سخن سردبیر
نویسنده
استاد مردم شناسی دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
سخن سردبیر
راه تنهای مرا بنگر 1
مردم شناسان فرهنگ را "تجربه انبار گروه " و "گنجینه آفرینندگی های بشر " 2
نامیده اند. بخش مهم و کاربردی و در ایران ناشناخته مانده از این گنجینه دانش و فن
آوری : سخت افزارها و نرم افزارهای مربوط به تولید کار و مسائل پیرامونی آن
می باشد. از آن جا که تولید و کار امری جمعی و گروهی است و همیشه در پیوند با
طبیعت و جامعه و فره نگ قرار می گیرد، پس این پیرامون ، هم شامل دانش های علوم
مصراعی از یک سروده اسکیمویی و نام فصلی از کتاب تاریخ مردم شناسی در بیان احوال فرانز بواس -
ه. ر. هیس، تاریخ مردم شناسی، ترجمه ابوالقاسم طاهری، تهران. ] (Franz Boas)
. نک به: کلایه کلاکن – کروبر. تعریف ها و مفهوم فرهنگ، ترجمه داریوش آشوری، تهران، 1357 -
2 دو فصلنامه دانش های بومی ایران، شماره 1 بهار و تابستان 1393
دقیقه، علوم طبیعی ، فلسفه و علوم اجتماعی مربوط به آن همچون آب و هوا شناسی ،
جانورشناسی و گیاه شناسی مرد می ، جغرافیا و بوم شناسی محلی ، کشاورزی و اقتصاد
کشاورزی و فنون کاربردی شده در صنایع و پیشه ها و ریاضیات و ابزارهای اندازه گیری
و دانش های فیزیکی و شیمیایی کاربردی و غالبا نانوشته بوده و دامنه آن به جامعه
شناسی، روانشناسی و مدیریت بومزاد و مشارکت ها و تعاونی ها ی سنتی و صنایع و
هنرها و تکنیک های بدن (متون بدن ) و غیره نیز کشیده می شود. ویژگی مشترک هم ه
این موضوعات گوناگون ، کارآمدی و توان کاربردی بالای آنها در عمل و پاسخ
سنجیده و کارآمد آنها در حل مساله و برآورد نیازهای آدمی در انطباق با تاریخ، جغرافیا
و خرده فرهنگ در طی هزاران سال می باشد.
دانش بو می که دانش محلی ، سنتی و یا قو می عامیانه و مرد می و بوم ز اد نیز
نامیده شده است ؛ برای تعریف و طبقه بندی پدیده ها در محیط ها ی فیزیکی ، طبیعی و
اجتماعی خاص به کار برده می شود و با دانشی که افراد جامعه از طریق مراکز رس می
مانند دانشگاه ها و موسسات تحقیقات دولتی و خصوصی کسب می کنند، ممکن است
ظاهراً تفاوت داشته باشد ، اما همه آنها در این ویژگی کلی که حاصل تجربه (مشاهده و
آزمایش رس می و غیررسمی ) و به اشکال گوناگون تکرار شده و اثبات شده اند مشترک
می باشند.
دانش بومی ، دانش جمعی و تاریخی گروه های انسانی در ارتباط با زمینه های
گوناگون هستی ، بویژه شیوه های تعریف نردبان نیازها ، در نسبت با نظام ارزشی و حل
مسئله با راههای تجربه تاریخی است که منجر به راههای معیشتی و سبکِ زندگی آدمی
گردیده است که از تعامل طولانی گروه با جغرافیا و محیط طبیعی و از طریق آزمون و
خطا در خلال زمان شکل گرفته و عمدتاً شفاهی و نامکتوب و آمیخته با تکنیک های
بدن (فنون بدن) و دانش ضمنی است.
سخن سردبیر 3
دانش بو می بخشی از سرمایه ملی و "پتانسیل فرهنگی " 1 هر قوم است . تجربه
نشان می دهد که دانش بو می نه تنها با دانش رس می تعارض و تناقضی ندارد بلکه
برخی ویژگی های متفاوت عرَضی دانش بومی مانند آزمودگی و آبدیدگی در ازای زمان،
آن را مکمل خوبی برای دانش رس می قرار می دهد. دانش بو می در دسترس ، آسان یاب ،
ساده، کارآمد، ارزان، کل نگر، واقع نگر، شفاهی، پویا، تجربه گرا، زمان آزموده و بوم
زاد و سازگار با محیط و طبیعت و زیست بوم تعریف می شود. این دانش به مسائل به
صورت کلی و منظوم ه ای (سیستماتیک) نگاه کرده و پویا بوده و در طی زمان آبدیده
شده است و چون در بطن محیط طبیعی و اجتماعی محلی تکامل یافته است با شرایط
بومی و منطقه ای کاملاً سازگار می باشد.
ویژگی های دانش بو می آن را دانشی سازگارتر نسبت به محیط و جامعه گراتر از
دانش های کلاسیک و نوین م عرفی می کند که می توان آن را در خدمت توسعه پایدار
قرار داد.
با وجود همه زحمتی که جهانیان و از آن جمل ه ایرانیان برای کسب دانش بو می
صرف کرده و با وجود همه ارزش های فراوانی که دارد، دانش بومی غالبا دانشی شفاهی
است و بطور معمول و متداول در روش های جدید و علمی ثبت و ضبط نمی شود و در
نهایت باید گفت ، دانش بو می در بیشتر کشورهای توسعه نیافته تحت تاثیر عوامل
گوناگون و از آن جمله معیشت و اقتصاد های تک محصولی شده و سلطه همه جانبه
استعماری و قومیت کشی (تهاجم فرهنگی) و مقیاسات اروپا محورانه و شرق شناسانه
تعصب آمیز شرایط جدید و القائات "مکتب نوسازی " 2 غالباً نادیده گرفته شده و رو به
نابودی رفته است.
درباره پتانسیل فرهنگی نک به: مقدمه انسان شناسی یاریگری، تهران، 1388 ، نشر ثالث. -
درباره نظریه نوسازی در توسعه نک به : مکاتب و نظریه های توسعه در منابع گوناگون، کارها و ترجمه های -
دکتر مصطفی ازکیاء و دکتر پاپلی یزدی. و عجالتاً:
کلیدواژه‌ها
)