نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
2 دانشگاه بیرجند
3 جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانیف دانشگاه بیرجند، ایران، بیرجند
چکیده
از دیرباز محدودیت منابع آب در ایران ، ابداع و خلق روش های مناسب جهت افزایش راندمان بهره برداری از آب را در جوامع روستایی الزام آور ساخته ، چرا که آب یکی از ارکان اصلی رشد و توسعه پایدار جوامع روستایی است.پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر اسناد، تهیه پرسشنامه محقق ساخته، بازدید میدانی و انجام مصاحبه های عمیق منطبق با تجربیات، دانش ها و بینش افراد مورد مصاحبه در ارتباط با ناشناخته ها و نایافته های دانش بومی در حوزه مدیریت منابع آب جوامع روستایی دهستان شاسکوه شهرستان زیرکوه انجام شده است.نتایج این پژوهش بیانگر کارآمدی رویکردهای سنتی و نظام مدیریت بومی منابع آب است.نتایج پژوهش نشان دادکه بهره برداران محلی در مقوله های آبیاری، مدیریت ذخیره، مصرف و توزیع آب از شیوه های مختلف زیست بوم سازگار بهره می گیرند.در بخش کیفی این دانش ارزشمند از مرحله شناسایی آغاز و بر مبنای آن از جامعه بهره بردار میزان اثر گذاری هر کدام از شیوه ها مورد بررسی قرار گرفت که در تمامی ابعاد شیوه های مورد استفاده اثر گذاری آن تایید شد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- ارشدی، محمد. (1394)، آب و توسعه از منظر حکمرانی، تهران: اندیشکده تدبیر آب ایران.
- امیری اردکانی، محمد، شاه ولی، منصور. (1378)، مبانی، مفاهیم و مطالعات دانش بومی کشاورزی، سلسله انتشارات روستا و توسعه، شماره 34، چاپ اول.
- ازکیا، مصطفی و ایمانی، علی. (1387)، توسعه پایدار روستایی، تهران: نشر اطلاعات، چاپ اول.
- بوزرجمهری، خدیجه. (1388)، «راهکارهای بهینه‌سازی مصرف آب در کشاورزی با تأکید بر برخی فناوری‌های بومی در ایران و سایر کشورها»، دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن در اصفهان، مرکز تحقیقات و منابع طبیعی ایران، دوره 1، شماره 1: 80-84.
- بوزرجمهری، خدیجه و رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا. (1384)، «تحلیل جایگاه دانش بومی در توسعه پایدار روستایی»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 9، شماره 1: 45-17.
- پشتوان، حمید. (1390)، پارادایم جدید آب، دغدغه‌های توسعه و مدیریت منابع آب در قرن 21، ناشر: سایت مدیریت پایدار آب، ویرایش اول.
- سلطانی، مریم و علیزاده، حمزه علی. (1396)، «مدیریت جامع آب کشاورزی در مقیاس حوضه آبریز با رویکرد پویایی سیستم»، نشریه حفاظت منابع آب‌وخاک، سال هفتم، شماره 2: 69-90.
- شاطری، مفید؛ مکانیکی، جواد و آرزومندان، راضیه. (1390)، «کارکردهای اجتماعی- فرهنگی وقف و نظام مدیریت سنتی آب در قنات بلده فردوس»، همایش بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، یزد: مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی.
- شاه‌حسینی، علیرضا. (1393)، مستندسازی دانش بومی در حوزه آبخیز حبله رود، تهران: ناشر عمران، چاپ اول.
- شوریان، مجتبی. (1395)، مدیریت جامع منابع آب، راهکار حل پایدار بحران آب، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، شبکه مطالعات سیاست‌گذاری عمومی، شماره مسلسل 1100194.
- حسینی، م.(1384)، «رسالت ترویج در شرایط زیستن با خشکسالی»، مجموعه مقالات همایش علمی منطقه‌ای کشاورزی در مناطق خشک و بیابانی، لرستان، 25 آذرماه 1384: 51-45.
- خزیمه نژاد، حسین؛ فرهنگ فر، همایون؛ بهدانی، محمدعلی و حسن‌پور، مجتبی. (1395)، «بررسی دانش بومی زعفران کاران پیرامون مسائل مرتبط با آبیاری (مطالعه موردی: خراسان جنوبی)»، نشریه زراعت و فناوری زعفران، دوره 4، شماره 1.
- طاووسی، تقی. (1384)، «نظام‌های مدیریت سنتی آبیاری در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران»، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 6، دوره 3: 93-112.
- عمادی، محمدحسین و امیری اردکانی، محمد. (1381)، «تلفیق دانش بومی و دانش رسمی، ضرورتی در دستیابی به توسعه پایدار»، مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال دهم، شماره 37.
- صابری، امیر و کرمی دهکردی، اسماعیل. (1393)، «مقایسه فرهنگ بومی و دانش بومی با دانش رسمی در حوزه آبخیزداری»، دانش‌های بومی ایران، دوره 1، شماره 1:20-181.
- صفی نژاد، جواد. (1396)، کاریز در ایران و شیوه‌های سنتی بهره‌گیری از آن، نشر پویه مهر اشراق، چاپ اول.
- فال سلیمان، محمود و صادقی، حجت اله. (1390)، «روش‌های سنتی مقابله با خشکسالی و کم‌آبی در مناطق خشک کشور (دانش و تجربیات بومی استان خراسان جنوبی)»، همایش بین‌المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، یزد، مرکز بین‌المللی قنات و سازه‌های تاریخی آبی.
- قاضی‌زاده احسانی، مهدی؛ قنبری، نجمه و شهرکی، علیرضا. (1393)، «اهمیت دانش بومی در مدیریت بهینه منابع آبی»، معرفی روش‌های سنتی تأمین آب در استان سیستان و بلوچستان، اولین کنفرانس ملی انرژی‌های تجدیدپذیر و توسعه پایدار، زابل.
- کردوانی، پرویز. (1380)، خشکسالی و راه‌های مقابله با آن، انتشارات دانشگاه تهران، تهران: 48.
- کریمی، ز.(1395)، «نقش بهره‌برداران در حفاظت و مدیریت حوزه آبخیز»، یازدهمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداران در ایران، یاسوج: 6.
- کفاش، حسین، طالشی، مصطفی و رحیمی، حسین. (1397)، «نقش دانش بومی در پایداری منابع آب در جنوب خراسان، مطالعه موردی: شهرستان بجستان»، فصلنامه دانش‌های بومی ایران، سال چهارم، شماره 10، پاییز و زمستان 97: 267-266.
- محمدی کنگرانی، حنانه و رفسنجانی نژاد، سیما. (1394)، «بررسی ساختار قدرت در شبکه سیاست‌گذاری و مدیریت آب در برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست‌گذاری عمومی، دوره 1، شماره 3: 138-121.
- مهرابی، عشرت. (1390)، «نقش مدیریت سنتی آب در مشارکت مردمی و سطوح تصمیم‌گیری مدیریت منابع آب»، یزد: همایش بین‌المللی دانش سنتی مدیریت آب.
)