نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد توسعه روستایی دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

 
روستاییان و کشاورزان ایران از دیرباز با دریافت محدودیت منابع آب برای کشاورزی سعی در ابداع و استفاده از روش‌های مناسب برای مهیا نمودن آب برای کشت و زرع خود بودند. در این راستا معرفی قنات (کاریز) به‌عنوان نمونه‌ای بارز از بروز و ظهور دانش روستاییان ایران در سطح جهانی، نشانگر بلوغ تمدن ایرانیان در این جغرافیا هست. این تحقیق سعی دارد به بررسی و معرفی یکی از جلوه‌های دانش بومی روستاییان فلات مرکزی ایران در استحصال آب برای کشاورزی بپردازد. مفهوم گاو چاه دلایل، ضرورت‌ها و به‌خصوص ویژگی‌های دانش موجود در آن، می‌تواند به‌نوعی بازگوکننده فرهنگ، تمدن و دانش ایرانیان در این منطقه خشک باشد. گاو چاه حاج ابراهیم در بخش ورزنه شهرستان اصفهان به دلیل قرار گرفتن در خشک‌ترین قسمت این شهرستان و مواجهه همیشگی و دائمی با پدیده خشک‌سالی ازیک‌طرف بیانگر نبوغ ایرانیان در گذشته و از سوی دیگر احیای مجدد آن توسط یک کشاورز (حاج ابراهیم) بیانگر نکته‌سنجی، سازگاری و تطابق و نوآوری به‌روز کشاورزان ایران در استفاده از مزیت‌های فرهنگی و سنتی در جهت توسعه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی خود و البته منطقه موردنظر هست. استفاده از رویکردهای کارآفرینانه به خصوص ایجاد شغل های پایدار در زمینه توسعه گردشگری می تواند یکی از زمینه های مثبت  به کارگیری چنین رویکردی در شرایط سخت  و کمبود آب در منطقه باشد. توجه به زمینه‌های دانشی و حمایت نه الزاماً مادی از احیاگران این سنن مورد تاکید است.

کلیدواژه‌ها

 
-  ادهمی، عبدالرضا و اکبرزاده، الهام. (1390)، بررسی عوامل فرهنگی بر حفظ محیط‌زیست، مجله تخصصی جامعه‌شناسی، شماره1: 37-62.
-  اصغری مقدم، مرتضی. (1393)، بررسی خصوصیات چند نژاد دامی سیستان نسبت به سایر نژادهای دامی ایران. اولین کنفرانس بین‌المللی یافته‌های نوین در علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط‌زیست، تهران: انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.
-  آقاجانی، رحمان و عزالدین، مرتضی. (1393)، اخلاق حرفه‌ای، تهران: آوای قلم.
-  بوزرجمهری، خدیجه و خاتمی، سیده سمیه. (1397)، بازشناسی قنات، راهگشای توسعه پایدار- تمدن کاریزی، مطالعه موردی قنات زارچ استان یزد، آب و توسعه پایدار، دوره 5، شماره 1: 132-123.
-  جوادی، حبیب‌الله. (1377)، تلاش ایرانیان در تأمین و مدیریت آب، کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، وزارت نیرو.
-  داورپناه، غلامرضا. (۱۳۸۴)، بررسی مقایسه مزایا و معایب بهره‌برداری از آب زیرزمینی به روش چاه‌ها و قنوات، کنفرانس بین‌المللی قنات، کرمان، دانشگاه باهنر کرمان، جهاد دانشگاهی استان کرمان
-  راجرز، اورت. ام و شومیکر، اف. فولوید. (1376) رسانش نوآوری - رهیافتی میان فرهنگی، مترجمان: عزت اله کرمی و ابوطالب فنایی، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
-  رفیعی راد، علی‌احمد و محمدی، احمد. (1396)، مکتب نوسازی متقدم و ریشه‌های تاریخی بحران منابع آب‌های زیرزمینی در ایران: بررسی تأثیر و عملکرد اصل 4 ترومن در ایران، فصلنامه علوم اجتماعی. دوره 26، شماره 77: 195-243.
-  سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، الهه. (1394)، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: نشرآگه.
-   صفی نژاد، جواد. (1353)، نظام‌های تولید زراعی جمعی (بنه) قبل و بعد از اصلاحات ارضی، انتشارات توس. تهران.
-  صفی نژاد، جواد. (1368)، نظام‌های آبیاری سنتی در ایران، انتشارات دانشگاه تهران. تهران.
-  فرهادی، مرتضی. (1373)، فرهنگ یاریگری در ایران. انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.
-  کریمی، کریم. (1396)، بررسی ساختار جمعیتی گاوهای بومی ایران با استفاده از تحلیل افتراقی مؤلفه‌های اصلی، پژوهش‌های تولیدات دامی، دوره 8، شماره 17: 193-184.
-وفایی‌زاده، نشاط و موسوی، سیده یلدا. (1395)، الگوهایبهره‌گیریازآبدرمعماریسنتیاقلیمسردوکوهستانی (اردبیل)، همایشبین‌المللیمعاصرسازیسنت‌هایمعماریاسلامی ایرانی، دانشگاهمحققاردبیلی.
-  ولی بیگ، نیما ؛ ضیایی، فرنوش و نظریه، نوشین. (1396)، مطالعه مقایسه‌ای شیوه‌های پرکاربرد انتقال آب در بناهای سنتی مطالعه موردی شهر اصفهان، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 7، شماره 27: 29-39.
 
-   COMEST. (2004). Best Ethical Practice in Water Use, World Commission on the Ethics of Science and Technology (COMEST) and the International Hydrology Programme (IHP), paris UNESCO.
-   http://unesdoc.unesco.org/images/0013/001344/134430e.pdf.
-   COMEST. (2016). World Commission on the Ethics of Science and Technology (COMEST) and UNESCO. United Nations Education, sciemtific and cultural organization. Preliminary Draft Report of Comest on “Water Ethics: A Comprehensive Approach, Paris UNESCO.
-   Cosgrore, W.J., and D. P. Loucks. (2015). Water management: current and future challenges and research directions, Water Resour, Res, 51, 4823-4839.
-   Hefny, A. M. (2009). Water management ethics in the frame work of environmental and general ethics: the case of Islamic water ethics. In: Water Ethics. Llamas, M. R., L. M. Cortina, and Mukherji, A. (Eds). Taylor & Francis Group. London, UK. PP.25-42
-   Liu, J., Dorjderem, A., Fu, J., Lei, X., Liu, H., Macer, D., Qiao, Q., Sun, A., Tachiyama, k., Yu, L and Zheng, Y. (2011). Water Ethics and Water Resource Management. Ethics and Climate Change in Asia and the Pacific (ECCAP) Project. Working Group 14 Report. Published by UNESCO. Bangkok.
-   Madani, k., Aghakouchak, A., and Mirchi, A. (2016). Irans Socio-economic Drought:challenges.Of a Water- Bankrupt Nation, Iranian Studies. 49(6): 997-1016.
-   Rogers, E. (2003). Diffusion of innovations. Free Press. New York.
-  Venghaus, S., K. Scharmann., H. Schlor and J. F. Hake. (2016). Ethics, sustainability and the water, energy, food nexus approach-a new integrated assessment of arban systems. Energy Procedia. 88: 236-242.