نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه کشاورزی ومنابع طبیعی گرگان

2 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

3 دانشکده مدیریت کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

چکیده

دانش بومی ﺷﺘﺮداری در مناطق بیابانی ﯾﮑﯽ از آن ﻣﻘﻮله هایی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎوﺟﻮد ﻗﺪﻣﺖ و اﻧﺤﺼﺎرﺗﻘﺮﯾﺒﯽ آن در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﭼﻮن اﯾﺮان ﭼﻨﺪان ﮐﻪ باید ﺷﺎﯾـﺴﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮردبررسی قرارنگرفته است. هدف این تحقیق شناسایی دانش بومی شترداری در قلمرو عشایر ایل کلکویی در دشت مسیله استان قم بوده که دارای سابقه دیرینه شترداری در این منطقه می باشند. شیوه دستیابی به داده ها به ﺻﻮرت ﻣﯿﺪاﻧﯽ با حضور مستمر بین عشایر ایل کلکویی به شیوه مصاحبه(پرسش و پاسخ)، مشاهده، فیلمبرداری و عکسبرداری طی سه سال صورت گرفته است همچنین علاوه بر مصاحبه‌های انفرادی با شترداران بومی و خبرگان عشایر به منظور گردآوری داده ها و آگاهی به دانش بومی شترداران از مصاحبه های گروهی نیز استفاده به عمل آمده است . اطلاعات براساس همگرایی و واگرایی طبقه بندی شده است یافته ها شامل دانش بومی مربوط به نامگذاری ، نشانه گذاری، جایگاه شتر، ویژگی شتر خوب و تولید مثل بین عشایر ایل کلکویی بوده است. نتایج تحقیق در قلمرو عشایر ایل کلکوئی نشان داد ایشان در امر شترداری از دانش بومی و تجربه شغلی گسترده ای برخوردارند .

کلیدواژه‌ها

موضوعات

  • آیت، هدا. (1395)، «تأملی در خلقت شتر از دیدگاه قران و علم»، دو فصلنامه پژوهش‌های علم و دین، سال 7، شماره 1: 47-25.

 -افراخته، حسن و شاه حسینی، علی‌رضا. (1396)، نقش شتر در اقتصاد کویرنشینان (موردمطالعه: روستای رضاآباد شهرستان شاهرود)، فصلنامه عشایری ذخایر انقلاب، شماره 58: 146-129.

- اسکندری، نگهدار ؛ علیزاده، عسگر و مهدوی، فاطمه. (1387)، سیاست‌های مرتع‌داری ایران، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، ناشر پونه، تهران.

- ابراهیمی، معصومه. (1386)، «نقش شتر در اقتصاد معیشتی روستای فرخی خور و بیابانک»، نجوای فرهنگ، شماره 5 و 6: 93-106.

- ایران‌نژاد پاریزی، عزیز الله. (1387)، «جایگاه شتر در فرهنگ مردم آشکارا حاجی‌آباد بندرعباس»، فصلنامه نجوای فرهنگ، دوره 3، شماره 10: 82-75.

- بارانی، حسین و شهرکی، محمدرضا. (1391)، فرهنگ و دانش عامیانه (مطالعه موردی: شیوه‌های سنتی و دانش بومی شترداری)، دوفصلنامه دانش‌های بومی ایران، شماره 1: 180-149.

- باشتینی، جعفر و فرزاد، علیرضا. (1393)، شتر پشتوانه دام‌پروری در مناطق بیابانی (با تأکید بر خصوصیات رفتاری شتر)، همایش ملی توسعه پرورش شتر ایران، دانشگاه گنبدکاووس، 28 فروردین.

- پاپلی یزدی، محمدحسین و لباف خانیکی، مجید. (1379)، «ترکیب گله در دامداری سنتی ایران»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 56: 209-234.

- ترحمی، محمد. (1389)، شتر و شتر داری در فرهنگ مردم استان سمنان. صداوسیمای استان جمهوری اسلامی ایران، مرکز سمنان.

- جدی، محمدجواد. (1392)، کتاب دانشنامه مهر و حکاکی در ایران. ناشر فرهنگستان هنر.

- جهان شاهی افشار، علی. (1394)، «داغ از نشان تا درمان»، دوفصلنامه فرهنگ و ادبیات عامه سال 3، شماره 5: 161-183.

  • رحمتی زاده، ابوالفضل و بارانی، حسین.(1391)، «بررسی وضعیت اجتماعی و اقتصادی طایفه مستقل کله کوهی: بهره‌برداران مراتع بیابانی اطراف حوضه سلطان – قم»، مجموعه مقالات سومین همایش ملی مقابله با بیابان‌زایی و توسعه پایدار تالاب‌های کویری ایران، اراک.
  • زیبایی، سعید. (1393)، «استفاده از پتانسیل تولیدی شتر برای پاسخ به برخی از نیازهای کشور»، همایش ملی توسعه پرورش شتر ایران، استان گلستان، دانشگاه گنبدکاووس.
  • سرکبیری، مجتبی. (1396)، «ویژگی‌های لوک برتر از دیدگاه شترداران بومی و محلی استان سمنان و رفتارشناسی آن»، فصلنامه تحقیقات کاربردی در علوم دامی، شماره 23: 63-68.
  • سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور. (1397)، گزارش دفتر امور مراتع به استان‌ها.
  • شاه حسینی، علیرضا و افراخته، حسن. (1397)، دانش بومی شترداران در توسعه همساز با محیط (مورد: حسن‌آباد دامغان)، دوفصلنامه دانش‌های بومی ایران، سال 5، شماره 10: 1-32.
  • شاه حسینی، علیرضا و افراخته، حسن. (1399)، «ویژگی‌های شتر در ادبیات عامۀ مردم استان سمنان»، دو ماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه، سال 8، شماره 34: 289- 320.
  • شاه حسینی، علیرضا. (1399)، «جایگاه شتر و ساربانی در ادبیات شفاهی ایل الیکایی»، فصلنامه فرهنگ مردم ایران، شماره 61: 79-105.
  • شاه حسینی، علیرضا. (1400)، «شتر و شترداری در فرهنگ مردم عشایر طایفه چوداری»،. فرهنگ قومس، شماره 66: 225-246.
  • صالحی، مهناز ؛ نوبهاری، حسن ؛ امامی میبدی، محمدعلی ؛ زیبایی، سعید و خدایی، سید عباس. (1395)، راهنمای پرورش شتر، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، موسسه تحقیقات علوم دام کشور، انتشارات نشر آموزش کشاورزی، چاپ اول.
  • کریمی، زهرا. (1387)، بررسی اجمالی شترداری در استان قم، مطالعه موردی: منطقه دیر و مره، پروژه کارشناسی رشته مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
  • گلی زواره، غلام‌رضا. (1369)، «شتر یار دیرین کوچ‌نشینان کویر»، ذخایر انقلاب، شماره 13: 67-80.
  • گریشمن، رومن. (1366)، ایران از آغاز تا اسلام (معین.، م. مترجم)، انتشارت نگاه، تهران.
  • گویا، علی‌نقی ؛ بارانی، حسین و عابدی سروستانی، احمد. (1400)، «تحلیل راهبردی و آنالیز وضعیت شترداری در قلمرو عشایر ایل کلکویی استان قم»، نشریه علمی مرتع، سال 15، شماره 4: 708-722.
  • مقدس، احسان و پیشنماز زاده، کاظم. (1376)، «درآمدی بر شناخت نژادهای شتر در ایران»، ماهنامه مزرعه، شماره 11: 73-78.
  • نوبهاری، حسن. (1391)، گونه‌ها و نژادهای مختلف شتر، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، موسسه تحقیقات علوم دام کشور، ناشر نشر آموزش کشاورزی.
  • ناظر عدل، کامبیز. (1365)، پرورش شتر، از انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تبریز.
  • وزارت آموزش و پرورش. (1399)، استان شناسی قم، پایه دهم دوره دوم متوسطه – 110319، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، ناشر، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران، فصل اول:2-10.
  • هنری، مرتضی. (1354)، «شترداری در کویر»، مردم‌شناسی و فرهنگ عامه ایران، شماره 2: 57-66.