نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه ادبیات، پردیس نسیبه دانشگاه فرهنگیان ایران

چکیده

شیرسنگی، تندیس و مجسمه‌ای ساخته از سنگ است که در فرهنگ بختیاری‌ها کاربرد و کارکرد متنوّعِ فرهنگی، هنری، ادبی، اجتماعی و اقتصادی دارد. در نقاط سردسیری و گرمسیری بختیاری این پیکره تنومند و با هیبت را روی مزار کلانتران، خان‌ها، شهیدان، دلاوران، جوانان و بزرگ مردان قوم می‌گذارند. گونه‌ها و تیپ‌های مختلف بردشیر (شیرسنگی) با توجّه به نحوه ساخت، ابزار، تجربه استادان و روند آماده سازی، اندازه‌، شکل‌(ریخت)، نگاره‌های حکاکی(نقش) و گونه‌های مختلف واقعی(تیپ رئال) و انتزاعی تا نصب و آداب و رسوم آن، در سراسر منطقه‌ بختیاری موجب شد که نگارنده علاوه بر کارکردهای مادی و معنوی، به ویژگی‎‌های این پیکره در دانش بومی و فرهنگ عامّه هَموندان بختیاری بپردازد و جایگاه این هنر دیرین ایرانی را در دوره معاصِر نمایان کند. این مطالعه بر مبنایِ پژوهش میدانی و گفتگو با استادان سازنده این هنر-صنعت بومی تدوین و گاهی نیز به اسناد و مدارک کتابخانه‌ای استناد شده است. برای این منظور با مصاحبه و جمع‌آوری اطلاعات لازم، ضبط گونه‌های فرهنگ و ادبیّات شفاهی نمونه‌هایی از آفریده‌ها و عقاید مردمی در فرهنگ مردم(فولکلور) و هنر ایرانی جستجو شد که برای تحقیقات مردم شناسی، قوم نگاری و مطالعات فرهنگی-ادبی عشایری موثر باشد.

کلیدواژه‌ها

 
-  انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم. (1371)، گذری و نظری در فرهنگ مردم، تهران: نشر اسپرک.
-  بلوک‌باشی، علی. (1357)، فرهنگ‌عامه، (سال چهارم آموزش متوسطه عمومی، فرهنگ و ادب)، تهران: انتشارات آموزش‌وپرورش.
-  تناولی، پرویز. (1356)، قالیچه‌های شیری فارس، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-  خسروی فرد، سام. (1389)، شیر ایرانی، تهران: نشر دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
-  ذوالفقاری، حسن. (1388)، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، جلد یک، تهران: انتشارات معین.
-  رحمانی، روشن. (1380)، افسانه‌های مردم فارسی‌زبان، تهران: انتشارات نوید شیراز.
-  عباسی فرد، فرناز. (1388)، قالیچه‌های عکسی ایران معاصر، تهران: نشر سبحان نور.
-  علی‌پور سعدانی، رضا. (1388)، شی‌ء باوری...، تهران: نشر نوردان.
-  فره‌وشی، بهرام. (1364)، جهان فروری، تهران: نشر کاریان.
-  فره‌وشی، بهرام. (1370)، ایرانویج، تهران: انتشارت دانشگاه تهران.
-  قاضیانی، فرحناز. (1376)، بختیاری‌ها، بافته‌ها و نقوش، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی کشور.
-  قنبری عدیوی، عباس. (1381)، امثال‌وحکم بختیاری، شهرکرد: انتشارات ایل.
-  قنبری عدیوی، عباس. (1385)، گفت ولفت، شهرکرد: انتشارات مرید.
-  قنبری عدیوی، عباس. (1390)، جستاری در فرهنگ و هنر بختیاری، شهرکرد: انتشارات نیوشه.
-  قنبری عدیوی، عباس. (1393)، ز شیر بنگشت تا جونِ آدمیزاد، شهرکرد: انتشارات نیوشه.
-  قنبری عدیوی، عباس. (1393)، شیرسنگی، پژوهشی درباره شیرسنگی در بختیاری، شهرکرد: انتشارات نیوشه.
-  قنبری عدیوی، عباس. (1398)، مردم‌شناسی بختیاری، شهرکرد: انتشارات نیوشه.
-  نیّر نوری، حمید. (1344)، تاریخچه بیرق ایران و شیروخورشید، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، انتشارات دانشگاه تهران.
-  هال، جیمز. (1380)، فرهنگ‌نگارهای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه: رقیّه بهزادی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
-  یاحقی، محمدجعفر. (1391)، فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر، چاپ چهارم.
 
منابع میدانی:
الف) سنگ‌تراشان: جهانگیر جهان بخشی (70 ساله، هفشجان)، خیرالله باقری (65 سال، هفشجان)، عزت‌الله باقری (67 ساله، هفشجان)، یاسر یزدی (32 ساله، هفشجان)، احمد یزدی (45 ساله، هفشجان)، مرتضی فرهادی (38 ساله، شهرکرد)، مسلم فرهادی (50 ساله، شهرکرد)، مجید چمانی (55 ساله، شهرکرد)، محسن گودرزیان (30 ساله، شهرکرد)، فیض‌الله طاهری اردلی (50 ساله، اردل) و خداداد حداد جونقانی (50 ساله، جونقان).
ب) فرهنگ‌یاران محلی: شهباز قنبری عدیوی (89 ساله، فولادشهر)، مظفّر قنبری عدیوی (78 ساله، شهرکرد)، ایرج چراغ پور (58 ساله، کوهرنگ)، فاطمه قنبری عدیوی (65 ساله، شهرکرد)، شاهیجان قنبری عدیوی (75 ساله، فولادشهر)، راشین کریمی (52 ساله، شهرکرد).