محمود مهام
چکیده
تغییرات جوامع را از دو منظر درونی و بیرونی می‌توان بررسی کرد. اولی ناظر بر کلیه تجارب زیسته اعم از پنهان و آشکار و تکیه‌بر درون‌زا بودن تغییرات است و دومی، بر از پیش‌ساخته بودن چارچوب نظری و تحمیل نظریه بر میدانِ واقعیت اتکا دارد. هدف اصلی در این مقاله بررسی مطالعات و تحقیقات صورت گرفته در مورد «کار» و «همکاری» در قبل و ...
بیشتر
تغییرات جوامع را از دو منظر درونی و بیرونی می‌توان بررسی کرد. اولی ناظر بر کلیه تجارب زیسته اعم از پنهان و آشکار و تکیه‌بر درون‌زا بودن تغییرات است و دومی، بر از پیش‌ساخته بودن چارچوب نظری و تحمیل نظریه بر میدانِ واقعیت اتکا دارد. هدف اصلی در این مقاله بررسی مطالعات و تحقیقات صورت گرفته در مورد «کار» و «همکاری» در قبل و بعد از انقلاب اسلامی در ایران است تا مشخص شود که با تکیه‌بر کدام گمانه و پیش‌فرض‌ها و فرضیه‌ها، چارچوب‌های مفهومی و نظری در این زمینه مسئله یابی کرده‌اند و فرایند حل مسئله متناسب با آن ارائه کرده‌اند؟ شناسایی، گردآوری آثار به‌عنوان منابع داده‌ها و اطلاعات و تفکیک متون بر اساس زمان چاپ (قبل و بعد از انقلاب اسلامی) و مضامین و رویکردهای آنها (بر اساس تکیه‌گاه دانشی) نشان می‌دهد که در تحلیل تغییرات نظام اجتماعی- در معنای عام آن- با محوریت «کار» و «همکاری»، با دو دانش یعنی دانش بومی (اعم از مکتوب و شفاهی) و دانش رسمیِ وارداتی و ترجمه‌ای مواجه هستیم. با توجه به تفاوت ماهوی در نگرش‌های سازنده هر یک از این دانش‌ها-که اولی مبتنی بر فرهنگ و تاریخ و شرایط اجتماعی کشورهای جهان سوم و از آن جمله کشورهای جنوب غربی آسیا و در آن میان، جامعه ایران از یک‌سو و دومی، بر اساس شناخت رسمی و دانشگاهی ساخته‌وپرداخته نظام سوداگری-استعماری غرب و دانش برخاسته از آن از سوی دیگر- شناخت‌های متفاوت و بلکه متضادی از سابقه و پیشینه کار و همکاری و آسیب‌شناسی امروز و تجویز برای آینده به دست می‌آید. تقابل دانش رسمی دانشگاهی علوم اجتماعی ما با دانش بومی عمدتاً از طریق اقتدار سیاسی و اقتصادی جهانی در طی یک‌صد و پنجاه سال گذشته به‌ویژه پس از جنگ جهانی دوم از طریق برنامه‌های رسمی حکومت و دولت‌های تحت سلطه در قالب برنامه‌های نوسازی صورت گرفته است که مقاومت‌های مختلفی را در جامعه ایرانی موجب گردید. پیروزی انقلاب اسلامی نقطه عطفی در فرآیند تقابلِ فعال به لحاظ سازمانی و نظام اجتماعی در ابعاد مختلف آن محسوب می‌شود. تحلیل محتوایی آثار موجود به‌مثابه پشتوانه و پیشینه نظری از یک‌سو و سوابق تجربی قدیمی و متأخر در زمینه کار و همکاری در جامعه ایران از سوی دیگر نشان می‌دهد که چالش‌هایی جدی ناشی از شکاف میان «میدان» و «نظریه» در فهم «کار» و «همکاری» و آسیب‌شناسی فرهنگ کار و همکاری ایرانیان پدید آمده است. آثار و منابع دست‌اول و دست‌دوم و تصویرهای ارائه‌شده در آثار مردم‌شناسی مبیِّن تقابل الگوهای کار و همکاری هستند که ریشه در تغییرات اجتماعی دارند. رویارویی جامعه ایرانی که غالباً روستایی- عشایری و یا شهرهای ایرانی- اسلامی بوده با دولت‌های شبه مدرن پهلوی موجب شکل‌گیری دو نوع تحلیل در دو سطح برای تشریح چگونگی وضعیت کار و همکاری در ایران گردیده است. در پیش از انقلاب، سطح اول مشتمل بر دیدگاه رسمی، دولتی، دانشگاهی بوده و سطح دوم، دربردارنده واقعیت و میدان فرهـنگ و جامعه ایران که اتفاقاً غیررسمی می‌باشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تقابل نهادی جامعه ایرانی – اسلامی از مسیر نظام تازه تأسیس جمهوری اسلامی و طراحی و تجربه انواع نهادهای انقلابی خصوصاً جهاد سازندگی با شعار "همه با هم"، واقعیت استمرار چالشگری فرهنگی و اجتماعی را با تحلیل‌ها و سازمان‌های وارداتی نشان می‌دهد. عبور موفقیت‌آمیز از این چالش فرهنگی در گرو بازشناسی انتقادی سابقه کار و همکاری و گروه‌ها و سازمان‌های کار جمعی در قالب‌های متنوع و متعدد و بانام‌های محلی فراوان در روستاها، عشایر، اصناف، گروه‌ها و سازمان‌های مذهبی و مسلکی و وقفی همتراز و ناهمتراز در ایران است تا تحلیل فرهنگ کار بتواند از سطح خُرد، فردی و یا جمعی در قالب‌های بومی و سنتی و روان‌شناختی به سطح کلان، جامعه‌شناختی و سازمان‌دهی با کارکردهایی در زمینه‌هایی جدید – و البته بر پایه ساخت‌ها و تجربیات تاریخی- ارتقاء یابد و رویارویی بافرهنگ مهاجم، از بُعد دانشی امکان‌پذیر گردد
مرتضی فرهادی
چکیده
شاید یکی دیگر از حکمت‌های ناشناخته‌‌تر کشاورزی و باغداری سنتی درتمدن‌های کهن، که توانسته زمین‌های کشاورزی را هزاران سال سرزنده و سرپانگهدارد، همین تنوع در کشت‌انواع و ارقام گیاهان و درختان مزروعی در قطعاتی کنار یکدیگر (چندکشتی) و باهم کاشتن گیاهان زراعی به صورت همزمان و هم‌مکان ...
بیشتر
شاید یکی دیگر از حکمت‌های ناشناخته‌‌تر کشاورزی و باغداری سنتی درتمدن‌های کهن، که توانسته زمین‌های کشاورزی را هزاران سال سرزنده و سرپانگهدارد، همین تنوع در کشت‌انواع و ارقام گیاهان و درختان مزروعی در قطعاتی کنار یکدیگر (چندکشتی) و باهم کاشتن گیاهان زراعی به صورت همزمان و هم‌مکان (همکشتی) همچنینکاشت گیاهان زراعی و درختان با یکدیگر و کاشتن درختان مختلف در فضاییواحد و یا نزدیک به یکدیگر باشد. این همان روشی است که طبیعت ازمیلیونها سال پیش تا به امروز کم و بیش گزیده است و کشاورزی جهان تقریباً تاعصر سلطه سرمایهداری ـ و دیدگاه تنگنظرانه و کوتهبینانه و حلزونی آن یعنیبیشترین سود در کمترین زمان و به هر قیمت ـ کموبیش آن را رعایت می‌کرده است.. این شیوه ها کاملا برخلاف روش تک کشتی و کلان کشتی امروزی کشت و صنعتها و سرمایهداری ارضی در دوره حاضر میباشند.
رضا منوچهری راد؛ حسام زندحسامی؛ علی داوری؛ مرتضی موسی خانی
چکیده
تاب‌آوری سازمان به‌عنوان ظرفیت تغییرپذیری و سازگارپذیری در مقابل چالش‌های محیطی، مفهومی است که دو دهه اخیر موردتوجه اندیشمندان قرار گرفته است. تاب‌آوری شناختی پیش‌نیازبااهمیت تاب‌آوری سازمانیو نوعی فرآیند ذهنی برای یادآوری، فهم، تحلیل پدیده، به‌کارگیری آن در تصمیم‌گیری، حل مسئله و پاسخ به تغییرات محیطی است. ازآنجاکه ...
بیشتر
تاب‌آوری سازمان به‌عنوان ظرفیت تغییرپذیری و سازگارپذیری در مقابل چالش‌های محیطی، مفهومی است که دو دهه اخیر موردتوجه اندیشمندان قرار گرفته است. تاب‌آوری شناختی پیش‌نیازبااهمیت تاب‌آوری سازمانیو نوعی فرآیند ذهنی برای یادآوری، فهم، تحلیل پدیده، به‌کارگیری آن در تصمیم‌گیری، حل مسئله و پاسخ به تغییرات محیطی است. ازآنجاکه پژوهش‌های پیشین بیشتر متمرکز بر چیستی و چرایی حوزه‌های مختلف تاب‌آوری شناختی، عاطفی-احساسی و رفتاری بوده‌اند، هدف این پژوهش ارائه الگوی کاربردی، برای پاسخ به این سؤال است که چگونه می‌توان سطح کلی تاب‌آوری شناختی سازمان را براساس ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های مهم آن و با تکیه بر دانش بومی کارآفرینان ایرانی تغییر داد. این پژوهش کیفی، تحقیقی روایتی است و روش اجرای آن تحلیل گفتمان است که با تکنیک مصاحبه‌های عمیق و هدفمند انجام‌شده است. یافته‌های حاصل از تحلیل تجربه زیسته 10 کارآفرین تثبیت شده با تجربۀ تاب‌آوری در کار خویش و دو پژوهشگر کارآفرینی با تجربۀ مرشدی کسب‌وکار، نشان می‌دهد که چگونه دانش بومی و مفهومی کارآفرینان طی سه فرآیند: 1. تاب‌آوری شناختی سخت با زیرفرآیندهای یادآوری و فهم؛ 2. تاب‌آوری شناختی نرم با زیرفرآیندهای کاربرد، تحلیل، ارزشیابی و نقد و 3. تاب‌آوری شناختی اقناعی با زیرفرآیند نوآوری مبتنی بر ویژگی سلسله‌مراتبی نظریه عمومی سیستم‌ها منجر به نوآوری شناختی می‌گردد. براساس یافته‌های پژوهش از آنجا که نتیجه تاب‌آوری شناختی به‌مثابه رفتار سازمانی، نوعی یادگیری مشترک جمعی (همچون سبک‌های سازگارپذیری و پیشگامی) است، پیشنهاد می‌شود کارآفرینان این سازه مهم را به‌عنوان یک مفروض زیربنایی فرهنگ‌سازمانی در حین بازآفرینی مدل‌های کسب‌وکار تحلیل نمایند تا زمینه تحقق تاب‌آوری سازمانی فراهم شود.
اصغر عسگری خانقاه؛ عطیه آذرشب؛ بهروز روستاخیز
چکیده
مقاله حاضر به مطالعه نظام غذایی بومی و سنتی ساکنان بلوچ روستای دامن واقع در شهرستان ایرانشهر پرداخته است. هدف از انجام پژوهش تشریح نظام غذایی این مردم، تعیین و بررسی عناصر تشکیل‌دهنده آن و سازوکارهای موجود در این نظام غذایی سنتی اسـت. پژوهش کنونی با بهره‌گیری از روش کیفی مردم‌نگاری انجام شده و در آن از تکنیک‌هایی چون مصاحبه، ...
بیشتر
مقاله حاضر به مطالعه نظام غذایی بومی و سنتی ساکنان بلوچ روستای دامن واقع در شهرستان ایرانشهر پرداخته است. هدف از انجام پژوهش تشریح نظام غذایی این مردم، تعیین و بررسی عناصر تشکیل‌دهنده آن و سازوکارهای موجود در این نظام غذایی سنتی اسـت. پژوهش کنونی با بهره‌گیری از روش کیفی مردم‌نگاری انجام شده و در آن از تکنیک‌هایی چون مصاحبه، مشاهده و مشاهده مشارکتی بهره گرفته شده است. مطالعه ما در این نظام سنتی بیانگر تأثیر قابل توجه محیط طبیعی ساکنان و نیز، دخالت عوامل فرهنگی و اجتماعی در شکلدهی به یک سیستم غذایی بومی در منطقه می‌باشد. درواقع، در این ارتباط تنگاتنگ میان خوراک و عوامل طبیعی، عوامل اجتماعی- فرهنگی و عوامل اقتصادی، دستهای از مفاهیم بهطور پیوسته تولید و بازتولید شده که در نهایت، هم منجر به هویتیابی غذاهای بومی روستا و هم هویتیابی ساکنان روستا گردیده است. بهطورکلی، با بررسی مجموع عوامل یادشده نوعی فرهنگ غذایی در میان مردمان روستا برجسته شده که شاکله آن مبنایی برای هویتیابی و تمایز آنها از ساکنان نقاط دیگر گردیده است.
نادر پیری اردکانی
چکیده
در معماری ایران بوکن[1] کاربردهای متعددی دارد. جغرافیا و محیط تعیین‌کننده شکل ساختاری بوکن است. در استان کویری یزد نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی، بوکن‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند. هرکدام از این نوع بوکن‌ها بر اساس ساختار کاربردی آن در دل زمین تعبیه می‌شوند. بوکن‌های چوپانی با توجه به موقتی بودن و فقط نگهداری از دام ساختار ...
بیشتر
در معماری ایران بوکن[1] کاربردهای متعددی دارد. جغرافیا و محیط تعیین‌کننده شکل ساختاری بوکن است. در استان کویری یزد نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی، بوکن‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند. هرکدام از این نوع بوکن‌ها بر اساس ساختار کاربردی آن در دل زمین تعبیه می‌شوند. بوکن‌های چوپانی با توجه به موقتی بودن و فقط نگهداری از دام ساختار خاص خود را دارند. شاید چوپان به مدت چند ماه از آن بهره نبرد و بعد با توجه به نبود علوفه در دشت به مکان دیگر مهاجرت کند. بوکن‌های انسانی که شاید قدمت آن به‌پیش از تاریخ هم برسد معمولاً در حاشیه رودخانه‌های فصلی حفر شده‌اند. این نوع بوکن‌ها با توجه به این‌که محل استقرار بشر بوده از ساختار معماری بهتری برخوردار هستند. در این مقاله به سبب این‌که رویکرد ما بوکن‌های مقنی‌ها می‌باشد به بررسی بیشتری در این حوزه پرداخته شده است. اگرچه از نظر کالبدی و کارکردی بوکن‌های مقنی‌ها را می‌توان گونه‌ای از بوکن‌های سکونتی محسوب نمود ولی به‌واسطه موقتی بودن سکونت در این فضاها یک سری اقتضائات و ویژگی‌های معماری خاص خود را دارند که در این مقاله بدان پرداخته می‌شود.ناگفته نماند برخی از قنات‌های روستایی یا قنات‌هایی که طول کوره آن خیلی بلند نیست بوکن دائمی دارند و همواره مقنی‌ها برای استفاده و پیشکارکنی از آنها بهره می‌بردند. بوکن‌های چوپانی و بوکن‌های مقنی‌ها از جمله شاخص‌ترین بوکن‌هایی موردی شهرستان اردکان یزد هستند که در این مقاله به اقتضا بدان پرداخته می‌شود. [1]- بوکَن (بروزن سوزن)
محمدعلی ایزدخواستی؛ ناصر حق شناس؛ اسدالله عبدلی آشتیانی
چکیده
پَنگان یا فنجان متشکل از جامی مسی یا برنجی است که در ته آن سوراخ ریزی تعبیه شده و آن در ظرف بزرگی که از آب پرشده قرار می‌گیرد و آب از سوراخ جام به داخل آن هدایت می‌شود تا در نهایت جام غرق شود. به پر شدن یک جام به اصطلاح یک پنگ گفته می‌شود. این سنتی‌ترین شیوه زمان‌بندی در نزد ایرانیان است که بی‌شک عمری به قدمت قنات دارد. شخصی که این ...
بیشتر
پَنگان یا فنجان متشکل از جامی مسی یا برنجی است که در ته آن سوراخ ریزی تعبیه شده و آن در ظرف بزرگی که از آب پرشده قرار می‌گیرد و آب از سوراخ جام به داخل آن هدایت می‌شود تا در نهایت جام غرق شود. به پر شدن یک جام به اصطلاح یک پنگ گفته می‌شود. این سنتی‌ترین شیوه زمان‌بندی در نزد ایرانیان است که بی‌شک عمری به قدمت قنات دارد. شخصی که این کار را انجام می‌دهد پنگ‌گیر یا پنگ‌گو نام دارد و به محلی که در آن این تقسیم آب صورت می‌گیرد، پنگ‌خانه گفته می‌شود. اگرچه راجع به پنگان و اصطلاحات آن در اکثر نقاط این سرزمین کارهای ارزنده‌ای صورت گرفته است، اما به شخص پنگ‌گو، پنگ‌خانه و اسناد محلی و روستایی کمتر پرداخته شده است. به‌راستی پنگ‌گو چگونه انتخاب می‌شده است؟ او چگونه کشاورزان را از نوبت حقابه خود مطلع می‌کرده است و آیا او می‌توانسته در برخی مواقع پنگ‌خانه را ترک کند؟ پنگ‌خانه‌ها در کجای مزارع قرار می‌گرفته‌اند و کاربرد آنها چه بوده است و هم‌اکنون چند پنگ‌خانه در کشور وجود دارد؟ دلایل اختلاف مدت‌زمان پنگ به دقیقه در یک مکان در دو قنات نزدیک به یکدیگر چیست؟ چگونه است که پنگ و تعداد آن در قباله‌های ازدواج (شهرستان برخوار) ذکرشده است؟ و آیا اسناد محلی و روستایی (مصالحه‌نامه‌ها، قباله‌های ازدواج و...) می‌توانند ابزاری برای بهتر درک کردن پرسش‌های پیش رو باشند؟ این پژوهش با مراجعه به منابع کتابخانه‌ای و اسناد معتبر محلی و به صورت میدانی و مصاحبه شفاهی با کشاورزان خبره محلی و آخرین بازماندگان پنگ‌گو که روزگاری در پنگ‌خانه‌ها پنگ‌گیری کرده و آن ایام را به یاد دارند و بررسی آخرین پنگ‌خانه‌های موجود تدوین یافته است
