نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد مرتعداری دانشگاه منابع طبیعی گرگان
2 دانشیار مرتعداری دانشگاه منابع طبیعی گرگان
3 کارشناس ارشد مرتعداری دانشگاه منابع طبیعی گرگان
چکیده
تاریخ دریافت: 21/9/92
تاریخ پذیرش: 15/2/93
چکیده
یکی از موارد بحث برانگیز پیرامون گیاهان دارویی، دانش بومی است. این دانش بسیار گسترده است و جنبه‌های متفاوتی از جمله اتنوبوتانی گیاهان دارویی را نیز دربرمی‌گیرد. اتنوبوتانی به معنی دانشی است که بشر از گیاه-شناسی و اکولوژی محیط زیست گیاهان دارد. در این تحقیق یک ارزیابی اتنوبوتانیکی در 5 روستای واقع‌شده در منطقة ترکمن‌نشینِ اطراف شهرستان کلاله واقع در شمال شرقی استان گلستان، صورت پذیرفت. جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از مصاحبه و پرسشنامه در سه مرحله انجام شد و اطلاعاتی مانند زمان جمع‌آوری، پراکنش اکولوژیکی، نام محلی، خواص درمانی و اندام دارویی مورد استفاده برای گیاهان مورد مطالعه، مجموعاً با استفاده از 234 پرسشنامه ثبت شد. در این بررسی تعداد 45 گونه دارویی– خوراکی، متعلق به 21 خانواده با توجه به سابقه مصرف توسط مردم بومی معرفی شد. نتایج نشان داد که دانش بومی نه تنها دارای اطلاعاتی در زمینه خواص درمانی گونه‌های دارویی است، بلکه درمورد خصوصیات اکولوژیکی گیاهان (اتنواکولوژی) نیز اطلاعات گرانبهایی دارد که حتی بدون نیاز به عملیات اکولوژیکی و صرف هزینه و زمان بسیار جهت پلات‌اندازی، می‌توان پراکنش تقریبی آنها را نیز برآورد نمود.
کلیدواژه‌ها
- بارانی، حسین. (1382)، بررسی مبانی فرهنگ مرتعداری در بین گله داران البرز شرقی. رساله دکتری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
- پازوکی، منوچهر. (1380)، مرتع، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول.
- پویان، محسن. (1368)، گیاهان دارویی جنوب خراسان، سازمان چاپ مشهد.
- جعفرنیا، ساسان؛ خسروشاهی، سارا؛ قاسمی، میترا. (1385)، راهنمای جامع و مصور خواص و کاربرد گیاهان دارویی، چاپ سوم. مشهد: انتشارات سخن گستر.
- حاجی‌آخوندی، ع. و بلیع، ن. (1381)، راهنمای کاربردی گیاهان دارویی، تهران: مرکز انتشارات علمی، دانشگاه آزاد اسلامی.
- زمان، ساعد. (1382)، گیاهان دارویی: روش‌های کشت، برداشت و شرح مصور رنگی 256 گیاه، انتشارات ققنوس. چاپ پنجم
- قربانی‌دهنه، عبدالباسط. (1383)، بررسی اتنوبوتانی در استان گلستان و مناطق همجوار، پایان‌نامه کارشناسی ارشد گیاه‌شناسی (سیستماتیک)، دانشگاه تهران، دانشکده علوم.
- مطالعات حوزه آبخیز کچیک (مطالعات پایه) (1377)، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان (معاونت آبخیزداری).
- مظفریان، ولی‌الله؛ میروکیلی، محمد؛ برزگری، غلام رضا. (1379)، فلور یزد، مؤسسه انتشارات یزد.
- نجفی، قاسم؛ کلوندی، رمضان؛ صفی‌خانی، کیوان. (1384)، معرفی دانش بومی و یافته‌های جدید گیاه دارویی، مجموعه مقالات همایش ملی توسعه پایدار گیاهان دارویی.
- وجدانی، حمیدرضا. (1381)، گیاهان دارویی و کاربرد آنها در دامپزشکی و دامپروری، مجله دامدار، شماره 11.
- Ghorbani A. (2005). Studies on pharmaceutical ethnobotany in the region of Turkmen Sahra, north of Iran (Part 1): General results. Journal of Ethnopharmacology. 102.
- Giday M., Afsfaw Z., Elmqvist T. and Z. Woldu. (2003). An ethnobotanical study of medicinal plants used by the Zay people in Ethiopia. Journal of Ethnopharmacology. 85.
- Heinrich M. (2000). Ethnobotany and its role in drug development. Phytotherapy Research. 14.
- Long Ch. and L. Rong. (2004). Ethnobotanical studies on medicinal plants used by the Red-headed Yao People in Jinping, Yunnan Province, China. Journal of Ethnopharmacology. 90.
- Martin G. J. (1995). Ethnobotany: A methods manual. Published by Chapman and Hall. Royal Botanic Gardens, Kew, UK. 268.
- Qureshi R. A. and M. A. Ghufran. (2007). Indigenous knowledge of selected medicinal wild plants of district Attock, Punjab, Pakistan. Pakistan Journal of Botany. 39.
- Soejarto D. D., Fong H. H. S., Tan G. T., Zhang H. J., Ma C. Y., Franzblau S. G., Gyllenhaa C., Riley M. C., Kadushi M. R., Pezzuto J. M., Xuan L. T., Hiep N. T., Hung N. V., Vu B. M., Loc P. K., Dac L. X., Binh L. T., Chien N. Q., Hai N. V., Bic T. Q., Cuong N. M., Southavong B., Sydara K., Bouamanivong S., Ly H. M., Thuy T. V., Rose W. C. and G. R. Dietzman. (2005). Ethnobotany / ethnopharmacology and mass bioprospecting: Issues on intellectual property and benefit-sharing. Journal of Ethnopharmacology. 100.
- Ugulu I., Baslar S., Yorek N. and Y., Dogan. (2009). The investigation and quantitative ethnobotanical evaluation of medicinal plants used around Izmir province, Turkey. Journal of Medicinal Plants Research. 3.
)