نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی، گروه انسان شناسی و عضو هیات مؤسس قطب علمی جامعه شناسی سلامت (CEHS) دانشگاه تبریز.
2 کارشناس ارشد انسانشناسی از دانشگاه تهران و پژوهشگر و مردم نگار عشایر قشقایی
چکیده
اهمیت بحران‌ها و گفتمان محیط‌زیستی در چند دهه گذشته به شکل‌گیری مطالعات میان‌رشته‌ای در این حوزه منجر شده است و انسان‌‌شناسان با تلقی «فرهنگ» به مثابه فصل مشترک گفتمان محیط زیستی و انسانشناسی و همچنین با توجه به ماهیّت فرارشته‌ای و میان‌رشته‌ای پژوهشهای انسان‌شناختی اعضای ثابت‌قدم و کلیدی این نوع مطالعات محیط زیستی به ویژه در موضوع آب به شمار می روند.داده‌ها و شواهد این پژوهش کیفی از طریق روشهای میدان پژوهی از جمله مشاهده مشارکتی و مصاحبه قوم‌نگارانه در میان سه طایفه از ایل قشقایی در محدوده سه شهرستان کازرون و نورآباد ممسنی در ییلاق و شهرستان دژکرد در اقلید استان فارس گردآوری شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد آب در میان عشایر ایل قشقایی نه فقط برای زندگی و پایداری زیست‌محیطی حیاتی است، بلکه آن از زوایای متعدد فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، روانی، حقوقی و جنسیتی نیز مهم است. معانی موجود درباره آب و چالش‌های آن با تأثیرپذیری از شرایط زیست‌محیطی منطقه، به مرور زمان دچار تحوّل شده است. بحرانی شدن وضعیت آب و تغییر در نوع مدیریت و بهره برداری از آب، هم تمامی ابعاد و سبک‌های زندگی عشایر قشقایی را متأثر را کرده است و هم معانی فرهنگی موجود درباره آب را تغییر داده است.
کلیدواژه‌ها
- اوبرلینگ، پیر. (1383)، کوچ‌نشینان قشقایی فارس، ترجمه :فرهاد طیبی‌پور، تهران: انتشارات شیرازه.
- احمدی، ارمغان، فروغمند اعرابی، هومن. (1391)، نقش آب در شکل‌دهی فرم کالبدی در محلات تاریخی اقلیم گرم و خشک: نمونه موردی محله جلفای اصفهان، اولین همایش ملی بیابان، تهران: مرکز تحقیقات بینالمللی بیابان دانشگاه تهران.
- بل، سایمون. (1394)، منظر؛ الگو، ادراک و فرایند، ترجمه: بهناز امین زاده، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- بهمن‌بیگی، محمد. (1368)، بخارای من ایل من، تهران: آگاه.
- بهمن‌بیگی، محمد. (1381)، اگر قره‌قاج نبود (گوشه‌هایی از خاطرات)، شیراز: نشر نوید شیراز.
- رحمانی، جبار. (1392)، فرهنگ‌شناسی: میان رشتگی و علم انسانشناسی، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره 5، شماره 3: 1-19.
- رورتی، ریچارد. (1384)، فلسفه و امید اجتماعی، ترجمه: عبدالحسین آذرنگ، تهران: نشر نی.
- سازمان امور عشایر ایران. (1396)، آیین‌نامه ساماندهی عشایر به انضمام مصوبات شورای عالی عشایر در سال‌های 88 تا 95، تهران: روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان امور عشایر ایران.
- شهبازی، عبدالله. (1369)، مقدمه‌ای بر ایلات و عشایر، تهران: نشر نی.
- صفی نژاد، جواد. (1368)، نظام‌های سنتی آبیاری در ایران، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
- صفی نژاد، جواد. (1396)، کاریز در ایران و شیوه‌های سنتی بهره‌گیری از آن، تهران: انتشارات پویه مهر اشراق.
- صولت قشقایی، محمدناصر، (1366)، سال‌های بحران، خاطرات روزانه محمدناصر قشقایی از فروردین 1329 تا آذر 1333، تصحیح نصراالله حدادی: تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
- عشرتی، پرستو (1388). منظر فرهنگی، نشریه منظر، دوره 1، شماره 2: 24-27.
- فاضلی، نعمت‌الله، (1386)، مدرنیته و مسکن: رویکردی مردم نگارانه به مفهوم خانه، سبک زندگی روستایی و تحولات امروزی آن، فصلنامه تحقیقات فرهنگ، سال 1، شماره 1: 25-63.
- فرهادی، مرتضی. (1373)، فرهنگ یاریگری در ایران: درآمدی به مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی تعاون (یاریگری سنتی در آبیاری و کشتکاری در ایران)، جلد اوّل،تهران: نشر دانشگاهی.
- فکوهی، ناصر. (1386)، نگاهی بر رویکرد تفسیری کلیفورد گیرتز با تأکید بر تفسیر او از پدیده دینی، نامه علوم اجتماعی، دوره 1، شماره 31: 103-124.
- قبادی، ابراهیم. (1390)، سازه‌های سنتی استحصال آب در استان بوشهر: مطالعۀ موردیِ منطقه تنگارم، مجموعه مقالات همایش بینالمللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، یزد: مرکز بینالمللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی: 73-86.
- کفاش، حسین؛ طالشی، مصطفی و رحیمی، حسین. (1397)، نقش دانش بومی در پایداری منابع آب در جنوب خراسان رضوی مطالعه موردی شهرستان بجستان، نشریه دانش‌های بومی ایران، دوره 5، شماره 6: 223-274.
- کیانی، منوچهر. (1385)، تاریخ مبارزات مردم ایل قشقایی از صفویه تا پهلوی، شیراز: کیان نشر.
- گیرتز، کلیفورد. (1399)، تفسیر فرهنگ‌ها، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث.
- لاپکا، میلوسلاو؛ واورا ژان؛ سوکولی، چکوا زدنکا. (1394)، بوم‌شناسی فرهنگی: شناخت معاصر از رابطه بین انسان و محیط‌زیست، ترجمه: مزدک دربیکی، فصلنامه اختصاصی مطالعات فرهنگی، سال اول، شماره یک: 14-29.
- ماهان، امین؛ منصوری، سید امیر. (1396)، مفهوم منظر با تأکید بر نظر صاحب‌نظران رشته‌های مختلف، نشریه باغ نظر، دوره 14، شماره 47: 17-28.
- لطیفی، غلامرضا؛ محمدشهری، وحدان. (1398)، مدیریت بومی منابع آب در منطقه کاشان، نشریه دانش‌های بومی ایران، دوره 6، شماره 12: 89-131.
- مردانی رحیمی، اسدالله. (1380)، آسانا کلار: ترانه‌های ترکی قشقایی، تهران: انتشارات نخل‌های سرخ.
- موس، مارسل. (1394)، رساله پیشکش، ترجمه: لیلا اردبیلی، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
- ویتفوگل، کارل آو گوست. (1391)، استبداد شرقی؛ بررسی تطبیقی قدرت تام، ترجمه :محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث.
)