نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
گروه صنایع دستی. دانشکده هنر. دانشگاه بیرجند. ایران
چکیده
پایپوشهای سنتی، در گذر زمان همواره تحت تأثیر عواملی چون آب و هوا و شرایط اقلیمی هر منطقه، سنت‌ها، آداب و رسوم، شیوه زندگی و شغل و پیشه، در انواع مختلف و متفاوتی جلوه‌گر شده‌اند. زیبایی، تنوع در فرم، رنگ و جنس، و تناسب این سه مورد با شرایط اقلیمی و فرهنگی، و همچنین استفاده از مواد و مصالح طبیعی و بومی، از جمله ویژگی‌های آشکار این پایپوش‌ها است.
شهرستان بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی، از جمله مناطقی است که در گذشته تولیدات پایپوش آن از شهرت و آوازه بسیاری در منطقه و حتا کل کشور برخوردار بوده است. هنر-صنعتی بومی که امروزه از آن چیزی جز نام و آوازه، و معدود استادکاران کهنسال، باقی نمانده است. این در حالی است که علاوه بر اهمیت فرهنگی و تاریخی، پیشهی کفاشی سنتی به عنوان هنر-صنعتی بومی، به دلایلی همچون تکیه بر دانش و نیروی کار بومی و بهره‌گیری از مواد و مصالح محلی و در دسترس، می‌تواند از جنبه اقتصادی و اشتغالزایی نیز حائز اهمیت ویژه باشد.
هدف از انجام این پژوهش شناسایی و معرفی هنر-صنعت کفاشی سنتی در شهرستان بیرجند، محصولات، فرآیند تولید و ابزار و مصالح مورد استفاده در این صنعت می‌باشد. بدیهی است که گام اول در زمینه‌ی حفظ واحیاء این پیشهی بومی، شناسایی و معرفی آن است تا پیش زمینه آن فراهم گردد تا با رفع نواقص و بهینهسازی، و همچنین با تکیه بر خلاقیت و نوآوری، پایپوش سنتی به محصولی کاربردی برای مصرف کننده امروزی تبدیل شود.
این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام می‌پذیرد. بدین‌صورت که با بهره‌گیری از فنون گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای، مشاهده و مصاحبه و با تکیه‌بر رویکرد تاریخی-تحولی تلاش می‌گردد تا پیشه کفاشی سنتی و نمونه تولیدات آن در شهرستان بیرجند شناسایی و معرفی گردد.
کلیدواژه‌ها
- اریسون، آنا و اریکسون، گونار. (1386)، کنترل مدیریت طراحی: پیش‌زمینه طراحی محصولات مدولار،ترجمه: پردیس بهمنی و فرامرز محمدی نژاد، تهران: نشر داستان، چاپ اول.
- امیدی، ناهید. (۱۳۸۲)، دیده و دل و دست، مشهد: به نشر، چاپ اول.
- دهخدا، علی‌اکبر. (1377) ، لغت‌نامه، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
- رضایی، جمال. (۱۳۸۱)، بیرجند نامه، تهران: هیرمند، چاپ اول.
- رزاقی، عاطفه. (۱۳۹۲)، صنایع‌دستی بیرجند و تأثیر آن بر اقتصاد خانوار،پایان‌نامه کارشناسی ارشد صنایع‌دستی، دانشگاه هنر تهران.
- شکور زاده، ابراهیم. (۱۳۳۳)، عقاید و رسوم عامه مردم خراسان، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
- غوث، کمال. (۱۳۹۱)، گنج‌نامه ناحیه هردنگ، بیرجند، حوزه هنری خراسان جنوبی، چاپ اول.
- غیبی، مهرآسا. (۱۳۸۵)، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، چاپ اول، تهران: انتشارات هیرمند.
- مرادی، محمود. (1393) ، کارکرد تلفیقی دانش بومی و نوین و نقش آن در توسعه روستایی (مطالعه موردی نواحی روستایی شهرستان بیرجند)، پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، شماره 7: 54-64.
- ملایی، محمدحسین. (1386) ، فرهنگ‌عامه (گذری بر شیوه‌های گفتاری، پنداری و کرداری مردم شاخنات بیرجند) ،مشهد: سخن‌گستر، چاپ اول.
- هاشمی، مهران. (1391) ، طراحی صنعتی یک دعوت برای تغییر، تهران: فرهنگسرای میردشتی، چاپ اول.
- هیل، اف. (1378) ، نامه‌هایی از قهستان، ترجمه: دکتر محمدحسن گنجی، مشهد: آستان قدس، چاپ اول.
- یاوری، حسین.(1374)، «ضرورت اقدامات حمایتی برای حفظ لباس‌های سنتی به‌عنوان جلوه‌ئی از فرهنگ معنوی مردم ایران»، جلوه هنر، شماره 34:5-35.
- گزارش سازمان میراث فرهنگی سرایان. (آبان 1393)
مصاحبه ها
- مصاحبه با آقای ابراهیم ذکریا از تولیدکنندگان پایپوش سنتی در روستای چرمه از توابع سرایان (آبان ۱۳۹۳)
- مصاحبه با آقای حسین زینلی از استادکاران سنتی و تولیدکننده پایپوش در بیرجند (خرداد 1398).
- مصاحبه با آقای محمدحسین کاملی از استادکاران پیشکسوت و فعال در پیشۀ کفاشی سنتی در بیرجند (خرداد 1398).
- مصاحبه با آقای غلامحسین اردشیری از استادکاران سنتی و تولیدکننده پایپوش در بیرجند (خرداد 1398).
- مصاحبه با آقای هوشیار از استادکاران سنتی و تولیدکننده فعال در زمینه تولید کفش (خرداد 1398).
- shoval.ir (1398/12/6)
- avvalfootwear.com (1398/12/6)
- skchto.ir (1394/2/17)
- pinterest.com (1398/12/6)
- iribnews.ir
- charogh.com (1398/12/6)
- authgram.com
- madeh41.blogfa.com
- tasnimnews.com (1399/6/28)
- arkshoe.com (1399/6/28)
- sisishoe.com (1399/6/28)
)