نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار باستانشناسی دانشگاه بوعلی سینا-همدان

2 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد باستان شناسی

چکیده

چکیده
سنجاق‌های میله‌ای در میان یافته‌های فلزی محوطه‌های استقراری، مذهبی و قبرستان‌های عصر آهن ایران به فراوانی یافت شده‌اند. با توجه به فراوانی این ساخته‌ها این سوال مهم مطرح می‌شود که این سنجاق‌ها چه کاربرد یا کاربردهایی داشته‌اند؟. در منابع، این دست‌ساخته‌ها اغلب با عنوان کلی «سنجاق» معرفی شده‌اند و یا این که بدون بحث علمی، به کارکردهای مختلفی از جمله سنجاق لباس، سنجاق مو، اشیاء نذری و نمادین، ابزار دفاعی و سنجاق کفن اشاره کرده‌اند. در این پژوهش تلاش گردیده با استفاده از مطالعات باستانشناسی، قوم‌باستان‌شناسی و به شیوه توصیفی و تحلیلی، کاربردهای مختلف این دست‌ساخته‌ها مورد بررسی قرار گیرد. بر اساس نتایج حاصله سنجاق‌های مورد مطالعه با توجه به شکل و ابعاد و نیز محل کشف و استفاده، دارای کاربرد-هایی به عنوان سنجاق لباس، سنجاق مو، سنجاق تزیینی، دفاعی، نمادین، نذری، جادویی، آیینی و نیز کاربردهای مکمل و چندگانه بودند و یکی از کاربردهایی که قبل از این کمتر به آن اشاره شده و در این مقاله به آن پرداخته شده کاربرد آن به عنوان ابزاری برای مقابله با نیروهای شرور و نیز حیوانات موذی است که به نوعی تداوم استفاده از آن را می‌توان در جوامع سنتی و زردشتیان دوره قبل و معاصر مشاهده کرد.

کلیدواژه‌ها

 
 
-  اورلت، برونو (1392)، عصر آهن اولیه در پشتکوه لرستان، مترجمان: دکتر کمال‌الدین نیکنامی و دکتر امیر ساعد موچشی، تهران، سمت.
-حاکمی، علی (1385)، کاوش‌های باستان‌شناسی شهداد (1347-1354)، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، معاونت پژوهشی، پژوهشکده باستان‌شناسی.
-خلعتبری، محمدرضا (الف). (1383)، کاوش‌های باستان‌شناسی تالش، وَسکه-میان رود، انتشارات اداره کل میراث فرهنگی استان گیلان با همکاری پژوهشکده باستان‌شناسی.
-خلعتبری، محمدرضا (ب). (1383)، کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه‌های باستانی تالش، تول گیلان، انتشارات اداره کل میراث فرهنگی استان گیلان با همکاری پژوهشکده باستان‌شناسی.
-  دادگی، فَرنَبغ (1369)، بندهش، ترجمه: مهرداد بهار، تهران: انتشارات توس.
-  شریفان، هادی و ده پهلوان، مصطفی (1387)، فلزکاری نیشابور در دورة اسلامی (قرون 2-6 ه.ق)، باستان پژوهی، شماره 16: 31- 46.
-  علایی، علی‌اکبر (1375)، مجموعه هنری اشیاء مفرغی لرستان، در کتاب مفرغ‌های لرستان جلد اول، خرم‌آباد: انتشارات پیغام،  10- 20.
-فاضلی نشلی، حسن (1385)، باستان‌شناسی دشت قزوین از هزارة ششم تا هزارة اول قبل از میلاد: گزارش کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه‌های باستانی زاغه، قبرستان، اسماعیل‌آباد و بررسی‌های باستان‌شناسی دشت قزوین، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
-  فیشر، ویلیام بنی (1387)، تاریخ ایران کمبریج سرزمین ایران، جلد اول، مترجم: قادر تیموری، تهران: انتشارات مهتاب.
-  کالمایر، پیتر (1376)، مفرغ‌های قابل تاریخ‌گذاری لرستان و کرمانشاه، مترجم: محمد عاصمی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
-  کامبخش‌فرد، سیف‌ا...(1370)، تهران سه هزار و دویست‌ساله بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی، تهران: نشر فضا.
-  کرتیس، جان (1392)، نوشیجان 3: یافته‌های کوچک، مترجم: کاظم ملازاده، همدان: مرکز نشر دانشگاه بوعلی سینا.
-  گدار، آندره (1358)، هنر ایران (با تجدیدنظر)، مترجم: دکتر بهروز حبیبی، تهران: انتشارات دانشگاه ملی ایران.
-  گدار، آندره و دیگران (1371)، آثار ایران، چاپ دوم، مترجم: ابوالحسن سرو قد مقدّم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
-  گیرشمن، رومن (1389)، سیلک کاشان (جلد دوم)، مترجمین: اصغر کریمی، آزیتا همپارتیان، تهران: انتشارات مرسل.
-  ماسکارلا، اسکار وایت (1387)، برنز و آهن‌های حسنلو، مترجم: علی صدرایی و صمد علیون، گنجینه هنر.
-مجیدزاده، یوسف (1375)، تاریخ‌گذاری سرسنجاق‌های مفرغی لرستان، در کتاب مفرغ‌های لرستان جلد اول، گردآورنده سید فرید قاسمی، خرم‌آباد: انتشارات پیغام: 105-128.
-  معصومی، غلامرضا (1375)، آتشدان‌های مفرغی لرستان، در کتاب مفرغ‌های لرستان جلد اول، گردآورنده سید فرید قاسمی، خرم‌آباد: انتشارات پیغام: 100-104.
-  ملازاده، کاظم (1387)، «تاریخچه پیدایش فن تولید آهن و کاربرد آن در ایران»، پژوهش‌های تاریخی (دانشگاه سیستان و بلوچستان)، سال 2، شماره 3: 199-177.
-ملازاده، کاظم (1394)، تأثیر کاربرد ساخته‌های آهنی در پیشرفت فناوری و تحولات اجتماعی و اقتصادی جوامع عصر آهن پایانی (با تأکید بر غرب و شمال غرب ایران)، جامعه‌شناسی تاریخی، دورة 7، شمـارة 1: 226-227.
-  موری، پی. آر. اس (1379)، زیرخاکی‌های مفرغی قدیم ایران، مترجم: علی داراب بیگی، کرمانشاه: انتشارات کرمانشاه.
-  واندنبرگ، لوئی (1345)، باستان‌شناسی ایران باستان، مترجم: دکتر عیسی بهنام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-  نگهبان، عزت‌ا...(1378)، حفاری‌های مارلیک جلد اول، تهران: انتشارات میراث فرهنگی کشور (پژوهشکده).
-  هژبری نوبری، علیرضا و سبزی دوآبی، موسی (1390) سنجاق‌های میله‌ای لرستان، جامعه‌شناسی تاریخی، دوره سوم، شماره 2: 165-188.
 
-   Burney, C. (1972). "Excavations at Haftavān Tepe 1969: Second Preliminary Report." Iran 10, no. 1, 127-142.
-   Contenau, G, R, Ghirshman, and H, V, Vallois. (1935). Fouilles du Tépé-Giyan près de Néhavend, 1931 et 1932. Vol. 3. P. Geuthner.
-   Danti, Michael D and Megan Cifarelli. (2015). "Iron II Warrior Burials at Hasanlu Tepe, Iran." Iranica Antiqua 50, 61-157.
-   Danti, . (2013). "The late Bronze and early Iron age in northwestern Iran." in oxford Hand book of Ancient Iran, ed. by D. T. Potts, oxford University Press: 327-376
-   David, N, Carol Kramer. (2001). Ethnoarchaeology in action. Cambridge University Press.
-   Goff, Clare. (1978). "Excavations at Baba Jan: the pottery and metal from levels III and II." Iran 16, no. 1, 29-65.
-   Hiebert, F, T., and R, H. Jr Dyson. (2005). "Prehistoric Nishapur and the frontier between Central Asia and Iran." Iranica Antiqua 37, 113-149.
-   Hood, S. (1994). The arts in prehistoric Greece. Vol. 40. Yale University Press.
-   Jacobsthal, P. (1956). Greek pins and their connexions with Europe and Asia. Vol. 3. Clarendon Press.
-   Marcus, M. (1994). "Dressed to kill: Women and pins in early Iran." Oxford Art Journal 17, no. 2, 3-15
-   Muscarella, O, W. (1968). "Excavations at Dinkha Tepe, 1966." Bulletin of the Metropolitan Museum of Art 27, no. 3, 187-96.
-   Muscarella, O, W. (1974). "The Iron Age at Dinkha Tepe, Iran." Metropolitan Museum Journal 9, 35-90.
-   Muscarella, O, W. (1988). Bronze and iron: ancient Near Eastern artifacts in the Metropolitan Museum of Art. Metropolitan Museum of Art.
-   Schmidt, E, F, Maurits Nanning van Loon, and Hans H. Curvers. (1989). The Holmes Expeditions to Luristan. No. 108. Oriental Institute of the University of Chicago.
-   Paszthory, E. (1989). "Electricity generation or magic? The analysis of an unusual group of finds from Mesopotamia." MASCA Research Papers in Science and Archaeology 6, 31-38.
-   Pigott, V.C. (1977)."The Question of the Presence of Iron in theIron I Period in Western Iran", in "Mountains and lawland", ed, L.D.Levine and T.C.Young, Malbu-California, 209-234
-   Rashid, S, A. (1992). "Gründungsfiguren im Iraq." Praehistorische Zeitschrift 67, no. 1, 247-247.
-   Van den Berghe, L. (1964). La nécropole de Khurvin. Nederlands Historisch-Archaeologisch Institut in het Nabije Oosten.
-   Yildirim, Recep. (1989). Urartu igneleri. Turk Tarih Kurumu Basimevi.
-   The Metropolitan Museum of Art(April2019) From:
     https://www.metmuseum.org/pin
-   Museum of Fine Arts, Boston(April2019) From: