نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی
چکیده
مدرنیته با تغییرات متعددی در زیست‌جهان انسان همراه بود، که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، تغییر رابطۀ انسان و طبیعت بود که پیامدهای آن را می‌توان در عرصه‌های گوناگون ردیابی کرد. با آشکار شدن صدمات و نتایج منفی تسلط انسان بر طبیعت، مقاومت‌هایی نیز در برابر این دخالت‌های بشری شکل گرفت. واکنش‌ها و اعتراضات نویسندگان، شاعران، روشنفکران، فیلم‌سازان و عالمان علوم انسانی و اجتماعی در برابر این تغییرات و دست‌اندازی‌ها در ایران، از نیم‌قرن پیش آغاز شده است. در این مقاله کوشش کردیم تا، انتشار فیلم تالان را بهانه‌ای برای مطرح کردن دوبارۀ این پرسش‌های اساسی قرار دهیم. پرسش‌های بنیادینی که تالان نیز کم‌وبیش با آن‌ها دست‌به‌گریبان است. پرسش دیگر اینجاست که آیا پیش‌ازاین در فیلم‌های دیگر، شاهد مطرح‌شدن چنین پرسش‌هایی نبوده‌ایم؟ آیا پیش‌ازاین، نویسندگان، شاعران و عالمان علوم اجتماعی، مبانی پیشرفت و مکتب نوسازی را به چالش نکشیده و موردنقد قرار نداده بودند؟ این مقاله کوشش دارد تا با فیلم همراه شود و برخی مسائل مطرح شده در آن را به‌گونه‌ای دیگر مطرح سازد. تالان با به تصویر کشیدن کمی‌ها و کاستی‌ها، با تصویر شاعرانه‌ای از امید به اتمام می‌رسد، این مقاله نیز در پی آن است تا به پشتوانه‌های فرهنگی امید در پهنۀ جغرافیای کویری ایران نگاهی دوباره بیفکند
کلیدواژه‌ها
- آبراهامیان، یرواند. (1376)، استبداد شرقی: بررسی ایران عصر قاجار در: مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران، ترجمه: سهیلا ترابی فارسانی. تهران: انتشارات شیرازه.
- آدورنو، تئودور و هورکهایمر، ماکس. (1389)، دیالکتیک روشنگری: قطعات فلسفی، ترجمه: مراد فرهاد پور و امید مهرگان، تهران: گام نو.
- انصاری،عاطفه؛پدرام،بهنام و طالبیان،محمدحسن،(1397)، نقش کبوترخانه در برقراری ارتباط انسان با طبیعت در کشتزارهای حاشیه شهر اصفهان ، دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، دوره 5، شماره 9:137-198.
- باستانی پاریزی، محمدابراهیم. (1382)، حماسه کویر، تهران: نشر علم.
- بندیکس، راینهارد. (1395)، سیمای فکری ماکس وبر، ترجمه: محمود رامبد، تهران: نشر هرمس.
- پاپلی یزدی، محمدحسین و جلالی، عباس،(1397)،«گردو: نماد صبوری دهقانی (دانش بومی کاشت، داشت و برداشت»، دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، دوره 5، شماره 1:9-42.
- چوبک، صادق. (1344)، انتری که لوطیش مرده بود، تهران: سازمان کتاب‌های جیبی.
- حافظ شیرازی، محمد شمس‌الدین. (1385)، حافظ، به سعی سایه، تهران: نشر کارنامه.
- روسو، ژان ژاک. (1380)، امیل، رساله‌ای در باب آموزش‌وپرورش، ترجمه: غلامحسین زیرک زاده، ویرایش جدید، تهران: انتشارات ناهید.
- زیمل، گئورگ. (1368)، ویرانه، ترجمه: یوسف اباذری، نامه علوم اجتماعی، جلد اول، شماره سوم: 59 تا 65.
- ساترلند، جین ان و فلتی، کاترین. (1396)، جامعه‌شناسی سینمایی: زندگی اجتماعی در گذار فیلم، ترجمه: ح. ا. تنهایی و لیلا شعبانی، کرج: دریای تنهایی، تهران: انتشارات بهمن برنا.
- سپهری، سهراب. (1384)، هشت کتاب، تهران: انتشارات طهوری.
- صفی‌نژاد، جواد. (1356)، قنات در ایران، مجله دانشکده، سال دوم، شماره 8: 86 تا 119.
- صفی‌نژاد، جواد. (1368)، بنه: نظام‌های زراعی سنتی در ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ سوم.
- صفی‌نژاد، جواد. (1396)، کاریز در ایران و شیوه‌های سنتی بهره‌گیری از آن، تهران: انتشارات پویه مهر اشراق.
- فرهادی، مرتضی. (1364)، حضور آب در آیینه‌های ایرانی. ماهنامه آبزیان، شماره سوم: 2 تا 8.
- فرهادی، مرتضی. (1380)، آیا کشاورزی ایران بدوی است؟ اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال نهم، شماره 35: 223 تا 255.
- فرهادی، مرتضی. (1391)، بنه‌شناسی در: فرهنگ یاریگری در ایران: درآمدی به مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی تعاون، تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی، چاپ ششم.
- فرهادی، مرتضی. (1390)، مختصات شیئ مقدس و اصل هم‌ربایی قطب‌های هم‌نام. کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 14 و 15.
- فرهادی، مرتضی. (1393)، جنگ پنهان سی‌ساله. قابل دسترسی در: mortezafarhadi.ir
- فرهادی، مرتضی. (1396)، آزار مکل مکل مکینگی، (دیوک چاهی): ویرانگرترین و دهشت‌انگیزترین زیرگونه اقتصاد بادآورده و پسامدهای اقتصادی و اجتماعی آن، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 77: 1 - 98.
- فرهادی، مرتضی. (1397 الف)، انسان‌شناسی یاریگری، ویراست دوم، سمنان: انتشارات حبله رود.
- فرهادی، مرتضی. (1397 ب)، صنعت بر فراز سنت یا در برابر آن: انسان‌شناسی توسعه‌نیافتگی و واگیره پیشرفت پایدار و همه‌سویه فرادادی و فتوتی در ایران، جلد اول. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
- فریار، علی‌اکبر. (1363)، سوگنامه‌ای بر قنات: کوششی در بازشناسی قنات و بررسی اجمالی آن در آذربایجان شرقی، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شماره 132: 41 - 66.
- کسلر، رینهارت. (1381)، مفهوم استبداد از ارسطو تا مارکس، مترجم: ابراهیم توفیق، کتاب توسعه، شماره 11: 147 - 166.
- مرادی، محمدعلی. (1390)، خرد و باغ ایرانی، قابل دسترسی در: phalsafe.com
- مرادی، محمدعلی. (1397)، تفکر در تنگنا: جستارهایی در علوم فرهنگی، به کوشش رضا نساجی، تهران: انتشارات نقد فرهنگ.
- مسکوب، شاهرخ. (1396)، درآمدی به اساطیر ایران، تهران: انتشارات فرهنگ جاوید.
- میرسپاسی، علی. (1393)، تاملی در مدرنیته ایرانی، بحثی درباره گفتمان‌های روشنفکری و سیاست مدرنیزاسیون در ایران، ترجمه: جلال توکلیان، تهران: نشر طرح نو.
- ویتفوگل، کارل آگوست. (1391)، استبداد شرقی: بررسی تطبیقی قدرت تام، ترجمه: محسن ثلاثی. تهران: نشر ثالث.
- هابسون، جان ام. (1387)، ریشه‌های شرقی تمدن غرب، ترجمه: مسعود رجبی و موسی عنبری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- هدایت، صادق. (1342)، سگ ولگرد، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- هوگلاند، اریک ج. (1392)، زمین و انقلاب در ایران 1360-1340. ترجمه: فیروزه مهاجر، تهران: نشر شیرازه.
فیلم‌ها
- افخمی، بهروز. (1381)، گاوخونی.
- افشارنادری، نادر. (1348)، بلوط.
- تبریزی، کمال. (1393)، طعم شیرین خیال.
- داوری، ابوالحسن. (1387)، زادبوم.
- دهقانی، محمدصادق. (1396)، تالان.
- رضویان، امیرشهاب. (1385)، مینای شهر خاموش.
- سوهانی، کمیل. (1393)، مادرکشی.
- شهید ثالث، سهراب. (1353)، طبیعت بی‌جان.
- عیاری، کیانوش. (1364)، تنورۀ دیو.
- کوپر، مریان و شودزاک، ارنست بی. (1925)، علف.
- کیارستمی، عباس. (1365)، خانۀ دوست کجاست.
- کیارستمی، عباس. (1373)، زیر درخت زیتون.
- کیارستمی، عباس. (1376)، طعم گیلاس.
- کیارستمی، عباس. (1378)، باد ما را خواهد برد.
- هاشمی، افشین و قرایی، محسن. (1391)، خسته نباشید.
)