نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبائی
2 دانشجوی دکترای جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
نزدیک به 9 دهه از آغاز تاسیس، تقویم و تکثیر نهاد آموزشی و پژوهشی جامعه شناسی در ایران که از سویی هم معنابخش زیست جهان انسان ایرانی بوده (تاثیر ذهنی) و هم بر برنامه های توسعه در ایران موثر بوده است (تاثیر عینی) می گذرد. در چند سال اخیر که بحران آب در ایران شکل عینی تری یافته نهاد علوم انسانی و به خصوص جامعه شناسی در ایران یک پای گفتگو در این باره در قالب مقالات علمی و پژوهشی و نشست ها و سمینارهای دانشگاهی بوده است. با این اوصاف و برای باز اندیشی و ارزیابی دقیق تر نسبت جامعه شناسی در ایران با ریشه های بحران آب می توان از نسبت رویکردهای نظری جامعه شناسی ایران با مقولات اقلیم، طبیعت و محیط زیست به طور کلی و مساله آب به عنوان یک عنصر اساسی و حیاتی در محیط زیست و جامعه ایرانی پرسش کرد. در پژوهش حاضر تلاش شده دلالت های اقلیمی و محیط زیستی هفت رویکرد نظری اصلی در جامعه شناسی ایران یعنی «استبداد ایرانی، فئودالیسم ایرانی، کارکردگرایی، نوکارکردگرایی، پسا ساختارگرایی، مکتب انتقادی و زیست بوم گرایی» بررسی و نسبت آنها با ریشه های اصلی بحران آب با یکدیگر مورد مقایسه طیفی قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها
- اباذری، یوسف. (1378)، خرد جامعه‌شناسی، تهران: طرح نو.
- ابوالحسن تنهایی، حسین؛ حضرتی، زهرا؛ مختاری، مصطفی و کلاهدوزان، هاجر. (1392)، «بررسی پیامدهای سیاسی اصلاحات ارضی در ایران و تأثیر آن بر ساختار سیاسی دهه 50 خورشیدی»، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد شوشتر، سال هفتم تابستان 1392، شماره 21: 220-179.
- ابوالحسن تنهایی، حسین. (1378)، «جایگاه نظریه هربرت بلومر در جامعه‌شناسی معرفت»، نشریه پژوهشی دانشگاه اصفهان، شماره 10: 39-58.
- احمد رش، رشید و دانش مهر، حسین. (1394)، «دانش بومی و توسعه (بینش و روش در مطالعه دانش بومی)»، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
- احمدی، حمید. (1390)، «بنیادهای هویت ملی ایران» تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
- آروین، آلن. (1393)، «جامعه‌شناسی و محیط‌زیست»، ترجمه: صادق صالحی، بابلسر: انتشارات دانشگاه مازندران.
- ازکیا، مصطفی. (1375)، «ابعاد اجتماعی مدیریت بهره‌برداری از مراتع ایران (با تأکید بر استان‌های فارس و کهکیلویه و بویر احمد)»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره 8، شماره 8 - شماره پیاپی 1187: 1-24.
- ازکیا، مصطفی. (1373)، «اعتبار تجربی و نظری دیدگاه نوسازی با تأکید بر جامعه قبیله‌ای دهقانی»، نامه علوم اجتماعی (مطالعات جامعه‌شناختی)، شماره 7: 59- 90.
- ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا. (1388)، «تحلیلی بر مطالعات روستایی در ایران»، نشریه توسعه محلی (روستایی_شهری)، شماره 1: 7-33.
- ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا. (1392)، «توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران»، تهران: نشر نی.
- اژدری زاده، حسین. (1392)، «مبانی هستی شناسانه علوم اجتماعی اسلامی»، اسلام و علوم اجتماعی قم، شماره 3: 55-84.
- اسدی، محمدی. (1397)، «سه گانه جایگزینی، نفی یا بی اعتنایی، توازی: بررسی و نقد آرا نظری درباره جامعه‌شناسی اسلامی، « فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 48: 224-189.
- اسکاچپول، تدا. (1388)، بینش و روش در جامعه‌شناسی تاریخی»، تهران: نشر مرکز.
- اسمیت، دنیس. (1386)، «برآمدن جامعه‌شناسی تاریخی»، تهران: انتشارات مروارید.
- اشرف، احمد. (1359)، «موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری درایران (دورۀ قاجاریه)»، تهران: زمینه.
- افشار نادری، نادر. (1347)، «مونوگرافی ایل بهمئی»، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران.
- اکبرزاده، پیمان و کابلی، سید حسن. (1396)، «ارزیابی اثرات اقتصادی - اجتماعی سدسازی و تأثیر آن بر نظام بهره‌برداری سنّتی»، جغرافیا و پایداری محیط، شماره 2: 65-53.
- امیر، آرمین. (1395)، «ره افسانه زدندی»، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر، ارتباطات.
- آبراهامیان, یرواند. (1389)، «ایران بین دو انقلاب»، ترجمه: احمد گل محمدی، تهران: نشر نی.
- آبراهامیان، یرواند. (1390)، «مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران»، ترجمه: سهیلا ترابی فارسانی، تهران: شیرازه.
- آرون، ریمون. (1386)، «مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه شناس»، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
- آریانپور، امیرحسین. (1382)، «برخی آزمایشی در شناخت مراحل تاریخی ایران»، کتاب توسعه، شماره 12: 56-45.
- آزاد ارمکی، تقی. (1379)، «اندیشه نوسازی در ایران»، تهران: دانشگاه تهران.
- آزاد ارمکی، تقی. (1382)، «جامعه‌شناسی جامعه‌شناسی در ایران»، تهران: نشر کلمه.
- آزاد ارمکی، تقی. (1372) آ، «پارادایم و جامعه‌شناسی»، نامه علوم اجتماعی، دوره 3، شماره 0: 29-50
- آزاد ارمکی، تقی. (1372) ب، «مشارکت و توسعه اقتصادی-اجتماعی»، فرهنگ توسعه، شماره 10: 46-52.
- آزاد ارمکی، تقی و جنادله، علی. (1393)، «پیکربندی نهادی مبتنی بر موازنه قدرت در جامعه سنتی ایران (بازخوانی تحولات ایران از صفویه تا قاجاریه بر اساس رویکرد نهادگرایی تاریخی)»، مجله جامعه‌شناسی ایران، سال پانزدهم، شماره 3: 29-64.
- آشنا، حسام الدین. (1393)، «محیط‌زیست، از مهندسی منابع تا مهندسی منافع»، نهم آبان، http://www.irna.ir/fa/News/81818553.
- باندیوپادهیای، جایانت. (1396)، «آب، بوم سازگان‌ها و جامع: تلاقی رشته‌ها»، ترجمه: ویدا نوشین ف،. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
- ببران، صدیقه و هنربخش، نازلی. (1387)، «بحران وضعیت آب در جهان و ایران»، فصلنامه راهبرد، سال شانزدهم، شماره 48: 193-212.
- بختیاری، سحر؛ امیری تکلدانی، ابراهیم و فصیحی هرندی، مهدی. (1399)، «مأموریت هیدرولیکی و ارتباط آن با توسعه منابع آب»، مجله تحقیقات منابع آب ایران، دوره 16، شماره 2: 214-229.
- بخشی، محمدرضا و همکاران. (1396)، «بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با رفتارهای محیط‌زیستی دانشجویان دانشگاه بیرجند»، مدیریت سرمایه اجتماعی، دوره 4، شماره 3: 473-451.
- برن، آگ و کوف، نیم. (1388)، «زمینه جامعه‌شناسی»، ترجمه: امیرحسین آریانپور، تهران: نشر گستره.
- بری، جان. (1380)، «محیط‌زیست و نظریه اجتماعی»، ترجمه حسن پویان و نیره توکلی. تهران: انتشارات سازمان محیط‌زیست.
- بستان، حسین. (1388)، «جامعه‌شناسی اسلامی؛ به سوی یک پارادایم»، روش شناسی علوم انسانی، سال پانزدهم، شماره 61: 7-28.
- بشیریه، حسین. (1371)، نهادهای سیاسی و توسعه." فرهنگ توسعه شماره 3 (آذر و دی).
- بشیریه، حسین. (1380)، «موانع توسعه سیاسی در ایران»، تهران: گام نو.
- بشیریه، حسین. (1385)، «دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران»، تهران: نگاه معاصر.
- بلاوت، جیمز ام. (1389)، هشت تاریخدان اروپا محور، ترجمه: ارسطو میرانی و به یان رفیعی، تهران: امیرکبیر.
- بهنام، جمشید. (1378. آ)، «دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران»، تهران: نگاه معاصر.
- بهنام، جمشید. (1378. ب)، «علوم اجتماعی، گرایش‌های فکری و مسئله توسعه ایران»، ایران نامه، شماره 58: 198-75.
- بهنام، جمشید و راسخ، شاپور. (1348)، «مقدمه بر جامعه‌شناسی ایران»، تهران: چاپخانه محمدعلی علمی.
- بی‌نام. (1396)، «هشدار وضعیت بحران آب در ایران.»، نشریه امنیت اقتصادی، شماره 44: 37-46.
- پاپ زن، عبدالحمید؛ حسینی، سید محمود؛ ازکیا، مصطفی و عمادی، محمدحسین. (1396)، «تدوین مدل مفهومی حاصل از تلفیق دانش بومی و نوین با استفاده از نظریه بنیانی در احیاء، حفظ، نگهداری و بهره‌برداری از منابع طبیعی با رویکرد پساتوسعه (مورد مطالعه: ایل ممسنی استان فارس)»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره دهم، شماره 34: 7-31.
- پاپلی یزدی، محمدحسین؛ جمعه‌پور، محمود و مهدی‌زاده اردکانی، محمد. (1396)، «بررسی پیامدهای اجتماعی بحران کمبود منابع آب در مناطق کویری (مطالعه موردی شهرستان اردکان)«، فصلنامه علوم اجتماعی (ویژه نامه آب)، سال بیست و ششم، شماره 77: 136-99.
- پارسانیا، حمید. (1385)، » سنت، ایدئولوژی، علم، قم: بوستان کتاب.
- پارسانیا، حمید. (1396)، «مناظره پارسانیا با فیلسوف فرانسوی برگزار شد.»، فروردین، 31. mehrnews.com/xHFw5
- پرو، دنی. (1383)، «بازتعریف جامعه‌شناسی روستایی»، جامعه‌شناسی ایران، ترجمه جمشید هومن، دوره پنجم، شماره 4: 111-135.
- پطروفشسکی، ایلیا پاولویچ. (1344)، «کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول (قرن‌های 13 و 14 میلادی) جلد اول»، تهران: انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران.
- پیران، پرویز. (1384)، » نظریه شهر در ایران (سخنرانی دکتر پرویز پیران در خانه هنرمندان)»، جستارهای شهری، شماره 12: 118-121.
- پیران، پرویز. (1385)، «هویت ملی جامعه ایران»، نشریه چشم انداز ایران، شماره 40: 12-23.
- پیگولوسکایا، نیناویکتوروونا و یاکوبوسکی، آ.یو. (1363)، » تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هجدهم میلادی»، تهران: انتشارات پیام.
- توسلی، غلامعباس. (1374)، «جامعه‌شناسی شهری (رشته علوم اجتماعی)، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
- توسلی، غلامعباس. (1386)، «نظریه‌های جامعه‌شناسی»، تهران: سمت.
- توسلی، غلامعباس. (1373)، » نقد تحقیقات شرق شناسی و جامعه‌شناسی در رابطه اسلام و سرمایه‌داری»، نامه علوم اجتماعی، شماره 7: 1-32.
- توسلی، غلامعباس وعباداللهی، حمید. (1382)، «ایرانشناسی مارکس گرا، ضرورت بازاندیشی»، نامه علوم اجتماعی، شماره 21: 92-67.
- توفیق، ابراهیم؛ یوسفی، سید مهدی؛ ترکمان، حسام و حیدری، آرش (1398)، «برآمدن ژانر خلقیات در ایران»، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
- توفیق، ابراهیم. (1396)، «درباره نظام دانش»، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری.
- جمعه پور، محمود. (1373)، «تحلیل رهیافت مشارکت سازمان‌های سنتی تولید گروهی در بهره‌برداری بهینه از منابع آب و خاک و توسعه روستا»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 35: 103-120.
- جوان، جعفر؛ محمود فال، سلیمان. (1387)، «بحران آب و لزوم توجه به بهره وری آب کشاورزی در نواحی خشک (مطالعه موردی دشت بیرجند)»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره ششم، شماره 11: 115-138.
- چلبی، مسعود. (1392)، » بررسی تجربی نظام شخصیت در ایران»، تهران: نشر نی.
- چلبی، مسعود. (1382)، «جامعه‌شناسی نظم؛ تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی»، تهران: نشر نی.
- چلبی، مسعود و عبداللهی، محمد. (1371)، «ماهیت و مختصات عمده جامعه عشایری ایران»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 3 و 4: 247-237.
- حسین زاده یزدی، مهدی و حدادی، علیرضا. (1396)، » نظریه بومی گرایی حسین کچویان»، نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، شماره 1: 166-199.
- خزاعی، ضیاء و فرهادی، محمد (1394)، «نقد نظریه مارکسیستی استبداد شرقی در جشم انداز تاریخ ایران»، رهیافت سیاسی و بین المللی، شماره 1: 65-90.
- خسروی، خسرو. (1357)، «جامعه دهقانی در ایران»، تهران: انتشارات پیام.
- خسروی، خسرو. (2535)، «جامعه‌شناسی روستایی ایران»، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- خنجی، محمدعلی. (1335)، » بررسی تاریخ ماد و منشأ نظریه دیاکونوف»، تهران: انتشارات حکمت.
- دابسون، اندرو. (1377)، «فلسفه و اندیشه سیاسی سبزها»، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: نشر آگه.
- دارندورف، رالف. (1347)، » افسانه جامعه صنعتی»، مطالعات جامعه‌شناختی (نامه علوم اجتماعی)، شماره 2: 79-88.
- درخشه، جلال. (1384)، «جستاری در اندیشه‌های بوم گرایی»، دانش سیاسی، شماره 1: 159-180.
- دشت شاهی، علیرضا و عباس‌نژاد، احمد (1389)، «ارزیابی تأثیرات زیست‌محیطی افت سطح آب‌های زیرزمینی در دشت زرند و ارائه راهکارهای مدیریتی»، مجله پژوهش آب ایران، دوره چهارم، شماره 7: 119-124.
- ذکایی، محمدسعید. (1392)، «مطالعات فرهنگی دانشگاهی در ایران: دستاوردها، چالش‌ها و افق‌ها»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره ششم، شماره 1: 1-22.
- ربانی خوراسگانی، رسول؛ کلانتری، صمد و یاوری، نفیسه. (1383)، «پدیده حاشیه نشینی و پیامدهای اجتماعی، فرهنگی آن (ارزنان و دارک اصفهان)»، مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، شماره 17: 154-119
- رشیدپور، لقمان؛ کلانتری، خلیل و رضوانفر، احمد. (1390)، » بررسی مسائل و محدودیت‌های منابع آب و تأثیر آن در وضعیت اقتصادی اجتماعی گندم کاران بخش مرکزی شهرستان سقز«، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال نوزدهم، شماره پیاپی 76: 183-203
- رفیع پور، فرامرز. (1387)، » توسعه و تضاد؛ کوششی در جهت تحلیل انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی ایران» تهران: شرکت سهامی انتشار.
- رفیعی راد، احمد علی و محمدی، احمد. (1396)، «مکتب نوسازی متقدم و ریشه‌های تاریخی بحران منابع آب‌های زیرزمینی در ایران: بررسی تأثیر و عملکرد اصل چهار ترومن»، فصلنامه علوم اجتماعی، سال بیست و ششم، شماره 77: 195-243.
- زاهدی مازندرانی، محمدجواد. (1373)، «مروری تحلیلی بر سیرتحقیقات روستایی و عشایری در ایران»، نشریه اقتصاد کشاورزی، شماره 6: 151-179.
- زیباکلام، صادق. (1394)، «ما چگونه ما شدیم»، تهران: نشر روزنه.
- سعیدآبادی، زهرا؛ هاشمی، شهناز و سلطانی فر، محمد. (1396)، «محیط‌زیست مفهومی چندگانه در علوم انسانی»، نشریه راهبرد، سال بیست و ششم، شماره 83: 213-187.
- سیاسی، علی اکبر. (1341)، «گزارش سمینار درباره مسائل اجتماعی شهر تهران»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال نهم، شماره 36: 111-126.
- سیف اللهی، سیف الله. (1370)، «در تبیین پدیده توسعه و توسعه نیافتگی»، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره یکم، شماره 88: 54-31.
- شادی طلب، ژاله. (1379)، «برنامه‌ریزی جنسیتی بر پایه واقعیت‌ها»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 11 و 12: 1-32.
- شادی طلب، ژاله. (1376)، » توسعه و عقب ماندگی زنان»، نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران، شماره 2: 147-168.
- شجاعی باغینی، نیما. (1396)، » دولت زیست‌بوم گرا: شرایط نظری و عملی مواجهه با بحران آب در ایران (نقدی بر پارادایم سوداگری- استعماری)، » فصلنامه علوم اجتماعی»، سال بیست و ششم، 77: 137-189.
- صابری فر، رستم. (1388)، » بررسی تحلیلی حاشیه نشینی در شهر بیرجند: مطالعه موردی منطقه کارگران»، تحقیقات جغرافیایی، دوره یکم، شماره 24: 52-29.
- صالحی، صادق. (1392)، «ارزیابی اثرات اجتماعی و محیط‌زیستی احداث و توسعه بندر فریدونکنار بر اجتماع محلی»، آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، دوره یکم، شماره 4: 41-57.
- صالحی، صادق. (1396)، «آب؛ مسئله علوم اجتماعی یا علوم طبیعی، 7، اسفند:»http://www.tejaratefarda.com/fa/tiny/news-25671.
- صالحی، صادق و پازکی نژاد، زهرا. (1392)، «محیط‌زیست در آموزش عالی: ارزیابی دانش زیست‌محیطی دانشجویان دانشگاه‌های دولتی مازندران»، مطالعات برنامه‌ریزی آموزش، دوره دوم، شماره 4: 220190.
- صالحی، صادق و پازکی نژاد، زهرا. (1392)، «تحلیل جامعه‌شناختی مقابله با آثار زیان بار تغییر آب‌وهوا مطالعه موردی شهرستان بابلسر»، پژوهش‌های روستایی، دوره پنجم، شماره 2: 71-88.
- صبوری کاشانی، منوچهر. (1377)، «از جامعه صنعتی تا فرا صنعتی، بررسی و ارزیابی نظریه‌ها»، مطالعات جامعه‌شناختی (نامه علوم اجتماعی)، شماره 12: 106-91.
- صداقت، پرویز. (1375)، «تناقض‌های مفهوم شیوه تولید آسیایی»، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 111-112: 180-182.
- صفارهرندی، سجاد. (1395)، «احیای حکمت عملی؛ مسیری برای تحول در علوم انسانی»، 14، اسفند: https://www.mehrnews.com/.
- صفی نژاد، جواد. (1367)، «آبیاری سنتی در ایران»، رشد آموزش جغرافیا، شماره 13: 26-31.
- صفی نژاد، جواد. (1351)، «بنه»، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران.
- صفی نژاد، جواد. (1376)، «نقش اقلیم در ساخت گروه‌ها و روابط اجتماعی در روستاهای ایران»، جامعه‌شناسی ایران، شماره 2: 198-191.
- طالب، مهدی. (1367)، «شیوه‌های همیاری در جامعه روستایی ایران»، نامه علوم اجتماعی، شماره 1: 180-167.
- طالب، مهدی. (1373)، » مسائل و موانع جامعه‌شناختی توسعه روستایی در ایران»، نامه علوم اجتماعی، شماره 7: 108-91.
- طالب، مهدی و عنبری، موسی. (1385)، » دلایل ناکامی نظام برنامه‌ریزی توسعه در ایران عصر پهلوی دوم»، نامه علوم اجتماعی، شماره 27: 204-181.
- طبری، احسان. (1354)، «برخی بررسی‌ها درباره جهان بینی‌ها و جنبش‌های اجتماعی در ایران»، تهران: حزب توده ایران.
- عباسی، اسفندیار. (1383)، » قنات و نیازهای توسعه در قرن بیست و یکم: دانش بومی در بوته آزمایش»، در: دانش بومی و توسعه پایدار، چاره‌ها و چالش‌ها، نوشته: محمد حسین عمادی و اسفندیار عباسی، 105-125. تهران: وزارت جهاد کشاورزی.
- عبداللهی، محمد. (1382)، «ترویج و توسعه کشاورزی در ایران»، نامه علوم اجتماعی، دوره یکم، شماره 21: 66-31. عبداللهیان، حمید. (1392)، «مفهوم پردازی و واقعیت در جامعه‌شناسی تاریخی: نظام ارباب غایب در ایران»، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
- عجمی، اسمعیل. (1350)، » ششدانگی، پژوهشی در زمینه جامعه‌شناسی روستائی»، شیراز: انتشارات دانشگاه پهلوی.
- عزیزی، قاسم. (1382)، «ارتباط خشکسالی های اخیر و منابع آب زیر زمینی در دشت قزوین»، پژوهش‌های جغرافیایی، دوره سی و پنجم، شماره 46: 144-131.
- عسکری خانقاه، اصغر و آزاد ارمکی، تقی. (1377)، » سهم جلال آل احمد در شکل‌گیری پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی ایران»، مطالعات جامعه‌شناختی، شماره 11: 9-30.
- علمداری، کاظم. (1394)، » چرا ایران عقب ماند و غرب پیش رفت«، تهران: نشر توسعه.
- علمداری، کاظم. (1398)، «سوسیالیسم و محیط‌زیست از نظر تا عمل»، تهران: نشر توسعه.
- علی پور، مهدی و حسنی، سید حمیدرضا. (1394)، «پارادایم اجتهادی دانش دینی»، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- عنبری، موسی. (آ.،1394)، «ارزیابی جامعه‌شناختی نظریه استبداد ایرانی در تحلیل توسعه تاریخی ایران»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره بیست و دوم، شماره 1: 76-51.
- عنبری، موسی. (ب.،1394)، «مبانی» امراجتماعی «روستایی: به سوی جامعه‌شناسی خودبسنده و بومی»، توسعه محلی، دوره هفتم، شماره 2: 173-189.
- فاستر، جان بلامی. (1382)، «اکولوژی مارکس؛ ماتریالیسم و طبیعت»، ترجمه: اکبر معصوم بیگی، تهران: نشر دیگر.
- فاضلی، محمد. (آ.1396)، «ارزیابی تأثیرات اجتماعی (سیاست‌ها، برنامه‌ها و طرح‌ها)»، تهران: تیسا.
- فاضلی، محمد. (ب.1396)، «جامعه‌شناسی سیاسی بحران آب در ایران کم آبی یا بحران آب؟»، 6 تیرماه، http://www.css.ir."
- فاضلی، نعمت اله. (آ.1377)، «آسیب شناسی مردم شناسی در ایران»، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره ششم، شماره 10: 198-163.
- فاضلی، نعمت اله. (ب.1377)، «مردم شناسی کاربردی و استعمار»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره یازدهم، شماره 11: 120-97.
- فراهانی منفرد، مهدی و قربان پور دشتکی، سیمین. (1385)، «نقش عصبیت در تاریخ از دیدگاه ابن خلدون»، قبسات (پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی)، سال یازدهم، شماره 42: 141-154.
- فرهادپور، مراد. (1388)، پاره‌های فکر فلسفه و سیاست، تهران: انتشارات طرح نو.
- فرهادی، مرتضی. (1365)، «پیش بینی آب‌وهوا در میان عشایر و روستائیان سیرجان و بافت و «میمند» شهر بابک»، چیستا، شماره 28: 583-592.
- فرهادی، مرتضی. (1367)،» انهدام منابع سنتی آب و پیامدهای ناشی از آن: جنگ پنهان سی ساله»، نشریه جهاد، شماره 116: 12-10.
- فرهادی، مرتضی. (1390)، «بحران محیط‌زیست در ایران و لزوم بازنگری در دانش‌های مردمی و راهکارهای فرهنگ ملی»، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 41: 31-16.
- فرهادی، مرتضی. (1398)، «صنعت بر فراز سنت یا در برابر آن: انسان شناسی توسعه نیافتگی و واگیره پیشرفت پایدار و همه سویه فرادادی و فتوتی در ایران»، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
- فرهادی، مرتضی. (1375)، «صنعت در برابر سنت یا بر فراز آن»، نامه پژوهش، پیش شماره یک: 50-35.
- فرهادی، مرتضی. (1395)، «فرهنگ یاریگری در ایران: درآمدی به مردم شناسی و جامعه‌شناسی تعاون - جلد اول: یاریگری سنتی در آبیاری و کشتکاری»، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- فرهادی، مرتضی. (1394، آ.)، «کمره نامه (هشت ریز مردم نگاری از فرهنگ فرادادی مردم کمره)، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
- فرهادی، مرتضی. (1394، ب.)، «فرهنگ یاریگری در ایران؛ درآمدی به مردم شناسی و جامعه‌شناسی تعاون در ایران، جلد اول: یاریگری سنتی در آبیاری و کشتکاری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- فرهادی، مرتضی. (1367)، «گونه شناسی یاوری‌ها و یاریگری‌های سنتی در ایران»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره دوم، شماره 8: 166-149.
- فرهادی، مرتضی. (1397)، «مکتب نوسازی و دشواری‌های بومی‌سازی در ایران»، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
- فرهادی، مرتضی. (1387)، واره (مقدمه‌ای بر مردم شناسی و جامعه‌شناسی تعاون)، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- قانعی راد، سید محمدامین. (1389)، «مروری انتقادی بر تلاش‌های ایرانی برای توسعه جامعه‌شناسی‌های دگرواره»، مجله جامعه‌شناسی ایران، شماره 1: 124-158.
- قانعی راد، سید محمدامین. (1397)، بحران آب از نگاه زنده یاد قانعی راد. 30 خرداد. donya-e-eqtesad.com.
- قریشی، سیده زهرا؛ میان‌آبادی، حجت و حاجیانی، ابراهیم. (1399)، «تحلیل ابعاد مأموریت هیدرولیکی در هیدروپلیتیک ترکیه»، تحقیقات منابع آب ایران، دوره شانزدهم، شماره 1: 331-304.
- کاتوزیان، محمدعلی همایون. (1391)، «ایران جامعه کوتاه مدت»، تهران: نشر نی.
- کاتوزیان، محمدعلی همایون. (1389)، « تضاد دولت و ملت؛ نظریه تاریخ و سیاست در ایران»، تهران: نشر نی.
- کاتوزیان، محمدعلی همایون. (1377)، نه مقاله در جامعه‌شناسی تاریخی ایران. تهران: نشر مرکز.
- کاتوزیان، محمدعلی همایون. (1380)، دولت و جامعه در ایران. تهران: نشر مرکز.
- کاستلز، مانوئل. (1382)، «اقتصاد، اطلاعات؛ عصر فرهنگ و جامعه»، ترجمه: حسن چاوشیان. تهران: نشر طرح نو.
- کاظمی، عباس؛ صدیقی، بهرنگ و اسماعیل نیا، محمود. (1398)، «موقعیت ناسازوار نخستین نهاد علوم اجتماعی در ایران، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی از تأسیس تا انقلاب اسلامی. «مطالعات جامعه‌شناختی، دوره بیست و ششم، شماره 2: 36-9.
- کافی، مجید. (1394)، » امکان جامعه‌شناسی اسلامی»، 8 اسفند. https://www.mehrnews.com.
- کچویان، حسین. (1373)، «توسعه و جامعه‌شناسی: توسعه جامعه‌شناختی»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره هفتم، شماره 7: 266-251.
- کچویان، حسین. (1382)، فوکو و دیرینه‌شناسی دانش، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- کچویان، حسین. (1384، آ.)، «گفتمان توسعه، سرابی ویرانگر»، راهبرد یاس، شماره 3: 126-103.
- کچویان، حسین. (1384، ب.)، «تطورات گفتمان‌های هویتی در ایران، ایرانی در کشاکش با تجدد و ما بعد تجدد»، تهران: نشر نی.
- کچویان، حسین. (1389)، «تجدد شناسی و غرب شناسی؛ حقیقت‌های متضاد»، تهران: امیرکبیر.
- گولدبات، د. (1379)، «نظریه اجتماعی و محیط‌زیست»، مدیریت شهری، شماره 4: 95-86.
- گیلدرهوس، مارک. (1387)، » تاریخ تخصصی در قرون اخیر»، در: تاریخ‌نگاری و جامعه‌شناسی تاریخی، نوشته: گری جی همیلتون، رندال کالینز و دیگران، 73-100، تهران: انتشارات کویر.
- لمبتون، آن. (1345)، «مالک و زارع در ایران»، تهران: بنگاه نشر کتاب.
- لهسایی زاده، عبدالعلی. (1369)، «تحولات اجتماعی در روستاهای ایران» شیراز: انتشارات نوید شیراز.
- لهسایی زاده، عبدالعلی. (1372)، جامعه‌شناسی کشاورزی، تهران: انتشارات اطلاعات.
- لهسایی زاده، عبدالعلی. (1380)، «بحران محیط‌زیست و توسعه همه جانبه پایدار»، جامعه‌شناسی ایران، شماره 2: 66-49.
- محسن زاده، رسول. (1398)، مدیریت منابع آب با نگاهی به زیست‌بوم‌گرایی و محیط‌زیست گرایان، اردیبهشت 28. https://anthropologyandculture.ir
- مختارپور، رجبعلی. (1397)، » موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران»، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
- مرادی، محمدعلی و نساجی، رضا (1398)، «اتمسفر زاینده رود به مثابه میراث فرهنگی»، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
- موسوی، سیدجلال. (1394)، » توسعه و عرفی شدن، با نگاهی به برنامه‌های توسعه در ایران»، تهران: جامعه شناسان.
- مونتسکیو. (1349)، » روح القوانین»، ترجمه: علی اکبر مهتدی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- مهدوی آزاد بنی، رمضان (1389)، «جایگاه هستی شناختی و انسان شناختی در بومی سازی علوم انسانی»، معرفت در دانشگاه اسلامی، سال چهاردهم، شماره 1: 23-4.
- مهدی، علی اکبر و لهسایی زاده، عبدالعلی. (1375)، «جامعه‌شناسی در ایران»، تهران: نشر توسعه.
- مهدیار، میثم. (1394)، «آسیب‌شناسی رویکردهای غالب حوزوی پیگیر تولید علوم انسانی اسلامی»، اسفند 22. https://www.mehrnews.com/.
- مهرآیین، مصطفی. (1399)، «جامعه‌شناسی محیط‌زیست؛ مسائل و رویکردها»، 25، مرداد.
- میرزاده کوهشاهی، مهدی. (1392)، «بحران آب در ایران»، نشریه دیده بان امنیت ملی، شماره 19: 11-16.
- میرزایی، سیدمحمد. (1389)، «بررسی نقش اجتماعی – فرهنگی زنان در ارتقاء کیفی محیط‌زیست»، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، دوره دوم، شماره 3: 49-37.
- میرزایی، محمد؛ وثوقی، منصور و محسن پور، ابراهیم. (1384)، «تغییرات نظری و مفهومی در نظریات جمعیت شناسی و توسعه روستایی»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره بیست و پنجم، شماره 25: 24-1.
- نامدار، مظفر و نظری مقدم، جواد. (1397)، اعتبار سنجی نظریه «استبداد ایرانی در فهم تحولات اجتماعی ایران». پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، سال هجدهم، شماره 12: 230-207.
- نراقی، احسان. (2535)، آنچه خود داشت...، تهران: امیرکبیر.
- نراقی، احسان. (1386)، علوم اجتماعی و سیر تکوینی آن. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
- نراقی، احسان. (1348)، «هدف و روش تحقیقات اجتماعی در ایران»، نامه علوم اجتماعی، شماره 3: 25-9.
- نعمانی، فرهاد. (1358)، «تکامل فئودالیسم در ایران»، ترجمه: کریم کشاورز، تهران: انتشارات خوارزمی.
- نوذری، حسینعلی. (1387)، فلسفه تاریخ، روش شناسی و تاریخ‌نگاری، تهران: طرح نو.
- وایت، راب. (1398)، «جامعه‌شناسی محیط‌زیست»، ترجمه: مهدی فرهمندنژاد، تهران: ثالث.
- وثوقی، منصور و دیباجی فروشانی، شکوه (1394)، «شناخت بعد دیگر وبر؛ وبر ماتریالست»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره بیست و دوم، شماره 2: 276-263.
- وثوقی، منصور، سونا حبیبی و حسن زاده طلوتی، زینب. (1393)، «ضرورت توجه به دانش بومی در برنامه‌های توسعه روستایی با تأکید بر توسعه مشارکتی»، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد شوشتر، سال هشتم، شماره 3: 56-33.
- ودیعی، کاظم. (1353)، «مقدمه‌ای بر جغرافیای انسانی ایران»، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- ورداسبی، ابوذر. (1375)، «ایران در پویه تاریخ»، تهران: نشر قلم.
- ولی، عباس. (1380)، «ایران پیش از سرمایه‌داری: تاریخ نظری»، تهران: نشر مرکز.
- ویتفوگل، کارل اِ. (1392)، «استبداد شرقی»، ترجمه: محسن ثلاثی. تهران: نشر ثالث.
- هابسون، جان. (1389)، «ریشه‌های شرقی تمدن غرب»، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
- هانیگن، جان، (1393)، «جامعه‌شناسی محیط‌زیست»، ترجمه: صادق صالحی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
)