نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد برنامه ریزی اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

تاریخ دریافت: 25/11/92
     تاریخ پذیرش: 20/3/93

چکیده
تجربه روشن ساخته است که بسیاری از تکنیک‌ها و روش‌های بومی در عرصه تولید، فرهنگ و اجتماع در جامعه محلی به دلیل سازگاری و تطابق با زیست بوم این جوامع، همان روش‌هایی هستند که امروزه معرف روش‌های رسیدن به توسعه پایدار می‌باشند. بومی سازی می‌تواند به کاهش پیامدهای آسیب شناختی جریان توسعه از طریق سازگاری با مفاهیم جدید توسعه و تقویت سرمایه اجتماعی، دموکراسی مشارکتی و توانمند سازی قشر ضعیف جامعه منجر شود. به عبارت دیگر اگر بومی سازی را انطباق الگوها و روش‌های بیرونی توسعه با شرایط درونی جامعه محلی و تقویت الگوها و روش‌های بومی متناسب با جریان توسعه بدانیم، می‌تواند به توانمند سازی جامعه محلی کمک نماید. این انگاره می تواند رویه غالب الگوهای مرسوم توسعه در جهت تمرکز، یکنواخت سازی و حذف تنوع و تکثر را تعدیل نماید و پیامدهای منفی آن را کاهش دهد. نظام‌های دانش بومی باید به مثابه جزئی از منابع ملی مورد توجه و ملاحظه قرار گیرند. دانش بومی یک عنصر کلیدی سرمایه و دارایی اصلی مردم محلی در تلاش برای بدست آوردن کنترل زندگی‌شان است.
در این مقاله بومی سازی در عرصه توسعه روستایی به عنوان بخشی که بومی سازی معنا و مفهوم واقعی خود را پیدا می کند و به عنوان یک الگوی توسعه پایدار مورد توجه قرار گرفته است. در برخی از عرصه‌ها مانند توسعه روستایی و کشاورزی با توجه به سازگاری اکولوژیکی، فرهنگی و تاریخی آن با جامعه محلی، بومی سازی ارج و احترام نهادن به روش‌ها و تکنیک‌های بومی، روزآمد کردن این روش‌ها و ترکیب دانش بومی با دانش روز است. در این عرصه باید بومی سازی را به معنی بازگشت به خود، حفظ و احیاء روش‌های بومی و مقابله با از خود بیگانه شدن، بی‌هویتی و طرد همه روش‌ها و ّسنتهای بومی به صرف سنتی بودن دانست. بومی سازی مبتنی بر دانش بومی است که در فلسفه خود، مردم را بخشی از کره زمین و نه صاحب آن می داند و زمانی که هدف برنامه‌ریزی رسیدن به توسعه پایدار باشد این فلسفه کاربرد دارد. در این مقاله با ذکر نمونه‌هایی از تکنیک‌ها و روش‌های سنتی که با توسعه پایدار روستایی سازگاری بسیاری دارند، نشان خواهیم داد که بومی سازی در این عرصه یعنی نگهداری و تقویت روش‌های  بومی سازگار با شرایط جامعه و سرزمین، یا در عرصه کشاورزی احیاء روش‌های بومی که از بین رفته یا در شرف نابودی کامل می باشند به عنوان روشی برا ی رسیدن به توسعه پایدار.

کلیدواژه‌ها

- امیری، اردکانی؛ منصور شاه ولی. (1382)، مبانی، مفاهیم و مطالعات دانش بومی کشاورزی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی، وزارت جهاد کشاورزی، چاپ دوم.
- پاپلی یزدی، محمدحسین؛ لباف خانیکی، مجید. (1379)، نقش قنات در شکل‌گیری تمدن‌ها، نظریه پایداری فرهنگ و تمدن کاریزی، مجموعه مقالات همایش بین المللی قنات، یزد.
- تودارو، مایکل. (1368)، توسعه اقتصادی در جهان سوم، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
- هنریوت، پیتر. جی. (1370)، گزینه‌های توسعه: مسائل، استراتژی‌ها و ارزش‌ها، ترجمه: حمید فراهانی‌راد، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
- جمعه‌پور، محمود. (1384)، مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی روستایی، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
- جمعه‌پور، محمود. (1386)، کاریز دستاورد دانش و فرهنگ بومی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 33، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
- چمبرز، رابرت. (1376)، توسعه روستایی، اولویت بخشی به فقرا (حمایت از اقشار آسیب پذیر)، مترجم: مصطفی ازکیا، انتشارات دانشگاه تهران.
- زاهدی مازندرانی، محمد جواد. (1382)، توسعه و نابرابری، تهران: انتشارات مازیار.
- سیلتو، پل. (1381)، توسعه دانش بومی مردم شناسی کاربردی نوین، ترجمه: محمد فاضلی، نمایه پژوهش، شماره 13و 14.
- شهشهانی، سهیلا. (1998)، کاشان شهری بین بیابان و کوهستان، ترجمه: پروین مومنی، مجله شهرداری‌ها، سال اول، شماره 7.
- صفی نژاد، جواد. (1381)، دانش‌ها و فن آوری‌های سنتی در آینه علم و تجربه صاحب نظران، نمایه پژوهش، شماره 13و 14.
- عمادی، محمدحسین؛ عباسی، اسفندیار. (1378)، حکمت دیرین در عصر نوین: کاربرد دانش بومی در توسعه پایدار، جلد اول، وزارت جهاد سازندگی، مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی، تهران.
- عمادی، محمدحسین؛ عباسی، اسفندیار. (1377)، دانش بومی و توسعه پایدار روستاها: دیدگاهی دیرین در پهنه‌ای نوین. فصلنامه روستا و توسعه، شماره1، سال 2.
- فرهادی، مرتضی. (1381)، دانش‌ها و فن آوری‌های سنتی در آینه علم و تجربه صاحب نظران، نمایه پژوهش، شماره 13و 14.
- فرور، محمدتقی. (1377)، مجموعه مقالات و سخنرانی‌های سمینار ملی بررسی سیاست‌ها و روش‌های بهره‌برداری بهینه از اراضی، معاونت آبخیزداری، وزارت جهاد سازندگی.
- گریفتن، کیث؛ تری، مک کنلی. (1375)، تحقق استراتژی توسعه انسانی، ترجمه: غلامرضا خواجه پور، تهران: مؤسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی.
- ولش، ولفگانگ. (1373)، مناسبت پست مدرن با مدرنیته، ترجمه: محمود عبادیان، روزنامه همشهری، دوم مهر.

- Emery, Alan. R. (2000). Integrating Indigenous Knowledge in Project Planning and Implementation, Partenership publication of the ILO, World Bank, Canadian International Development Agency and KIVU Nature Inc, Washington D.C, USA.
- Feldman, S. and Welsh, R. (1995). Feminist knowledge claims, local knowledge and gender division of agricultural labor: construction of a successor science. Rural sociology.60 (1)
- Gladwin, C. (1989). Indigenous systems, the cognitive revolution, and agriculture decision-making. Agriculture and human value, 3.
- Gorjestani Nicolas. (2000). Indigenous knowledge for development, opportunities and challenges, published by: Indigenous Knowledge for development program, World Bank.
- Johanston, B.f. & John Cowin. (1996). The seed-fertilizer revolution and labor force absorption, American economic review, 59. 
- Thomas E. Weisskopf. (1975). “China and India: Contrasting in Economic Development", The American economic Review. LXV, p.361.
- Parrott, N. and Terry Marsden. (2002). The real green revolution, Published Green peace Environment Trust, Department city and regional planning, Cardiff University.
- Paul T.k. Lin. (1990). “Development Guided by values: Comments on China’s Road and its Implications,” New York: The Free Press, p.272.
- Rosset, et al. (2000). Lessons from The green revolution, Tikkum Magazine,
- Schafer, J. (1989). Utilizing indigenous agricultural knowledge in the planning of agricultural projects designed to aid small farmer. In indigenous knowledge systems: implication for agriculture and international development. Edited by Warren, L. J. Iowa state university.
- Thrupp, L.A. (1989). “Legitimizing local knowledge: Sciencetized packages or empowerment for third world people.” In D.Micheal Warren et al, Iowa state university research foundation.
- United nation. (1992). Report of the United Nations conference on environment and development. (Rio de Janeiro, 3-14 June 1992)