نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشکدۀ حفاظت آثار فرهنگی ، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
چکیده
یکی از خاصترین گونههای دیوارنگاره، دیوارنگارۀ بومپارچه است. در مسیر مدیریت مطالعات هدفمند و بلند مدت دیوارنگارۀ بومپارچه، حفاظت صحیح از این آثار، قرار دارد. جهت حفاظت صحیح این آثار و تحلیل مطالعات حفاظتی انجام گرفته و اقدامات مورد نیاز آینده، ضروری است تا رویکردهای حفاظتی این آثار در بستر فرهنگی نیز مورد کنکاش قرار گیرند. بنابراین، در این پژوهش سعی شده است با مرور نتیجۀ اقدامات و مداخلههای حفاظتی بر روی دیوارنگارههای بومپارچه و نقاشیهای روی کرباس و همچنین بررسی تجربه‌های حفاظت و مرمّت در ایران، رویکردهای حفاظتی معرفی شوند تا بتوان با تکیه بر آن، مداخلههای صحیح و همچنین تحلیل صحیحی از اقدامات سالها و دورههای گذشته بر روی این گونه آثار انجام داد. هدف از پژوهش پیشرو، دستیابی به دانش بومی شناخت و حفاظت دیوارنگارههای بومپارچۀ دورۀ اسلامی و همچنین تحلیل مداخلههای حفاظتی بر روی این آثار، در ایران است. در نتیجۀ این پژوهش، رویکردهای حفاظتی دیوارنگارههای بومپارچه در دو بخش حفاظت مداخلهای و حفاظت پیشگیرانه تعریف شد تا بتوان بهترین نتیجه را از آن گرفت. هر کدام از رویکردها را در نظر بگیریم، حتماً باید به ویژگی دوگانۀ دیوارنگارههای بومپارچه توجه شود و با توجه به شرایط اثر، اقدامات مورد نیاز انجام شود.
کلیدواژه‌ها
- آراکلیان، هامازاسب. (1383)، نگارنامه و راهنمای کلیسای مریم مقدس، کلیسای گئورگ مقدس و صومعه کاترین مقدس جلفای اصفهانف، تهران: نائیری.
- ابوریحان بیرونی. (قرن 5 ه.ق.)، صیدنه، ترجمه ابوبکر بن علی بن عثمانی کاشانی، تصحیح ایرج افشار و منوچهر ستوده (1388)، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- الئاریوس، آدام. (1363)، سفرنامۀ آدام الئاریوس(بخش ایران)، ترجمه: احمد بهپور، تهران: سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار.
- پاکباز، رویین. (1385)، نقّاشی ایران از دیرباز تا امروز، تهران: زرین و سیمین.
- پوپ، آرتور آپهام و اکرمن، فیلیس. (1387)، سیری در هنر ایران از دوران پیش‌ازتاریخ تا امروز، گروه مترجمان، جلد سوّم، تهران: علمی و فرهنگی.
- تاورنیه، ژان باتیست. (قرن 17)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه: ابوتراب نوری، تصحیح حمید شیرانی، 1336، چاپ دوّم، تهران: کتابخانه سنایی.
- تبریزی، بهناز. (1392)، «مرمّت، گلستان هنری ازیادرفته»، کاغذ اخبار: گاهنامه داخلی کاخ گلستان، شماره سوّم.
- جوهری نیشابوری، محمد بن ابی البرکات. (قرن 6 ه.ق.)، جواهر نامه نظامی، تصحیح ایرج افشار با همکاری محمد رسول دریا گشت، تهران: میراث مکتوب.
- حمزوی، یاسر؛ احمدی، حسین و وطن‌دوست، رسول. (1394)، «بررسی دیوارنگارههای بومپارچه در کلیساهای ایران»، پژوهش‌های ایرانشناسی، سال پنجم، شمارۀ 2: 17-32.
- حمزوی، یاسر؛ وطن‌دوست، رسول و احمدی، حسین. (1395)، «بررسی و شناخت ماهیت دیوارنگارههای بومپارچه به‌عنوان شیوه‌ای خاص از آرایه‌های معماری اسلامی»، پژوهش‌های معماری اسلامی، سال چهارم، شمارۀ 13: 130-146.
- حمزوی، یاسر؛ وطن‌دوست، رسول و احمدی، حسین. (1396)، «مطالعۀ دیوارنگارههای دورۀ اسلامی در ایران و منتخبی از آثار کشورهای اروپایی»، پژوهش هنر، سال هفتم، شمارۀ 13: 43-57.
- دلاواله، پیترو. (1658)، سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه:شجاع‌الدین شفا، 1390، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ پنجم.
- ذکاء، یحیی. (1342)، «ایوان تخت مرمر»، هنر و مردم، شماره هفتم، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و هنر: 27- 35.
- رازی، ابوبکر محمد بن ذکریا. (قرن سوّم و چهارم ه.ق)، من لا یحضره الطبیب، ترجمه: ابوتراب نفیسی (1363)، تهران: جهاد دانشگاهی.
- سلیمانی، پروین و شیشه‌بری، طاهره. (1396)، «شناسایی کتیبۀ بومپارچه با تکیه‌گاه کاغذی مسجد ملا اسماعیل یزد»، دوفصلنامه پژوهه باستان‌سنجی، دوره 3، شماره 1: 65-76.
- صادقی بیگ افشار. (قرن 11 ه.ق.)، قانون الصور، تصحیح احمد سهیلی خوانساری (1366)، در کتاب گلستان هنر، تهران:کتابخانه منوچهری.
- عرب، سمیرا. (1386)، «نگاهی به تأثیر نقّاشی اروپایی در ایران، به مناسبت نمایشگاه مروری بر نقّاشی دورۀ افشاریه، زندیه و قاجاریه در فرهنگستان هنر»، رشد آموزش هنر، شمارۀ 9: 20-27.
- قلیچ خانی، حمیدرضا. (1373)، رسالاتی در خوشنویسی و هنرهای وابسته، تهران: انتشارات روزنه.
- منشی قمی، قاضی میر احمد بن شرف‌الدین. (قرن 10 و 11 ه.ق.)، گلستان هنر، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، چاپ سوم (1366)، تهران: کتابخانه منوچهری.
- واترز، مارک و پیورینتون، نانسی. (1379)، «مواد مورد استفاده به‌وسیلۀ نگارگران ایرانی در سده‌های میانه»، ترجمه: حمید فرهمند بروجنی، هنرنامه، شمارۀ 7: 86-107.
)