نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشگاه هنر
2 استادیار دانشکده هنرهای کاربردی دانشگاه هنر تهران-(فرش و دستبافه ها)
چکیده
سوزندوزی بلوچ، صورت برجسته‌ای از هنرهای سنتی است که با استان سیستان و بلوچستان، به‌ویژه نواحی سرحد و مکران تناسب پیدا می‌کند. هدف این مقاله، طبقه‌بندی نقوش اصیل و پرکاربرد در بلوچی‌دوزی جهت دستیافتن به معانی نمادین آنهاست. بدین قیاس پرسش آن است: چگونه می‌توان با نظر به اسلوب هنرهای سنتی، نسبت به تحلیل و طبقه‌بندی موضوعی نقش در سوزندوزی بلوچ اقدام نمود؟ با این نگاه، پژوهش پیش‌رو به شیوة توصیفی ـ تحلیلی و با نظر به اطلاعات میدانی (مبتنی بر مشاهده و مصاحبه) و البته مطالعات اسنادی (فیش‌برداری و تصویرخوانی) به شیوة نمونه‌گیری احتمالی از نقوش سوزندوزی بلوچ شکل گرفت و تحلیل داده‌ها بر مبنای طبقه‌بندی موضوعیِ برآمده از اسلوب هنرهای سنتی دنبال شد. نتیجة پژوهش در چهل و چهار نقش نشان داد: نقوش سوزندوزی بلوچ بر مبنای طبقه-بندی موضوعی هنرهای سنتی ایران قابل تقسیم هستند. نقوشی که در عین حال که اغلب به صورت تجریدی و با اشکال شکسته و هندسی تصویر می‌شوند، بر صور و اجزاء انسانی، جانوری، گیاهی و جمادی همچون زیورآلات، اشیاء مصرفی زندگی و مکان‌ها دلالت می‌کنند و واقعیت زندگی مردم بلوچ، اعتقادات و باورهای ایشان را به تصویر درمی‌آورند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- ادواردز، آرتور سیسیل. (۱۳۶۲)، قالی ایران، ترجمه: مهین‌دخت صبا، تهران: انجمن دوستداران کتاب.
- آذرلی، غلامرضا. (۱۳۹۴)، فرهنگ کوچک پارسی ـ بلوچی، بلوچی ـ پارسی، تهران: بهجت.
- انصاری، جمال. (۱۳۹۲)، آشنایی با فرهنگ عامه و اقوام ایرانی، تهران: سبحان نور.
- بخش‌کشاورز، رسول. (1393)، بتل‌گنج و بلوچی‌زبان گالوار: شش هزار و دویست و چهل‌وسه ضرب‌المثل بلوچی، قم: سرزمین سبز.
- تام‌سن، منصور. (۱۳۸۹)، طراحی نقوش سنتی، تهران: سهامی خاص، چاپ دهم.
- جهاندیده، عبدالغفور. (۱۳۹۶)، فرهنگ بلوچی ـ فارسی، جلد اول و دوم، تهران: معین.
- حصوری، علی. (1385)، مبانی طراحی سنتی در ایران، تهران: چشمه. چاپ دوم.
- رحیمی، زمرد. (۱۳۸۱)، سیمای میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
- ریگی، زهرا و کاویانی‌پویا، بهرام. (1396)، دائره‌المعارف بلوچ‌دوزی و سایر ملل، تهران: کریم کاویانی پویا.
- ریگی، زهرا و کاویانی‌پویا، بهرام. (1393)، هنر فاخر بلوچ دوزی، تهران: کریم کاویانی پویا.
- صادقی‌دخت، صدیقه. (۱۳۸۹)، سوزندوزی بلوچ (تابا دوخت)، جلد اول، مشهد: نگارستان هنر.
- طاهرعزیزی، مریم و شیخی، علیرضا. (1400)، «گونه‌شناسی و تحلیل نقوش قوم بلوچ در بلوچی دوزی سرحد و مکران»، رهپویه هنر، سال چهارم، شماره 3: 59 ـ 74.
- قاسمی، مرضیه؛ محمودی، سکینه خاتون و موسوی حاجی، سید رسول. (۱۳۹2)، «ساختار صوری نقوش طبیعی در سوزندوزی زنان بلوچ با تأکید بر نمونه‌های شهرستان سراوان»، نگره. سال هشتم، شماره 27: 61- 73.
- کشاورز، گلناز و جوادی شهره. (۱۳۹۸)، «انتزاع نمادین در زیبایی‌شناسی هنر بلوچستان (نمونه موردی سوزندوزی بلوچ)». باغ نظر، سال شانزدهم، شماره 79: ۱۴ ـ ۵.
- گل‌کهرازه، محمد و میربلوچ‌زهی، بهرام. (۱۳۹۴)، جاذبه‌های توریستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان، تهران: پرنیان اندیش.
- محبوب‌فر، محمدرضا و کریمی، جعفر. (1391)، گردشگری روستایی ایران، اصفهان: ارکان دانش.
- محمودزهی، موسی. (1391)، آیین‌ها، باورها و فرهنگ مردم بلوچستان، تهران: آبنوس.
- نظری، امیر؛ زکریایی کرمانی، ایمان و شفیعی سرارودی، مهرنوش. (۱۳۹۳)، «مطالعه تطبیقی نقوش سفالینه‌های کلپورگان با نقوش سوزندوزی بلوچ»، مطالعات تطبیقی هنر، سال چهارم، شماره 8: 31- 47.
- یادگاری، عبدالحسین. (1385)، حماسه‌های مردم بلوچ، تهران: افکار.
)