نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد جغرافیای دانشگاه تربیت مدرس
2 سردبیر فصلنامه تحقیقات جغرافیایی و مدرس دانشگاه
چکیده
برخلاف موتور پمپ که یک پدیدۀ تکنولوژیکیِ وارداتی ، صادراتی و استاندارد و دارای یک ساختار قابل‌تولید انبوه و کپی‌برداری است، قنات پدیده ای است سنتی و بومزاد که ابزارهای آن نیز دست ساز و متعلق به دوره پیشامدرن است.ابزارهای قنات قابل تولید انبوه نیستند.ساخت برخی از ابزارهای قنات از عهده خبرگان محلی برمی‌آید ، اما ساخت برخی از ابزارهای قنات به خبرگی، تخصص و مسئولیت بیشتر نیاز دارند و نمی‌توانند در همان روستا و منطقه و شهر محل قنات تولید شوند. یعنی تولید ابزارهای قنات به سه دسته کلی تقسیم می شوند:نخست ابزارهایی که سلامت و جان مقنی و همکاران او وابسته به آن است و با بروز مشکل در آن ابزار جان افراد به مخاطره می‌افتد.دوم ابزارهایی که با وجود اهمیت بسیار آنها، بروز مشکل در آنها به‌طور مستقیم و فوری جان افراد را به خطر نمی اندازد و سوم ابزارهایی که کارگذاری آن در قنات برای طولانی مدت است . در این نوشتار منظور توضیح چگونگی ساخت ابزاری که در این زنجیره هستند نیست زیرا دیگران به‌اندازه کافی درباره این ابزار توضیح داده‌اند؛ در اینجا مقصود توضیح مواردی برای فهم فرهنگی و تمدنی از این ابزار و طرح پرسش‌هایی در این زمینه است.
کلیدواژه‌ها
- کرجی، ابوبکر محمد بن حسن. (1388)، استخراج آب‌های پنهانی، حسن خدیوجم، آستان قدس رضوی، چاپ اول.
- پاپلی یزدی، محمدحسین؛ وثوقی، فاطمه؛ لباف خانیکی، جبعلی؛ لباف خانیکی، مجید و جلالی، عباس. (1388)، قنات قصبه گناباد: یک اسطوره، مشهد: انتشارات پاپلی، چاپ اول.
- گوبلو، هانری. (1389)، قنات ها:فنی برای دستیابی به آب، ترجمه: ابوالحسن سروقد مقدم و محمدحسین پاپلی یزدی، مشهد: انتشارات پاپلی.
- صفی‌نژاد، جواد. (1396)، کاریز در ایران و شیوه‌های سنتی بهره‌گیری از آن، با حمایت مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی و شرکت مدیریت منابع آب ایران، تهران: انتشارات پویه مهر اشراق.
- جانب‌اللهی، محمدسعید. (1383)، چهل گفتار در مردم‌شناسی میبد، دفتر اول: فرهنگ و فن‌آوری قنات، تهران: روشنان.
- فرهادی، مرتضی. (1396)، مکل مکل مکینگی ("دیوچه" چاهی)، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، شماره 77 (ویژه‌نامه آب).
)