نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی رشته پژوهش هنر دانشکده هنر و معماری دانشگاه سیستان و بلوچستان
2 دانشکده هنر و معماری دانشگاه سیستان و بلوچستان.
3 دانشکده هنر و معماری دانشگاه سیستان و بلوچستان
چکیده
در پژوهش حاضر، سنگ‌نگاره‌های درَه کبوگان شهر گشت که در رشته کوه‌های سیاهان شهرستان سراوان واقع شده‌اند، با روش توصیفی ـ تحلیلی و اطلاعاتِ کتابخانه‌ای و میدانی در قالب مشاهده، عکاسی و تعیین موقعیت مکانی نگاره‌ها، مورد بررسی قرار گرفته و با هدف معرفی و نمادشناسی سنگ‌نگاره‌های کبوگان در پی پاسخ‌‌گویی به این دو پرسش است که؛ هدف از ایجاد سنگ‌نگاره‌ها چه بوده است؟ نقوش حک شده بر صخره‌ها دارای چه مفاهیمی است؟ یافته‌ها نشان داد که؛ با بررسی انواع نقوش حکاکی شده در این منطقه، با نمادهای باروری و زایش، نمادهای مهرپرستی، نماد جهت‌نما و نقوش حیوانی، انسانی و گیاهی مواجه می‌شویم که قدمت زیاد سکونت در این منطقه و اعتقادات و آیین‌های اولیۀ ساکنان را نشان می‌دهند.در نهایت نتیجه حاصل شد که؛ این سنگ‌نگاره‌ها مربوط به یک مقطع زمانی خاص نبوده بلکه طی دوره‌های مختلف با اهدافی متفاوت ایجاد شده‌اند، در مجموع اکثر نقوش دوره‌های قدیم مفاهیمی آیینی داشته ولی مضامین نقوش دوره‌های جدید اکثراً روایی بوده و بازتابی از شیوۀ زندگی آن دوره است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- آناتی، امانوئل، مهران سیف هاشمی. (1377)، هنر صخره‌ای، پرتال جامع علوم انسانی، شماره 71.
- افضل طوسی، عفت السادات. (1391)، گلیم حافظ نگاره بزکوهی از دوران باستان، نگره، شماره 21: 67-55.
- بختیاری شهری، محمود. (1388)، برسی و مطالعه سنگ‌نگاره‌های نویافته دشت توس، مطالعات باستان‌شناسی (دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران)، دوره اول، شماره 1: 21-44.
- بزّی، کلثوم. (1392). اسطوره کاوی نقوش سنگ‌نگاره‌های ناهوک و بررسی حضور آنها در زندگی انسان معاصر منطقه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
- بیک‌محمدی، خلیل‌الله؛ جانجان، محسن و بیک‌محمدی، نسرین. (1391)، معرفی و تحلیل نقوش سنگ‌نگاره‌های نویافته مجموعۀ B ارگس سفلی (ملایر، همدان)، نامۀ باستان‌شناسی، سال دوم، شماره 2: 121-140.
- دهمرده پهلوان، مهدی؛ باصفا، حسن؛ مقدم، بهاره و کریمی‌کیا، علی. (1401)، بررسی و تحلیل نقوش سنگ‌نگاره‌های مجموعه باستانی کال‌سیر، سیرخردو و مهدوا؛ شهرستان طرقبه شاندیز در شمال شرق ایران، مطالعات فرهنگی- اجتماعی خراسان، سال شانزدهم، شماره 4: 67-104.
- دهواری، جابر. (1397). مطالعه تطبیقی و شمایل‌نگاری سنگ‌نگاره‌های دره بندیک شهر گشت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
- رفیع فر، جلال‌الدین. (1381). سنگ‌نگاره‌های ارسباران (سونگون)، نامه انسان‌شناسی، سال اول، شماره 1: 45-76.
- سبزی، موسی و همتی ازندریانی، اسماعیل. (1399)، بررسی و تحلیل سنگ‌نگاره‌های بروجرد، استان لرستان، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، سال بیست و پنجم، شماره 10: 112-91.
- شهرزادی، دینیار. (1376). سنگ‌نگاره‌های کوه ارنان یزد، گزارش‌های باستان‌شناسی (1) مهرماه، سازمان میراث فرهنگی کشور.
- صفورا، ژیلا. (1397). بررسی زمینه‌های نمادین و اعتقادی در نقوش سنگ‌نگاره‌های درّه نگاران سراوان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
- فرهادی، مرتضی. (1377). موزه‌هایی در باد: معرفی مجموعه‌های عظیم سنگ‌نگاره‌های نویافته تیمره، مجله جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، سال هفتم و هشتم، شماره 4:13-61.
- محمدی قصریان، سیروان. (1386). معرفی نقوش کنده سنگستون در فلات مرکزی ایران، باستان‌پژوهی، سال سوم، شماره 1: 85-90.
- ناصری فرد، محمد. (1388). سنگ‌نگاره‌های ایران-نمادهای اندیشه نگار، خمین، محمد ناصری فرد.
- هاشمی زرج آباد، حسن. (1393). معرفی و تحلیل سنگ‌نگاره‌های نویافته بخش شوسف نهبندان، فصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان، سال دوم، شماره 8: 161-194.
- هال، جیمز. (1383). فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه: رقیه بهزادی، فرهنگ معاصر، تهران، چاپ دهم.
)