نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشگاه اراک، دانشکده هنر، گروه فرش
چکیده
این مقاله حاصل یک فعالیت میدانی و در ارتباط با قالی طرح ناظم قشقایی است که در کانون‌های اسکان چشمه‌رحمان و گل-افشان در شهرستان سمیرم از توابع استان اصفهان، به انجام رسیده است. طرح ناظم یکی از برجسته‌ترین طرح‌ها در میان انواع طرح‌های رایج در نظام بافندگی قشقایی است که امروزه با رویکرد و ساختاری متفاوت از گذشته در جغرافیای قشقایی -از استان فارس تا جنوب اصفهان(سمیرم)- بافته می‌شود. روند اسکان و یکجانشین شدن ایل و عشایر قشقایی منجر به تغییر شیوه زندگی و تحول بنیادین در تولید کمی و کیفی، کاربرد و ساختار دستبافتههای قشقایی به‌ویژه قالی طرح ناظم در بُعد فن‌شناختی و زیبایی‌شناختی شد. این ابعاد در پژوهش حاضر مورد بررسی و تحلیل قرارخواهد گرفت. نوع تحقیق بنیادین و روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات به‌طور غالب، میدانی است. یافته‌های تحقیق حاکی از این است که تغییر شیوه زندگی از کوچ‌نشینی به اسکان(یکجانشینی) تأثیرات بنیادین و قابل توجهی را در روند تولید دستبافتههای عشایری و به‌طور ویژه قالی‌های طرح ناظم داشته است. به‌گونه‌ای که فرآیند ذهنی‌بافی جای خود را به بافت از روی نقشه و الگو‌های شطرنجی داده-است. اندازه قالی طرح ناظم نسبت به گذشته کوچک‌تر شده و عناصر ساختار اصلی طرح (فضای محراب‌گون، نیم‌سروها، درخت هزارگل-گُلدان مرکزی و گل و برگ‌های افشان شده و شکل نعلبکی) دچار تغییرات اساسی شده‌است. تنوع رنگی به مدد حضور رنگ‌های شیمیائی نسبت به طرح قدیم، بیش‌تر شده‌است.
کلیدواژه‌ها
- پرهام، سیروس. (1371)، دستبافتههای عشایری و روستایی فارس (جلد1)، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- پرهام، سیروس. (1382)، همایش امور فرهنگی (سخنرانی)، سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری.
- شکور، علی؛طیبی، حمیدرضا ؛باقرزاده، محمدصادق و واحدپور غلام عباس. (1392)، سنجش عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر اسکان عشایر در استان فارس، فصلنامه برنامهریزی منطقهای، شماره 9: 44-58.
- شیخی، محمدتقی. (1379)، مجموعه مقالات سمینار استراتژی توسعه زندگی عشایر، تهران: سازمان امور عشایر ایران.
- کشاورز، حسام. (1393)، رفع یک اشتباه درباره نقش ناظم، فصلنامه هنرهای تجسمی چیدمان، شماره 5: 16-24.
- مهدوی، مسعود، پژمان رضایی، فضیله خانی. (1388)، سنجش نگرش عشایر اسکان‌یافته نسبت به اسکان در استان چهارمحال و بختیاری، فصلنامه علمی پژوهشی روستا و توسعه، سال12، شماره3: 130-143.
)