نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 مرمت اشیاء فرهنگی و تاریخی، پردیس بین المللی فارابی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
2 استاد، دانشگاه هنر، تهران، ایران
چکیده
بررسی متمرکز ارزش‌های‌میراثی ارسی در جایگاه یکی از برجسته‌ترین عناصر معماری‌سنتی، از جمله موضوعاتی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته‌است. شناخت هدفمند ارزش در حفاظت از آثاری نظیر ارسی که با دگرگونی شیوه‌زیست انسان معاصر، در معرض اضمحلال شاخصه‌های وجودی خود بوده، راهگشای سنجش مداخلات به‌منظور پرهیز از تحریف پیام‌های اثر و برقراری تعامل با مخاطب است. در این راستا، نوشتار حاضر با هدف بازشناسی و تبیین ارزشهای ملموس و ناملموس ارسی برای نگاه‌داشت و انتقال آن‌ها به آیندگان صورت گرفته‌است. از این رو، در پاسخ به اینکه ضرورت احصاء ارزشهای ارسی چیست؟ و ارزشهای متعددی که حفاظت از ارسی را توجیه‌پذیر می‌کنند، کدامند؟، در پژوهشی کیفی به شیوه توصیفی‌تحلیلی، با جستجوی منابع کتابخانه‌ای به گردآوری اطلاعات پرداخته و با سامان‌دهی داده‌ها، ارزش مواریث‌فرهنگی در دو گروه کلی ملموس و ناملموس طبقه‌بندی شد. از پی آن، با تکیه بر تجارب و استنباط نویسندگان و بسط و انطباق نتایج حاصله با نمونه‌موردی، شناسایی ارزشهای ملموس: تاریخی، فنی، اقتصادی، کارکردی، علمی‌آموزشی، منحصربه‌فردبودن، قدمت و ارزشهای ناملموس: زیباشناختی، اجتماعی، فرهنگی، اعتقادی، احساسی و نمادین در ارسی صورت پذیرفت. تجمیع ارزشهای ارسی، مجالی است برای گردآوری بخشی از اطلاعات تاریخ‌معماری ایران که غفلت از آن، منجر به از دست‌رفتن این ارزش‌ها خواهد شد.
کلیدواژه‌ها
- امرایی، مهدی. (1383)، ارسی پنجره‌های رو به نور، تهران: سمت، چاپ اول.
- ایتن، یوهانس. (1383)، عناصر رنگ، ترجمه: بهروز ژاله دوست، تهران: عفاف، چاپ پنجم.
- آقاخانی، حمید و منتظری رودبارکی، احمد. (1386)، مبانی هنرهای‌تجسمی، تهران: دانشگاه پیام نور، چاپ اول.
- برندی، چزاره. (1388)، تئوری مرمت، ترجمه: پیروز حناچی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.
- بلالی اسکویی، آزیتا؛ یونسی، میلاد و افشاریان، زهرا. (1399)، «واکاوی کمّی و کیفی ارسی در خانه‌های قاجار اردبیل»، نگره، سال پانزدهم، شماره 54: 145-131.
- پاکباز، رویین. (1379)، دائره‌المعارف هنر، تهران: فرهنگ معاصر، چاپ دوم.
- پور محمد، سها؛ مختاباد امرئی، مصطفی و فرح، حبیب. (1399)، «تطبیق مبانی تجلی وحدت و نمودهای رنگین بازشوهای سنتی»، اندیشه معماری، سال چهارم، شماره 8: 265–
- پیرنیا، محمد کریم و معماریان، غلام‌حسین. (1384)، سبک‌شناسی معماری ایرانی، تهران: سروش دانش، چاپ اول.
- حجت، مهدی. (1380)، میراث فرهنگی در ایران، سیاست‌ها برای یک کشور اسلامی، تهران: میراث فرهنگی، چاپ اول.
- حق‌شناس، محمد؛ بمانیان، محمدرضا و قیابکلو، زهرا. (1395)، «تحلیل معیارهای تابش عبوری از مجموعه شیشه‌های رنگی ارسی‌های دوره صفوی»، علوم و فن‌آوری رنگ، سال دهم، شماره 1: 64–
- حناچی، پیروز و پورسراجیان، محمود. (1394)، احیای بافت شهری تاریخی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم.
- حناچی، پیروز؛ ملازاده، فاطمه و فدایی نژاد بهرامجردی، سمیه. (1396)، «توسعه چارچوب مفهومی مدیریت ارزش مبنا در مکان‌های فرهنگی تاریخی»، نقش‌جهان، سال هفتم، شماره 3: 14-1.
- خامه‌چیان، اسما؛ آزاد، مصطفی و طاهباز، منصوره. (1397)، «تحلیل هندسی و تناسبات پنجره‌های ارسی، هفت ارسی خانه‌های کاشان»، هنرهای صناعی ایران، سال اول، شماره 2: 23-5.
- رحیم زاده، محمدرضا و نجفی، مهنام. (1389)، «جایگاه درک ارزشهای ماهوی اثر تاریخی در روند احیای آن»، مجموعه مقالات همایش ملی شناخت و معرفی مزیت‌ها و ظرفیت‌های احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی، تهران: صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی.
- رضایی‌زنوز، شعله و هاشم‌پور، پریسا. (1397)، «حکمت رنگ‌های به‌کاررفته در ارسی بناهای سنتی ایران»، کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری در ایران، تهران.
- ریگل، آلویس. (1395)، «کیش نوین آثار یادمانی: جوهر و بالندگی آن»، جستارهای تاریخی و فلسفی در حفاظت از میراث فرهنگی، به کوشش رسول وطن‌دوست، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
- زارعی، محمدابراهیم. (1392)، «سنندج شهر ارسی، بررسی روند شکل‌گیری و گسترش هنر ارسی‌سازی بر اساس نمونه‌های موجود»، مطالعات معماری ایران، سال دوم، شماره 4: 130-109.
- زولبرگ، ورا. (1392)، نظریه‌های فلسفی و جامعه‌شناختی در هنر، ترجمه: علی رامین، تهران: نی، چاپ دوم.
- ساعدی، فرشته. (1396)، «بررسی تکنیک ساخت آینه‌کاری در تزیینات ارسی‌سازی با توجه به بازانگاری فضای معماری»، پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال دوم، شماره 5: 21-11.
- سامانیان، صمد. (1381)، هندسه نقوش اسلامی، تهران: شقایق روستا، چاپ سوم.
- سامانیان، صمد؛ حجت، مهدی و محتشم، عادله. (1396)، «واکاوی تاریخی و انتظام زمانمند ارزش‌ها در حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی با استناد به آرای اندیشمندان و اسناد جهانی»، تاریخ و فرهنگ، سال چهل و نهم، شماره 98: 36–
- سامه، رضا و باباخانی، ملیحه. (1401)، «مفهوم ارزش و مبانی سنجش آن در بافت‌های روستایی»، باغ نظر، سال نوزدهم، شماره 116: 84-71.
- سید صدر، ابوالقاسم. (1380)، معماری، رنگ و انسان، تهران: آثار اندیشه، چاپ اول.
- سیفی، ندا؛ بلخاری‌قهی، حسن و محمد زاده، مهدی. (1396)، «تأملی در رابطه استاد و شاگردی و در آموزش هنرها با تأکید بر نظام سنتی»، نگره، سال دوازدهم، شماره 42: 45-33.
- شاردن، ژان. (1393)، سفرنامه شاردن، ترجمه: اقبال یغمایی، تهران: توس، چاپ دوم.
- شفائی، بیتا؛ غفاری، عباس و میرغلامی، مرتضی. (1401)، «تبیین نقش عوامل کالبدی در پایداری آکوستیکی بازار تبریز»، معماری و شهرسازی پایدار، سال یازدهم، شماره 2: 94-73.
- شفیع‌پور، آسیه. (1385). «ارسی در معماری سنتی ایران»، فصلنامه هنر، شماره 68: 183-164.
- شیروانی، مریم؛ احمدی، حسین و وطن‌دوست، رسول. (1395)، «بازشناسی ارزش و عوامل تأثیرگذار در دگرگونی دیدگاه‌های ارزشی در حفاظت از میراث فرهنگی در قرن حاضر»، هنرهای زیبا، سال بیست و یکم، شماره 4: 50–
- عباس زاده، مظفر؛ محمدمرادی، اصغر؛ امیرکبیریان، آتش‌سا؛ آیشم، معصومه و سلطان احمدی، الناز. (1397)، «ارائه مدل ارزش‌مبنا به جهت کاربست ارزشهای میراث‌معماری در اتخاذ شیوه‌های حفاظت»، مرمت و معماری ایران، سال هشتم، شماره 16: 142–
- عطروش، علی و فیاض، ریما. (1394)، «تأثیر ارسی‌ها بر جریان هوا در فضای داخلی»، معماری و شهرسازی ایران، شماره 9: 26-19.
- علیپور، نیلوفر. (1390)، «مطالعه طرح ارسی‌های کاخ‌های قاجاری تهران»، نگره، سال ششم، شماره 18: 21-5.
- عموئیان، فروغ و بلخاری‌قهی، حسن. (1398)، «ارزیابی تعاملی انسان-مصنوع در ارسی‌های دست‌ساز خانه‌های تاریخی بابل»، هنرهای حوزه کاسپین، سال اول، شماره 1: 28-11.
- فریزر، جیمز بیلی. (1364)، سفرنامه فریزر معروف به سفر زمستانی، ترجمه: منوچهر امیری، تهران: توس، چاپ اول.
- فیلدن، برنارد و یوکیلتو، یوکا. (1382)، «ارزش‌گذاری به‌منظور حفاظت»، ترجمه: بهرام معلمی، هفت شهر، سال چهارم، شماره 12 و 13: 25-17.
- قلعه‌نویی، محمود؛ پیربابایی، محمدتقی؛ سلطان احمدی، الناز و محسن حقیقی، نسرین. (1397)، «بررسی اولویت‌بندی ارزشهای میراث معماری و شهرسازی مجموعه میدان نقش‌جهان»، مرمت و معماری ایران، سال هشتم، شماره 16: 50-39.
- کهن‌ترابی، مصطفی؛ غزنوی، محمدرضا؛ روح نیا، مهران؛ تاج دینی، آژنگ و کاظمی نجفی، سعید. (1390)، «بررسی تأثیر نوع اتصال بر خواص آکوستیک چوب‌های اتصال‌دار»، علوم و فنون منابع طبیعی، سال ششم، شماره 4: 128-117.
- گرجی‌مهلبانی، یوسف و مفرد بوشهری، علی‌اصغر. (1395)، «ارسی، راهکاری برای کنترل نور روز»، معماری و شهرسازی ایران، سال هفتم، شماره 12: 236-225.
- گروتر، یورگ‌کورت. (1388)، زیبایی‌شناسی در معماری، ترجمه: جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون، تهران: شهید بهشتی، چاپ پنجم.
- محمدی، محسن؛ محمدی، محمد و خواجه پور، منصور. (1392)، «بازشناسی و حفاظت ارزشهای موجود در اثر تاریخی قبه‌سبز کرمان»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، سال سوم، شماره 12: 88–
- محمدی‌حسن‌آبادی، فیروزه و شاملی، نصراله. (1393)، «رویکرد نشانه‌شناختی به مفهوم رنگ و کاربست آن در قرآن کریم»، پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، سال سوم، شماره 1: 92-77.
- مدهوشیان نژاد، محمد و عسکری‌الموتی، حجت‌الله. (1395)، «تمایزهای کیفی و کمّی در سیر تحول ارسی‌های قاجاری تبریز»، هنرهای زیبا، سال بیست و یکم، شماره 4: 84-77.
- مکی نژاد، مهدی. (1393)، «مرکزگرایی، تقارن و تکرار در هنرهای سنتی ایران»، کیمیای هنر، سال سوم، شماره 10: 108-99.
- نجیب‌اوغلو، گل‌رو. (1379)، هندسه و تزیین در معماری اسلامی، ترجمه: مهرداد قیومی‌بیدهندی، تهران: روزنه، چاپ اول.
- نژاد ابراهیمی، احد؛ پور جعفر، محمدرضا؛ انصاری، مجتبی و حناچی، پیروز. (1392)، «ارزش و ارتباط آن با رویکرد مداخله در آثار فرهنگی-تاریخی»، مرمت و معماری ایران، سال سوم، شماره 6: 98–
- وحدت طلب، مسعود و نیکمرام، امین. (1396)، «بررسی اهمیت، فراوانی و پراکنش رنگ قرمز در ارسی‌های خانه‌های تاریخی ایران»، هنرهای زیبا، سال بیست و دوم، شماره 2: 97 –
)