نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای باستان شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
2 عضو هیئت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان
چکیده
ناحیة دینور در شرق استان کرمانشاه قرار گرفته است. ظاهر امروزی منطقه بیش از هرچیز، کشاورزی ماشینی را نشان می‌دهد. با این وجود، هنوز هم نشانه‌هایی از فعالیت‌های سنتی در گوشه وکنار آن مشاهده می‌شود. فراوانی گونه‌های بومی زنبورعسل به افزایش دانش انسان از این حشره و یافتن روش‌هایی برای بهره‌مندی بیشتر از آن انجامیده است. فرهنگ زنبورداری این ناحیه نتیجۀ توسعۀ چنین دانشی است. چگونگی این فرهنگ مهم-ترین پرسش این پژوهش است. براساس بررسی‌های اولیه، این فرضیه مطرح می‌شود که فرهنگ زنبورداری دینور به عنوان فعالیت اقتصادی مکمل انجام می‌شود. هدف اصلی این پژوهش، شناخت و معرفی این فرهنگ و راهکارهای حفاظت از آن است و ضرورت موضوع از آن‌جایی مشخص می‌شود که باورها، ارزش‌ها و شیوه‌های زنبورداران درپی مداخلات نابجای انسانی روبه فراموشی است و فرهنگ زنبورداری این ناحیه به زودی از بین می‌رود و یا با بهره‌مندی از شیوه‌های مدرن و همگون با سراسر جهان ادامه خواهد یافت، لذا بایسته است آخرین شواهد این فرهنگ معرفی شود. این پژوهش از نوع کیفی- توصیفی است و به شیوة میدانی، با بررسی روستاهای ناحیة دینور و ارتباط مستقیم با زیست‌بوم و شیوه‌های معیشت ساکنان این ناحیه انجام شده است. درپی بررسی، فعالیت‌های اقتصادی مانند زنبورداری سنتی شناسایی شد. پس از آن برای گردآوری اطلاعات از روش مشاهده و مصاحبة آزاد بهره برده و ثبت و ضبط اطلاعات به صورت صوتی- تصویری انجام و چرخة فعالیت زنبورداری، تقویم اقلیمی آن، سازه‌ها و اشیاء وابسته و مفاهیم مرتبط مورد بررسی قرار گرفت. مطالعات انجام شده در نقاط مختلف جهان نشان می‌دهد که زنبورداری سنتی نقش مؤثری در پایداری محیط زیست دارد از این‌رو پیشنهاد می‌شود که با توجه به توان‌های محیطی ناحیۀ دینور، تولید عسل ارگانیک با تلفیق شیوه‌های سنتی و مدرن در میان مناطق کوهستانی ترویج و تتمۀ فرهنگ زنبورداری این ناحیه به عنوان جاذبۀ بوم‌گردشگری معرفی شود.
کلیدواژه‌ها
- آصف‌زاده، سعید؛ طاهرخانی، فریبا و قدوسیان، احمد. (1382)، «سنت‌های مردم روستاهای تاکستان در مراقبت‌های زایمان: پژوهشی کیفی»، مجلة دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی قزوین، شماره 28: 43- 36.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن بن علی. (1367)، مرآه البلدان، تصحیح و تحقیق: عبدالحسین نوایی و میر هاشم محدث، جلد 4، تهران: دانشگاه تهران.
- امیری اردکانی، محمد. (1387)، دانش بومی در زنبورداری، ویرایش: غلامحسین طهماسبی و فرهاد جواهری، کرج: آموزش کشاورزی وابسته به دفتر خدمات تکنولوژی آموزشی وزارت جهاد کشاورزی.
- جوویور، مری. (1381)، درآمدی به مسیحیت، ترجمه: حسن قنبری، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
- حسینیان، سودابه. (1391)، بررسی دانش بومی زنبورداری در عرصة مراتع کوهستانی بینالود، پایان نامة کارشناسی ارشد رشتة مرتع‌داری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.
- ژوبر، پیر آمده. (1347)، مسافرت به ارمنستان و ایران: به انضمام جزوه‌ای دربارة گیلان و مازندران، ترجمه: علیقلی اعتماد مقدم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. (1374)، فرهنگ آبادی‌های کشور جمهوری اسلامی ایران، ج 46، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
- صدر موسوی، میرستار؛ طالبی‌فرد، رضا و نیازی، چیا. (1396)، بررسی نقش عوامل طبیعی در توزیع سکونتگاه‌های روستایی (مطالعة موردی شهرستان صحنه)، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 12(4):749-731.
- طهماسبی، غلامحسین و پورقرائی، حسین. (1379)، بررسی نقش زنبورعسل در گرده‌افشانی و افزایش تولید محصولات کشاورزی ایران، اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال هشتم، شماره 3: 144-131.
- مقدسی، محمد بن احمد. (1361)، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه: علینقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان.
)