نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جامعه شناسی گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور

2 استادیار جامعه شناسی،گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور

چکیده

 
انسان برای به دست آوردن آب و کنترل آن راه‌هایی مختلفی را آزموده است. یکی از این راه‌ها درست کردن سد و آب‌گیر بوده است. یکی از این نوع سدهایی که در منطقه سقز برای کنترل آب رودخانه‌ها در فصل بهار تا پاییز استفاده می‌شد سدسازی با نوعی سازه چوبی بانام ولیر[1] بود. هدف این تحقیق دلایل، شیوه ساخت و به‌کارگیری ولیر برای کنترل و هدایت آب‌های رودخانه بود. این تحقیقدر چارچوب یک گزارش موردی قابل دسته‌بندی است. روش تحقیق تجربه زیسته محقق و انجام مصاحبه با مردان روستای سیف‌آباد در شهرستان سقز بوده است. اطلاعات به‌دست ‌آمده نشان می‌دهد که مردم روستا هرسال در فصل بهار این سدها را با چوب و شاخ و برگ درختان می‌ساختند. سدها آب را از طریق یک جوی بزرگ به‌سوی مزارع یونجه و سیب‌زمینی هدایت می‌کردند. این سدها در فصل پاییز و با آمدن سیلاب‌های پاییزی خراب‌ شده  و بدون آنکه به محیط‌زیست آسیبی برسانند از مسیر رودخانه کنار می‌رفتند. اکنون این نوع سد از بین رفته است و عوارضی بر جای نهاده است. بازاندیشی در مدرنیته تحمیلی، بازگشت به اخلاق و دگرخواهی یکی از راه‌های پیشنهادی این پژوهش است.



[1]. wlyr

کلیدواژه‌ها

 
-  ازکیا، مصطفی، رستمعلی زاده ولی‌الله. (1393)، جنبه‌های اجتماعی نظام آبیاری در ایران، نامه انسان‌شناسی، شماره پیاپی 21: 11-43.
 
-   ازکیا، مصطفی و دربان آراسته، علیرضا. (1382)، روش‌های کاربردی تحقیق، جلد اول، تهران: انتشارات کیهان.
 
-   اصغری، امیررضا. (1395)، مقیاس‌ها و روش‌های اندازه‌گیری و تقسیم آب در ایران، پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، سال پنجم، شماره 2.
 
-   شمسائی، ابوالفضل. (1383)، طراحی و ساخت سدهای مخزنی، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
 
-   شمس، اسماعیل. (1393)، فولکلور و تاریخ کرد، قم: مجمع ذخایر اسلامی با همکاری تاریخ علم و فرهنگ.
 
-   زاهدی مازندرانی، محمدجواد. (1382)، توسعه و نابرابری، تهران: انتشارات مازیار.
 
-   فرهادی، مرتضی. (1393)، سخن سردبیر، دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، شماره 1.
 
-   فرهادی، مرتضی. (1393)، جنگ پنهان سی‌ساله، چهارشنبه 5 بهمن.
 
- فرهادی، مرتضی. (1390)، بحران محیط‌زیست در ایران و لزوم بازنگری به دانش‌های بومی و راهکارهای فرهنگ بومی، ماهنامه کتاب ماه علوم اجتماعی، سال پانزدهم، شماره 41. (شماره پیاپی 149): 16-31.
 
-   فرهادی، مرتضی. (1387)، پژوهشنامه علوم اجتماعی و انسانی، ویژه‌نامه پژوهش‌های اجتماعی، دانشگاه مازندران.
 
-   فرهادی، مرتضی. (1383)، ساخت‌های جهانی همکاری همه گاهی و همه‌جایی بودن انواع جوهری یاریگری و مشارکت، فصلنامه علوم اجتماعی، پیاپی 26.
 
-   فرهادی، مرتضی. (1370)، واره یا نوعی تعاون سنتی کهن و زنانه در ایران و علل تداوم آن، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره پیاپی 1 و 2:129-162.
 
-   فرهادی، مرتضی. (1367)، کارگزاران و سازمان‌های سنتی در ایران، قسمت اول، جهاد، شماره10: 115-37.
 
-جمعه‌پور، محمود و میرلطفی، محمودرضا. (1391)، نقش دانش بومی و کارکرد نظام سنتی مدیریت مشارکتی منابع آب در معیشت پایدار روستای، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 56: 1-34.
 
-   گیلهام، بیل. (1394)، روش تحقیق مطالعه موردی، ترجمه: مونا بوذری، همایون پاشا صفوی، تهران: انتشارات سیاه رود.
 
-   صفی‌نژاد، جواد. (1395)، مالکیت بر آب روستا، فصلنامه بوم، شماره پیاپی 7-8.
 
-   صفی‌نژاد، جواد. (1383)، تاریخ آب و آبیاری در ایران، ماهنامه مهراب، پیاپی 5.
 
-   رستمی شهربابکی، حمداله. (1388)، تعاون و سرمایه اجتماعی، تهران: دفتر پژوهش‌ها و مطالعات تعاون.
 
-   هاوزر، آرنولد. (1375)، تاریخ اجتماعی هنر، ترجمه: ابراهیم یونسی، جلد اول، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
 
 
 
منابع شفاهی
 
جدول مشخصات مصاحبه‌شوندگان
 
ردیف
نام و نام خانوادگی
سن
شغل
ساکن
زمان مصاحبه
1
مجید الماسی
55
صنعت‌گر
روستای سیف‌آباد
بهار 1399
2
محمد الماسی
70
کشاورز
روستای سیف‌آباد
بهار 1399
3
محمود محمد زاده
90
چوپان
روستای سیف‌آباد
زمستان 1398
4
خالد علیزاده
 
45
کارشناس ارشد جامعه‌شناسی
روستای سیف‌آباد
1399
5
آزاد سید ابراهیمی
42
کارشناس ادبیات
روستای چاپان علیا
1399