نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه مردم‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی؛ تهران، ایران

2 دانشجوی دوره دکتری مردم‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی؛ تهران، ایران

3 دانشجوی دوره دکتری مردم‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران؛ تهران، ایران

چکیده

 


مقاله حاضر به مطالعه نظام غذایی بومی و سنتی ساکنان بلوچ روستای دامن واقع در شهرستان ایرانشهر پرداخته است. هدف از انجام پژوهش تشریح نظام غذایی این مردم، تعیین و بررسی عناصر تشکیل‌دهنده آن و سازوکارهای موجود در این نظام غذایی سنتی اسـت. پژوهش کنونی با بهره‌گیری از روش کیفی مردم‌نگاری انجام ‌شده و در آن از تکنیک‌هایی چون مصاحبه، مشاهده و مشاهده مشارکتی بهره گرفته ‌شده است. مطالعه ما در این نظام سنتی بیانگر تأثیر قابل‌ توجه محیط طبیعی ساکنان و نیز، دخالت عوامل فرهنگی و اجتماعی در شکل‌دهی به یک سیستم غذایی بومی در منطقه می‌باشد. درواقع، در این ‌ارتباط تنگاتنگ میان خوراک و عوامل طبیعی، عوامل اجتماعی- فرهنگی و عوامل اقتصادی، دسته‌ای از مفاهیم به‌طور پیوسته تولید و بازتولید شده که در نهایت، هم منجر به هویت‌یابی غذاهای بومی روستا و هم هویت‌یابی ساکنان روستا گردیده است. به‌طورکلی، با بررسی مجموع عوامل یادشده نوعی فرهنگ غذایی در میان مردمان روستا برجسته شده که شاکله آن مبنایی برای هویت‌یابی و تمایز آن‌ها از ساکنان نقاط دیگر گردیده است.

کلیدواژه‌ها

 
-  ازکیا، مصطفی و یوسفی، جلال. (1383). دانش بومی استفاده از بلوط در شهرستان ممسنی. مجله نامه انسان‌شناسی؛ سال سوم، شماره ششم.
-  ایزدی جیران، اصغر. (1392). چشیدن مناسک: مردم‌نگاری حسی غذای نذری در تهران،. مجله پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، سال سوم، شماره دوم.
-  برنارد، آلن. (1394). تاریخچه و نظریه‌های انسان‌شناسی. ترجمه: محمدرضا ایروانی محمدآبادی، شهرام باسیتی و کرم الله جوانمرد. تهران: سخنوران.
-  بلوکباشی، علی. (1392). آشپز و آشپزخانه، پژوهشی انسان‌شناختی در تاریخ اجتماعی هنر آشپزی. تهران: انتشارات فرهنگ جاوید.
-  بوردیو، پیر. (1390). تمایز، نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی. ترجمه: حسن چاوشیان. تهران: ثالث.
-  پالمرز، ریچارد. (1377). علم هرمنوتیک. ترجمه: محمد سعید حنایی کاشانی. تهران: هرمس.
-  حسین‌بر، محمدعثمان و روستاخیز، بهروز. (1396). فهم دلالت‌های اجتماعی- فرهنگی توصیه‌های غذایی دوران بارداری و پس ‌از آن (یک مطالعه مردم‌نگارانه در بین زنان و خانواده‌های سیستانی). مجله جامعه پژوهی فرهنگی، سال هشتم، شماره سوم.
-  رفیع فر، جلال‌الدین و  زنهاری، محمدسعید. (1396). رعایت اعتدال مزاج و میانه‌روی دو اصل مهم در فرهنگ غذایی پارسیان عهد هخامنشی. مجله نامه انسان‌شناسی، سال چهاردهم، شماره بیست و چهارم.
-  روغنی، سید داوود و صفی‌نژاد، جواد. (1385). نان سنگک: مطالعه‌ای مردم‌شناختی. تهران: شرکت انتشارات اختران کتاب.
-  سجودی، فرزان. (1387). درآمدی بر نشانه‌شناسی خوراک. در کتاب مجموعه مقالات خوراک و فرهنگ. تهران: مهرنامگ.
-  سعیدی، سعیده. (1396). بازنمایی هویت در الگوی خوراک: بررسی اتنوگرافیک تغییرات الگوی خوراک در میان مهاجران افغان بر اثر تجربه مهاجرت به ایران. مجله نامه انسان‌شناسی، سال چهاردهم، شماره بیست و چهارم.
-  عسکری خانقاه، اصغر. (1391). مبانی انسان‌شناسی زیستی،. تهران: سمت.
-  فرهادی، کاوه و سالمی قمصری، مرتضی. (1393). مدیریت دانش نگهداری خوراک در ایران. دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، شماره اول.
-  فروزه، محمدرحیم؛ حشمتی، غلامعلی و بارانی، حسین. (1396). دانش سنتی بهره‌برداری از گیاهان خودرو در تهیه خوراک. (نمونه موردی: عشایر مرتع دیلگان). دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، سال سوم، شماره پنجم.
-  فکوهی، ناصر. (1386). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی،. تهران: نی.
-  فکوهی، ناصر. (1387). انسان‌شناسی خوراک: نگاهی به مفهوم غذاهای قومی- جماعتی. در کتاب مجموعه مقالات خوراک و فرهنگ. تهران: مهرنامگ.
-  قادرزاده، امید و غلامی، احمد. (1392). مطالعه کیفی دلالت‌های معنایی غذا و تناول آن نزد زنان. نشریه زن در توسعه و سیاست، سال یازدهم، شماره دوم.
-  کمکی، امان‌محمد؛ بارانی، حسین و شریفیان بهرمان، ابوالفضل. (1394). دانش بومی مردم ترکمن درباره قارچ دنبلان صحرایی. دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران؛ سال دوم، شماره سوم.
-  مداحی مشیزی، جواد؛ جهانشاهی افشار، علی و رافائیلوونا، گوزل. (1395). دانش بومی و سنتی خوراک: درآمدی بر نشانه‌شناسی غذا و آداب مربوط به آن از منظر دین. دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، سال چهارم، شماره ششم.
-  مور، جری دی. (1389). زندگی و اندیشه بزرگان انسان‌شناسی. ترجمه: هاشم آقابیگ‌پور و جعفر احمدی. تهران: جامعه‌شناسان.
-  نرسیسیانس، امیلیا. (1387). خوراک، تابو و مرزهای هویتی. در کتاب مجموعه مقالات خوراک و فرهنگ. تهران: مهرنامگ.
-  ودادهیر، ابوعلی؛ چقلوند، محمد؛ رفیع فر، جلال‌الدین و امیدوار، نسرین. (1393). نظام غذایی بومی-سنتی: پژوهشی مردم شناختی در مناطق روستایی و عشایری استان لرستان. مجله توسعه روستایی، دوره ششم، شماره یک.
-  ودادهیر، ابوعلی؛ امیدوار، نسرین؛ رفیع فر، جلال‌الدین و جوان محبوب دوست، سارا. (1395). مطالعه قوم‌نگاران غذاهای محلی در شهرستان فومن: پژوهشی در مردم‌شناسی غذا و تغذیه. مجله مطالعات اجتماعی ایران، سال نهم، شماره چهارم.
-  ودادهیر، ابوعلی؛ غربی، موسی‌الرضا؛ مقصودی، منیژه و امیدوار، نسرین. (1396). کما؛ پیوستاری از کاربرد و طرد: معنای فرهنگی یک تغذیه گیاهی در منطقه ششتمد سبزوار. دو فصلنامه دانش‌های بومی ایران، سال سوم، شماره پنجم.
 
-   Abel, T. (1999). The Verstehende Sociology of Max Weber, in Max Weber’s Critical Responses. London: Routledge.
-   Abbots, E. (2011). It Doesn’t Taste as Good from the Pet Shop: Guinea Pig Consumption and the Performance of Transnational Kin and Class Relations in Highland Ecuador and New York City. International Journal of Multidisciplinarary Research. 14: 205-223.
-   Beardsworth, A. and Keil, T. (1997). Ssiology on the Menu: An Invitation to the Study of Food and Society. London and New York: Routledge.
-   Camfield, L. (2018). Anthropology, Change, and Development. UK: University of East Anglia.
-   Collinson, P & Macbeth, H. (2014). Food in Zones of Conflict. New York: Berghahn.
-   Fischler, C. (1988). Food, Self and Identity. Social Science Information 27: 275-293.
-   Germov, J & Williams, L. (2017). A sociology of Food & Nutrition. Australia & New Zealand: Oxford University Press.
-   Harbottle, L. (2004).  Food for health, food for wealth: the performance of ethnic and gender identities in Iranian settlers in Britain. New York: Berghahn Books.
-   Kaiser, M. (2011). Food Security: An Ecological–Social Analysis to Promote Social Development. Community Practice, 19: 62 – 79.
-   Keller Brown, L. and Mussell, K. (1984). Ethnic and Regional Foodways in the United States: the Performance of Group Identity. Knoxville: The University of Tennessee Press.
-   Kershen, A. J. (2002). Food in the Migrant Eperience. Farnham: Ashgate.
-   Klein, J. A. & Murcott, A. (2014). Cooking, Cuisine and Class and the Anthropology of Food. In Jakob A Klein and Anne Murcott (ed.): Food Consumption in Global Perspective (Pp. 1-24). UK: Palgrave Macmillan.
-   Lapassade, G. (1991). L’ethnosociologie. Paris: Merdiens Klincksieck.
-   Messer, E. (1997). Intra-Household Allocation of Food and Health Care: Current Findings and Understandings. Soc Sci Med, 44: 1675-84.
-   Mintz, S. and Du Bois, C. M. (2002). The Anthropology of Food and Eating. Annual Review of Anthropology, 31: 99-119.
-   Mintz, S. W. (1985). Sweetness and Power: the Place of Sugar in Modern History. New York: Penguin.
-   Munn, N. D. (1986). The Fame of Gawa: a Symbolic Study of Value Transformation in a Massim (Papua New Guinea) Society. Cambridge. UK: Cambridge University Press.
-   Neuman, L. W. (2009). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches.London: Pearson Education.
-   Sobal, J. Bisogni, C. and Jastran, M. (2014). Food Choice Is Multifaceted, Contextual, Dynamic, Multilevel, Integrated, and Diverse. Mind, Brain, and Education, 8: 6-12.
-   Mata-Codesal, D & Abranches, M. (2018). Food Parcels in International Migration. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
-   Warnier, J. (2001). A Paraxeological Approach Subjectivation in a Mterial World. Journal of Material Culture, 6: 5-24.
-   Wilk, R. (1999). Real Belizean Food: Building Local Identity in the Transnational Caribbean. American Anthropologis, 101: 244-255.