نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی.

2 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد، تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه بیرجند

چکیده

در بررسی فرهنگ دریانوردی جنوب و مردمان بوشهر وجود یک چرخۀ کامل جغرافیایی، اقتصادی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌و جمعیتی وابسته به دریا در ساحل بوشهر کاملا محسوس است. این چرخه در یک گستره جغرافیایی از دریای قُلزُم (دریای سرخ) تا دریای صنجی (دریای چین جنوبی) و در طول یک بازه زمانی متشکل از هزاره‌ها، سده‌ها و دهه‌ها، قابل پیگیری است. مسئله اصلی این پژوهش این است که چگونه این فرهنگ برخاسته از تعاملات دریایی بر تحول خلق‌وخو، انباشت نظام دانش، تجمیع تجربیات زیسته و گستردگی شبکه اطلاعاتی اثر گذاشته است.در این مقاله ابتدا به بررسی خلق‌وخوی مردمان سواحل بوشهر پرداخته خواهد شد.در ادامه، نوشتار حاضر به بررسی نظام اطلاعاتی این مردم از خلال مقولات:دریانوردی، دریا‌شناسی، کالاشناسی دریایی، صید مروارید و کشتی‌سازی خواهد پرداخت.داده‌های این پژوهش به صورت کتابخانه‌ای جمع‌آوری گشته است و ارائه داده ها نیز به صورت توصیفی-تحلیلی خواهد بود. کوشش این مقاله بر این است که شبکه و میراث دریانوردی بوشهر را چه از لحاظ فنی و چه از لحاظ آثار آن بر حیات اجتماعی این سواحل پیش روی مخاطب ترسیم نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

  • ابن حوقل. (1345)، صوره الارض، جعفر شعار، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
  • ابن حوقل. (1992)، صوره الارض، بیروت: منشورات دارمکتبه الحیاه.
  • اصطخری، ابواسحق ابراهیم. (1397)، مسالک و الممالک، ایرج اقشار، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
  • ابن مسکویه، ابوعلی. (1379)، تجارب الامم،ترجمه:علی‌نقی منزوی، تهران: انتشارات توس.
  • ابن‌بطوطه. (1376)، سفرنامه، ترجمه: محمدعلی موحد، تهران: انتشارت آگه.
  • ابن رسته، احمد بن عمر. (1967)، الاعلاق النفیسه، لیدن: بریل.
  • بی نا. (1383)، حدود العالم من المشرق الی المغرب، میرحسین شاه، تهران: دانشگاه الزهرا.
  • ابن ماجد، شهاب‌الدین. (1372)، کتاب الفوائد فی الاصول علم البحر و القواعد، ترجمه: احمد اقتداری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  • ابن مجاور، یوسف بن یعقوب. (1996)، تاریخ المستبصر، حسن محمد، قاهره: مکتبه التفاقه الدینیه.
  • ابن بکران، محمد بن نجیب. (1342)، جهان نامه، ترجمه: امین ریاحی، تهران: کتابخانه ابن‌سینا.
  • ابن بلخی. (1385)، فارسنامه،گای لسترنج و رینولد الین نیکلسون، تهران: اساطیر.
  • ادریسی، محمد بن محمد. (1409)، نزهه المشتاق فی اختراق الآفاق، بیروت: عالم الکتب.
  • اقبال، عباس. (1365)، تاریخ مغول، تهران: انتشارات سپهر.
  • بیرونی، ابوریحان محمد بن احمد. (1352)، تحدید نهایات الاماکن لتصحیح مسافات المساکن، ترجمه: احمد آرام، تهران: دانشگاه تهران.
  • حمیری، محمد بن عبدالمعنم. (1984)، الروض فی خبر الاقطار، ترجمه: احسان عباس، بیروت: کتبه لبنان تاشرون.
  • خوافی، شهاب‌الدین عبدالله. (1375)، جغرافیای حافظ ابرو، تصحیح: صادق سجادی، تهران: میراث مکتوب.
  • رامهرمزی، شهریار. (1348)، عجایب هند، تصحیح: محمد ملک‌زاده، تهران: انتشارات بنیادفرهنگ‌ ایران.
  • سیرافی، ابوزید حسن، سلیمان. (1381)، اخبار الصین و الهند، ترجمه: حسین قره چانلو، تهران: انتشارات اساطیر.
  • شیرازی، وصاف. (1346)، تحریر تاریخ وصاف، ترجمه: محمدابراهیم آیتی، تهران: انتشارت بنیاد فرهنگ ایران.
  • شیرازی، احمد ابن ابی الخیر زرکوب.(1389)،شیراز نامه،تصحیح: محمدجواد جدی و احسان شکر الهی، تهران:موسسه تألیف ترجمه و نشر آثار هنری.
  • طبری، محمد بن جریر. (1967)، تاریخ الامم‌و الملوک، مصحح: ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالترات.
  • طوسی، محمد بم محمود بن احمد. (1391)، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، تصحیح: منوچهر ستوده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • قزوینی، زکریا بن محمد. (1998)، آثار البلاد و اخبار العباد، بیروت: دارصادر.
  • قاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد. (1345)، تاریخ الجایتو، تصحیح: مهین همبلی، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
  • کاوتس، پتاک، رالف، رودریش. (1383)، هرمز در منابع یوآن و مینگ، ترجمه: مهرداد وحدتی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  • مستوفی، حمدالله. (1389)، نزهه القلوب، تصحیح: گای لسترنج، تهران: اساطیر.
  • مقدسی، محمد بن احمد. (1967)، احسن التقاسیم فی المعرفه الاقالیم، لیدن: بریل.
  • مسعودی، علی بن حسین. (1390)، مروج الذهب و المعادن الجوهر، ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • همدانی، محمد ابن محمود. (1398)، عجایب‌نامه، تصحیح: جعفر مدرس صادقی، تهران: انتشارات مرکز.
  • ویلتس، دوراکه. (1353)، سفیران پاپ به دربار خانان مغول، ترجمه: مسعود رجب نیا، تهران: انتشارات خوارزمی.

 

پژوهش‌ها:

  • اقتداری، احمد. (1348)، آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج‌فارس و دریای عمان، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  • برودل، فرنان. (1372)، سرمایه‌داری و حیات مادی 1400-1800، ترجمه: بهزاد باشی، تهران: نی.
  • سمسار، محمدحسن.(بی‌تا)، جغرافیای تاریخی سیراف، تهران: انجمن آثار ملی.
  • ساندرز، ج، ج. (1363)، تاریخ فتوحات مغول، ترجمه: ابوالقاسم حالت، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • زیمل، گئورگ. (1401)، فلسفه پول، ترجمه: صالح نجفی و جواد گنجی، تهران: مرکز.
  • گیدنز، آنتونی. (1384)، مسائل محوری در نظریه اجتماعی، ترجمه: محمد رضایی، تهران: سعاد.
  • وثوقی، محمدباقر. (1384)، تاریخ خلیج‌فارس و ممالک هم‌جوار، تهران: سمت.
  • وثوقی، محمدباقر. (1380)، تاریخ مهاجرت اقوام در خلیج‌فارس، شیراز: دانشنامه فارس.
  • وثوقی، محمدباقر. (1390)، علل و عوامل جابه‌جایی کانون‌های تجاری خلیج‌فارس، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
  • میرزامحمد، علی‌رضا. (بی‌تا)، اسانید الخلیج الفارسی، بی‌جا: دارالرائد العربی.

 

مقالات

  • پرهون، حسن. (1390)، «نقش و اهمیت سه بندر مهروبان، سینیز و جنابه در ساحل خلیج‌فارس»، پژوهشنامه خلیج‌فارس(دفتر اول و دوم)، به کوشش عبدالرسول خیراندیش و مجتبی تبریزنیا، تهران: خانه کتاب.
  • خلیفه، مجتبی. (1387)، «تجارت دریایی خلیج‌فارس در سده‌های میانه به روایت ناظر چینی»، تاریخ روابط خارجی، سال دهم، شماره 36: 1- 19.
  • خمسه، هایده، یارولی، زهرا. (1395)، «اوج و افول بندر باستانی سیراف با نگاهی بر یافته‌های باستان‌شناسی»، پیام باستان‌شناس، بهار و تابستان، شماره 25: 111-119.
  • ریکس، توماس. (1350)، «دریانوردی در خلیج‌فارس و رابطه با آفریقای شرقی، از قرون نهم تا قرن دوازدهمم»، فرهنگ ایران‌زمین، شماره 18: 403-419.
  • طاهری،محمود. (13919، «دریانوردی»، دانشنامه جهان اسلام، ج 17.
  • عرب، عباس. (1389)، «تجارت کیش در قرون ششم و هفتم هجری قمری»، مجله پژوهش در تاریخ، سال اول، شماره 1: 38 –