیاف طبیعی در کارگاه رنگرزی ایشان.
- گنزالس، رافائل و وودز، ریچاردیوجین. (1390). پردازش عکس دیجیتال، ترجمه: عین‌الله جعفر نژاد قمی. بابل: علوم رایانه.
- نیک‌اندیش، بهزاد و چیت‌سازیان، امیرحسین. (1393). زیبایی‌شناسی رنگ و طرح در قالیچه‌های محرابی بلوچ. پیکره، 6، 41-53.
)