نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسیارشد مرمت و احیای ابنیه و بافتهای تاریخی (میراث معماری)، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره)
2 استادیار گروه مرمت دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران
چکیده
یکی از هنرها و صنایع سنتی در معرض فراموشی، چینی بندزنی است. حفظ و جمعآوری تجربیات، دانش و فنون بهکار رفته در این حرفه در جهت پاسداشت فرهنگ ایرانی ضرورت دارد. برای گردآوری اطلاعات از مطالعات میدانی و کتابخانهای و مصاحبه با صاحبنظران و پیشکسوتان این هنر استفاده گردید و به پیشینه، شناخت و معرفی ابزارسنتی، مواد و روش تهیه و بکارگیری آنها در مرمت ظروف چینی و سفالی پرداخته شد. مراحل مرمت این ظروف شامل بازچینی قطعات شکسته، سوراخ کاری، بستزدن، چسبزدن و مراحل تکمیلی ترکبندی و استحکامبخشی مضاعف میباشد. انواع چسبهای سنتی طبیعی، گیاهی و حیوانی و همچنین آهک جهت تهیه بعضی از چسبها، بهدلیل مقاوم بودن در برابر رطوبت و آببندی ، در این هنر مورد استفاده قرار میگیرند. اهمیت مطالعه این حرفهها و فنون و مواد و مصالح بهکار رفته بدین جهت است که بازشناسی و حفاظت از صنایع سنتی، حفاظت از اخلاق و سنتهای زیست اصیل ایرانی را در پی دارد و میتواند پشتوانه حفاظت از آثار فرهنگی باشد. حفاظت از میراث فرهنگی منحصر به آثار معماری و میراث ملموس نیست و باید برای حفظ جامعیت آن همه اجزائی که در شکلگیری این فرهنگ نقش دارند، مورد توجه قرار گیرند.
کلیدواژهها
- آیتاللهزاده شیرازی، باقر. (1382)، «حفاظت بناهای تاریخی»، هفت شهر، سال چهارم، شماره 11: 6-13.
- آقا شریفیان اصفهانی، مهرداد؛ رستگار جزی، پرویز و قاسم پور راوندی، محسن. (1396)، «اخلاق حرفهای صناعات در فقه شیعه و متون صنفی»، فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال چهاردهم، شماره 50: 11-34.
- پنجهباشی، الهه ویحیایی انزهایی، ناهید. (1398)، «مطالعه نقوش گچبری در اتاق صوت عالیقاپو»، جلوه هنر، سال یازدهم، شماره 3: 7 -20.
- تحویلدار، میرزا حسینخان. (1342)، جغرافیای اصفهان- جغرافیای طبیعی و انسانی و آمار اصناف شهر، به کوشش دکتر منوچهر ستوده، تهران: نشر دانشگاه تهران، چاپ اول
- جعفری تبریزی، محمدتقی. (1373)، تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی جلالالدین محمد بلخی، جلد 1، تهران: نشر اسلامی، چاپ دوازدهم.
- چارلزولسن، هوری. (1378)، مواد مورد استفاده در مرمت: حلالهای آلی– چسبها و جلاها، ترجمۀ: ابوالفضل سمنانی و حمید فرهمند بروجنی، تهران: نشر دانشگاه هنر، چاپ اول.
- حدادی، محمد. (1387)، «حفظ و مرمت آثار سفالی»، دانش مرمت و میراث فرهنگی، سال چهارم، شماره 2: 1-22.
- حجت، مهدی. (1380)، میراث فرهنگی در ایران، تهران: نشر سازمان میراث فرهنگی کشور، چاپ اول.
- دهخدا، علیاکبر. (1377)، لغتنامه دهخدا، جلد 6 و جلد 12، تهران: نشر دانشگاه تهران، چاپ دوم.
- سهیلی، مهدی. (1385)، ضربالمثلهای معروف ایران، تهران: نشر گلآرا، چاپ دوم.
- صنیعالدوله (اعتمادالسلطنه)، محمدحسن. (1368)، مرآتالبلدان، جلد چهارم، تهران: نشر دانشگاه تهران، چاپ اول.
- غفاری، مهران. (1391)، «اشارهای به داستان بدنههای جسمی و چینی ایرانی»، فصلنامه سرامیک ایران، سال هشتم، شماره 31: 31-41.
- فلور، ویلم. (1365)، جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ترجمۀ: ابوالقاسم سری، جلد دوم، تهران: نشر توس، چاپ اول.
- گالدیری، اوژینو. (1362)، عالیقاپو، ترجمۀ:عبدالله جبل عاملی، تهران: نشر سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران، چاپ اول.
- مردانه، سولماز. (1387)، هنرهای فراموششده اردبیل (چینیبندزنی و مسگری)، اردبیل: نشر محقق اردبیلی، چاپ اول.
- ولیبیگ، نیما و سعادتی، رها. (1390)، «تزئینات معماری آرامگاه شیخ صفیالدین اردبیلی با تأکید بر آرایههای تنگبری چینیخانه»، دوفصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، دوره هفتم، شماره چهاردهم: 119-127.
- هوشور، زردشت. (1398)، دانشنامه مشاغل سنتی ایران، جلد 1، تهران: نشر دانشگاه تهران، چاپ اول.
مصاحبهشوندگان:
- حسن زمانی، متولد 1334. استاد چینیبندزن. تابستان 1399. دوشنبهبازار خمینیشهر و محله جویآباد
- مرتضی اصلانی، متولد 1349. استاد چینیبندزن. تابستان 1399. اصفهان محله طوقچی منزل شخصی
- اخوان رضا و حسینعلی روشنی، عطاری روشن. تابستان 1399. اصفهان میدان نقشجهان چهارسوق مسعود
- مصطفی و رمضان صرامی، عطاری صرامی. تابستان 1399. خمینیشهر اصفهان. دوشنبهبازار خمینیشهر
- مهدی نیکخواه، عتیقهفروش. تابستان 1399. اصفهان میدان نقشجهان سرای اسپادانا
- حسن خواجه، مجموعهدار عتیقه. تابستان 1399. اصفهان میدان نقشجهان چاه حاجمیرزا چایخانه خواجه