مالک شعاعی
چکیده
تقویم مرسوم در بین مردم کُرد از منظر: نامگذاری ماه ها، وجه تسمیه، مناسبت های بی‌شمار، همخوانی با طبیعت و شرایط آب و هوایی، اندیشه‌های اسطوره‌ای و دینی و ... متمایز از تقویم سایر اقوام ایرانی است. در این فرهنگ، همچون تقویم جلالی، سال به چهار فصل و دوازده ماه و هر ماه به سی روز تقسیم می‌شود اما آغاز سال این مردم با تقویم شمسی متفاوت ...
بیشتر
تقویم مرسوم در بین مردم کُرد از منظر: نامگذاری ماه ها، وجه تسمیه، مناسبت های بی‌شمار، همخوانی با طبیعت و شرایط آب و هوایی، اندیشه‌های اسطوره‌ای و دینی و ... متمایز از تقویم سایر اقوام ایرانی است. در این فرهنگ، همچون تقویم جلالی، سال به چهار فصل و دوازده ماه و هر ماه به سی روز تقسیم می‌شود اما آغاز سال این مردم با تقویم شمسی متفاوت است. فصل پاییز در آن مقدم بر فصل تابستان است. نام ماههای دوازدهگانهی آن به ترتیب؛ گییا باریک، گییا جیـ̌مان، نوروز مانگ، کهو کیـ̌ـر، گهنیـ̌ـم دیـ̌رهو، پیوش پهر، گا قوˇر، میوه رهسان، ئاخیـ̌ریˇ سهردهوا، وهلنگ ریزان، مانگی̌ سی̌یه و خاکه لیوه است که همگی بنیادی برخاسته از قاموس گاه‌شماری دارند و در هر یک از این ماهها، مناسبتهای مختلفی وجود دارد که مبتنی بر تکرار، شرایط جوی و اقلیمی است. این مقاله بر آن است با روش تلفیقی (کتابخانه‌ای میدانی) و به شیوهی تحلیلی ـ توصیفی مبانی گاه‌شماری کردی را تشریح نماید. این امر بیان گر پیشینه ی و تقویم غنی مردم این فرهنگ است و ریشه یابی این تقویم در تاریخ و فرهنگ ایران شاید نتایج ارزنده ای به بار آورد.
محمود مهام
چکیده
این مقاله در پی بازخوانی زیست عشایری به مثابه الگویی از زیست جمعی در ایران بر پایه پیوند حوزه‌های طبیعی و انسانی می‌باشد. پرسش اصلی عبارت است از: بازیابی و بازخوانی این میراث طبیعی-فرهنگی و کاربست آن برای آینده چگونه امکان‌پذیر است؟ به‌نظر می‌رسد ارتباط حیاتی عشایر و جوامع گیاهی از یک‌سو و دانش و مهارت عشایر برای فعالیت در تنوع ...
بیشتر
این مقاله در پی بازخوانی زیست عشایری به مثابه الگویی از زیست جمعی در ایران بر پایه پیوند حوزه‌های طبیعی و انسانی می‌باشد. پرسش اصلی عبارت است از: بازیابی و بازخوانی این میراث طبیعی-فرهنگی و کاربست آن برای آینده چگونه امکان‌پذیر است؟ به‌نظر می‌رسد ارتباط حیاتی عشایر و جوامع گیاهی از یک‌سو و دانش و مهارت عشایر برای فعالیت در تنوع زمینی و اقلیمی از سوی دیگر، کالبدشکافی زیست عشایری را به‌مثابه دانش و فناور‌های بومی زیست‌های پایدار، میسر می‌سازد. برای تحدید دامنه وسیع مساله زیست عشایری، تمرکز اصلی بر «زمین-گیاه» قرار داده شد. از روش توصیفی-تحلیلی-انتقادی و رویکردی تلفیقی از مناظر گیاه‌شناسی، زمین‌شناسی، اکولوژی عمیق و آمایش سرزمین، بازخوانی فعالیت عشایر به مثابه جامعه‌نگاران و جامعه‌شناسان گیاهی(شفاهی) متقدم در فلات مرتفع ایران انجام شد. یافته-ها نشان می‌دهد گسیختگی دانشی در شناسایی روابط حوزه‌ها(طبیعی و انسانی) و بی‌توجهی به حوزه‌های زیستی و منابع پایه نظیر زمین و گیاهان، موجب شده تا زیست عشایری به مثابه یک بافت، در مطالعات طبیعی و انسانی، بیش از پیش فراموش شود. بنابراین، بازیابی و بازخوانی آن، نیازمند احیاء مطالعات بین-رشته‌ای و فرارشته‌ای با مستندسازی و تولید داده‌های بوم‌زاد و بهره‌گیری از داده‌های جهانی برای بهره-برداری بهینه در طراحی زیست‌های پایدار برای آینده می‌باشد.
کاظم ملازاده؛ سعید عباسی مرام
چکیده
سنجاق‌های قفلی از جمله اشیایی است که در اوایل عصرآهن(حدود 1400ق.م) ابداع شده و در اواسط این دوره و حدود 800ق.م در مناطق مختلف عمومیت پیدا کرده و استفاده از آن توسط فرهنگ‌های مختلف، به شکل‌های متنوع و کاربردهای مختلف تاکنون تداوم پیدا کرده است. این ساخته‌ها بعد از گسترش استفاده در عصرآهن 3 و در مناطق مختلف و از جمله ایران، جهت اتصال لباس، ...
بیشتر
سنجاق‌های قفلی از جمله اشیایی است که در اوایل عصرآهن(حدود 1400ق.م) ابداع شده و در اواسط این دوره و حدود 800ق.م در مناطق مختلف عمومیت پیدا کرده و استفاده از آن توسط فرهنگ‌های مختلف، به شکل‌های متنوع و کاربردهای مختلف تاکنون تداوم پیدا کرده است. این ساخته‌ها بعد از گسترش استفاده در عصرآهن 3 و در مناطق مختلف و از جمله ایران، جهت اتصال لباس، تزیین شخصی و در مواردی به عنوان طلسم به کار برده شدند. در خصوصگونه‌شناسی سنجاق قفلی‌های مکشوفه از ایران تاکنون پژوهش جامعی در داخل صورت نگرفته و پژوهش‌های باستان‌شناسان غربی نیز یافته‌های چند دهه اخیر را شامل نمی‌شوند. پژوهش حاضر با هدف مطالعه تاریخچه، معرفی و گونه‌شناسی سنجاق قفلی‌های عصرآهن ایران انجام شده و تلاش دارد به روش توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای به اهداف مورد نظر دست یابد. نتایج حاصله نشان می‌دهد سنجاق‌قفلی بعد از ابداع در حوضه مدیترانه، به تدریج در مناطق دیگر رواج پیدا کرده و در موارد زیادی جایگزین سنجاق‌های میله‌ای شدند. در اواخر قرن 8ق.م و به ویژه در طول قرن 7ق.م سنجاق قفلی در قالب گونه‌ها و زیرگونه‌هایی مختلفی و نیز کاربردهای مشابه در ایران عمومیت پیدا کرد؛ هر چند نوع فنردار مثلثی شکل آن بیشترین فراوانی را داشته است.
معصومه یوسفی؛ سید علی اصغر میرفتاح؛ فرزاد مافی
چکیده
ساخت زیورها، از جمله صنایعی است که همواره در ایران باستان مورد توجه بوده است..از جمله آثار شاخص در این زمینه، طوق های طلای متعلق به دوره های ساسانی و اشکانی موزه‌ی رضا عباسی است. این طوق های زرین ، دارای ویژگیهای ساختاری و شیوه های تزئینی خاصی هستند که با مطالعه بر روی آنها علاوه بر نشان دادن سیر تاریخی ساخت طوق به معرفی تزئئینات خاص ...
بیشتر
ساخت زیورها، از جمله صنایعی است که همواره در ایران باستان مورد توجه بوده است..از جمله آثار شاخص در این زمینه، طوق های طلای متعلق به دوره های ساسانی و اشکانی موزه‌ی رضا عباسی است. این طوق های زرین ، دارای ویژگیهای ساختاری و شیوه های تزئینی خاصی هستند که با مطالعه بر روی آنها علاوه بر نشان دادن سیر تاریخی ساخت طوق به معرفی تزئئینات خاص آنها نیز پرداخته می شود.محور اصلی این پژوهش، فرم ساختاری دو نمونه مورد مطالعه و تزئینات هر اثر است. بر همین اساس، ابتدا ویژگی های ساختاری و تزئینی هر اثر به صورت جداگانه بررسی شده، سپس طوق ها به صورت تطبیقی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اند.نتایج حاصل از یافته های این پژوهش، معرفی فنون به کار رفته در این آثار و همچنین نمایانگر وجوه اشتراک و افتراق در طوقسازی این دو دوره است، به طوری که می‌توان اظهار کرد که این دو طوق از لحاظ ساختار و شیوهی تزئین شباهتهای زیادی دارند که خود نشاندهنده ادامه استفاده از سنّت های هنری مقبول به مدت چند قرن است.
علی شهبازی؛ مرتضی افشاری
چکیده
قلمدان‌سازی به روش پاپیه‌ماشه یکی از هنرهای سنتی رایج در دوران صفویه و قاجار بوده و امروزه رو به فراموشی نهاده است. به دلیل حفظ میراث فرهنگی و هنرهای سنتی ایرانی، ضرورت "مطالعه تحلیلی قلمدان‌سازی کشویی سنتی به شیوه پاپیه‌ماشه (لایه‌چسبانی کاغذی) با تأکید بر روش قالب‌سازی چوبی و ارائه روش جایگزین" از بعد علمی و فنی آن ایجاد می‌شود. ...
بیشتر
قلمدان‌سازی به روش پاپیه‌ماشه یکی از هنرهای سنتی رایج در دوران صفویه و قاجار بوده و امروزه رو به فراموشی نهاده است. به دلیل حفظ میراث فرهنگی و هنرهای سنتی ایرانی، ضرورت "مطالعه تحلیلی قلمدان‌سازی کشویی سنتی به شیوه پاپیه‌ماشه (لایه‌چسبانی کاغذی) با تأکید بر روش قالب‌سازی چوبی و ارائه روش جایگزین" از بعد علمی و فنی آن ایجاد می‌شود. اهداف پژوهش شناخت شیوه‌های ساخت قلمدان کشویی سنتی به روش پاپیه‌ماشه (لایه‌چسبانی کاغذی) است و پرسش پژوهش عبارت از: - قدما در مرحله قالبگیری ساخت قلمدانهای سنتی پاپیه‌ماشه، چگونه عمل میکردهاند و امروزه چه روش جایگزینی برای این مرحله می‌توان ارائه نمود؟ در این مقاله اطلاعات کتابخانه‌ای و داده‌های اسنادی و تجربی با رویکرد توصیفی- تحلیلی مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج نشان می‌دهد با جایگزینی قالب‌سازی با یونولیت به جای قالبهای چوبی به راحتی می‌توان به طراحی و ساخت قلمدان سنتی با روش پاپیه‌ماشه اقدام کرد و روش پاپیه‌ماشه شیوهای در بازیافت کاغذهای دورزیر محسوب می‌شود که در حفظ سلامتی محیط زیست نقش به سزایی دارد و هنرمندان قدیمی آگاهانه از هر امکانات و شرایطی برای تولید آثار هنری استفاده میکردهاند.
فریده مجیدی خامنه
چکیده
اهمیت فن آوران بومی کهنسال به عنوان حاملان میراث فرهنگی ناملموس و پاسداری از آن به‌طور گسترده‌ای از طرف جامعه‌ی جهانی شناخته شده است. حفاظت بهینه از ایشان، به عنوان تضمین ادامه‌ی توسعه دانش و مهارت و انتقال آنها به نسل‌های جوان‌تر از دغدغه‌های مهم امروزین یونسکو و نهاد میراث فرهنگی می‌باشد. این پژوهش به دنبال طرح مسله تعیین راهبردهای ...
بیشتر
اهمیت فن آوران بومی کهنسال به عنوان حاملان میراث فرهنگی ناملموس و پاسداری از آن به‌طور گسترده‌ای از طرف جامعه‌ی جهانی شناخته شده است. حفاظت بهینه از ایشان، به عنوان تضمین ادامه‌ی توسعه دانش و مهارت و انتقال آنها به نسل‌های جوان‌تر از دغدغه‌های مهم امروزین یونسکو و نهاد میراث فرهنگی می‌باشد. این پژوهش به دنبال طرح مسله تعیین راهبردهای حفاظت و پاسداری از حاملان میراث فرهنگی بوده و با استفاده از تجارب کشورهای دیگر، به مقایسه مسله طرح شده در ایران پرداخته است. مطالعه موردی در شهر کرمان و در خصوص فنآوران این شهر با نمونه گیری هدفمند و با استفاده از مطالعه مردمنگارانه و بهره‌گیری از تکنیکهای مصاحبه ، تفسیر آنها و استخراج درونمایههای فرعی و اصلی انجام پذیرفته است. آنچه از این مطالعه بدست آمد موید این مسله مهم است که در ایران مسله حفاظت از حاملان کهنسال میراث فرهنگی با توجه به روند رو به رشد سالمندی و مسایل مترتب بر آن که تهدیدی جدی برای از دست رفتن گنجینههای دانش بومی محسوب میگردد باید با همکاری نهادهای گوناگون و میراث فرهنگی پیگیری و راهبردهای موثر اتخاذ گشته و تهدیدها به فرصت بدل شوند.
سید آرمان حسینی آبباریکی؛ هه لاله امینی
چکیده
یکی از گونه‌های ادبیّات و موسیقی عامّه، آواها و ترانه‌هایی است که پیرامون پیشه‌ای خاص سروده شده و یا تودۀ مردم در حین انجام فعالیت و کار، آنها را بر زبان می‌آورند. این سروده‌ها بیانگر اندیشۀ مردم پاک‌دل و ساده‌زیستی است که موسیقی و شعر در جای‌جای زندگی‌شان، حتّی در حین کار کردن، راه یافته است. در فرهنگ منطقۀ کرمانشاه نیز می‌توان ...
بیشتر
یکی از گونه‌های ادبیّات و موسیقی عامّه، آواها و ترانه‌هایی است که پیرامون پیشه‌ای خاص سروده شده و یا تودۀ مردم در حین انجام فعالیت و کار، آنها را بر زبان می‌آورند. این سروده‌ها بیانگر اندیشۀ مردم پاک‌دل و ساده‌زیستی است که موسیقی و شعر در جای‌جای زندگی‌شان، حتّی در حین کار کردن، راه یافته است. در فرهنگ منطقۀ کرمانشاه نیز می‌توان نمونه‌هایی از این گونه سروده‌ها به دست داد؛ بنابراین در این مقاله که مبنای آن کتابخانه ای و با روش تحلیلی- توصیفی انجام می‌گیرد، نگارندگان میکوشند ضمن تبیین جایگاه کار و کوشش در میان کُردان، اشعاری که پیرامون کاری خاص سروده شده و یا در هنگام فعالیتی بر افواه عامّۀ مردم کُرد کرمانشاه جاری و ساری است، ضمن ترجمه و توضیحاتی، بررسی نمایند. از میان انواع مختلف ترانههای کار، لالاییها، اشعار مربوط به شیر دوشیدن و مشک زدن دارای بسامد بیشتری هستند که از گنجینۀ خاطر زنان کُرد به یادگار ماندهاند.
وحید رشیدوش؛ حسن یوسفی نژاد
چکیده
شیوه‌های همیاری و تعاون از دیرباز در جوامع روستایی ایران متداول بوده و به رغم تحولاتی که در طی سالیان دراز در جوامع روستایی به وقوع پیوسته، هنوز هم صورت‌هاى گوناگون تعاون و همیاری، در بین بسیاری از اقوام لر، کرد، ترکمن، گیلک و بلوچ و... به چشم مى‌خورد. پژوهش حاضر با هدف واکاوی شیوه‌های همیاری سنتی در فرهنگ کشاورزی مردم روستای جعفرآباد ...
بیشتر
شیوه‌های همیاری و تعاون از دیرباز در جوامع روستایی ایران متداول بوده و به رغم تحولاتی که در طی سالیان دراز در جوامع روستایی به وقوع پیوسته، هنوز هم صورت‌هاى گوناگون تعاون و همیاری، در بین بسیاری از اقوام لر، کرد، ترکمن، گیلک و بلوچ و... به چشم مى‌خورد. پژوهش حاضر با هدف واکاوی شیوه‌های همیاری سنتی در فرهنگ کشاورزی مردم روستای جعفرآباد بخش سیوان از توابع شهرستان ایلام با استفاده از نظریه کارکردگرایی و نظریه مبادله صورت گرفته است.. شیوه جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت ترکیبی از روش‌های مشاهده مستقیم، مطالعه اسناد و عمدتا مصاحبه، بوده است. در روش مصاحبه، محقق به صورت هدفمند و به روش گلوله برفی و با انتخاب 21 نفر که در زمینه موضوع مورد نظر دارای اطلاعات کافی بوده‌اند صورت گرفته است. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که پیش از کاشت محصولات زراعی و به‌جهت رعایت عدالت در برخورداری عامه مردم از امکانت خدادادی روستا، از شیوه قرعه‌کشی (تیرپِشک)، تقسیم زمین (زه‌مین به‌ش) در مرحله کاشت محصول از روش شخم گروهی (گله‌جفت)، در مرحله داشت از روش فرار دادن حیوانات آسیب رسان برای مزرعه (وِراز راو) و در مرحله برداشت از روش‌هایی همچون درو گروهی، خرمن‌کوبی گروهی، پاک کردن محصول به‌صورت گروهی استفاده می-شود.
لیلا لیریائی؛ محمد عواطفی همت؛ علی جهانی
چکیده
قوم‌جانورشناسی یا اتنوزئولوژی مطالعه تعامل بین گروههای انسانی و جانوران اهلی و وحشی اطراف آنها است. این دانش جنبه‌های نامگذاری، شناسایی عادت‌های غذایی، تولیدمثلی و زیستگاهی، دشمنان طبیعی، بیماری‌های جانوران و شیوه درمان آنها، محافظت انسانها از خطر جانوران، استفاده‌های دارویی، غذایی، زینتی، مذهبی و روحانی انسان ...
بیشتر
قوم‌جانورشناسی یا اتنوزئولوژی مطالعه تعامل بین گروههای انسانی و جانوران اهلی و وحشی اطراف آنها است. این دانش جنبه‌های نامگذاری، شناسایی عادت‌های غذایی، تولیدمثلی و زیستگاهی، دشمنان طبیعی، بیماری‌های جانوران و شیوه درمان آنها، محافظت انسانها از خطر جانوران، استفاده‌های دارویی، غذایی، زینتی، مذهبی و روحانی انسان از جانوران، و تشریح روابط و شیوه‌های تعامل با حیوان برای اهداف حفاظتی و همانند آنها است. هدف مقاله معرفی دانش قوم‌جانورشناسی در پهنه پژوهش‌های دانش بومی است. ابتدا دانش سنتی، اکولوژی قومی، زیست‌شناسی قومی و زمینه‌های خرد آن از جمله جانورشناسی قومی تشریح شده است و با مرور نمونه‌های کلاسیکی از میراث ایرانی همانند بازنامه و کبوترخانه و نمونه‌های جدیدی از پژوهش‌های بین‌المللی تلاش شده زمینه‌های پژوهشی مرتبط با جانورشناسی قومی معرفی گردد. در ادامه نمونه‌هایی از دانش قوم‌جانورشناسی ساکنان منطقه‌ی حفاظت شده‌ی اشترانکوه در مورد خصوصیات زیستگاهی، عادت‌های لانه‌گزینی، غذایی و دشمنان گونه‌های جانوری کبک، تشی و خرس قهوه‌ای تشریح گردیده است. هر سه گونه توسط انسان شکار می‌شوند. کیسه‌ی صفرا از اجزای پرکاربرد این گونه‌ها است که با اهداف گوناگونی از جمله برای تسکین درد، درمان بیماری‌ها و باورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. یافته‌ها نشان می‌دهد آگاهی‌های قوم‌جانورشناسی می‌تواند مدیریت پایدار حیات وحش در سطح محلی را یاری نماید
سروه حسینی؛ غلامعلی حشمتی؛ محمد رحیم فروزه؛ پرویز کرمی
چکیده
ارزیابی اتنوبوتانیکی در مراتع کوهستان آبیدر واقع در جنوب‌غربی شهرستان سنندج و دهستان محدوده‌ی آن وجود تنوع بسیار بالای اکولوژیکی از یک‌سو و رویکرد گسترده‌ی مردم به استفاده از گیاهان دارویی و طب سنتی از سوی دیگر، شناسایی و معرفی گیاهان دارویی و بومی منطقه و موارد استفاده‌ی آنها را ضروری ساخت.مطالعات پیشتاز و پیمایش صحرایی، تهیه ...
بیشتر
ارزیابی اتنوبوتانیکی در مراتع کوهستان آبیدر واقع در جنوب‌غربی شهرستان سنندج و دهستان محدوده‌ی آن وجود تنوع بسیار بالای اکولوژیکی از یک‌سو و رویکرد گسترده‌ی مردم به استفاده از گیاهان دارویی و طب سنتی از سوی دیگر، شناسایی و معرفی گیاهان دارویی و بومی منطقه و موارد استفاده‌ی آنها را ضروری ساخت.مطالعات پیشتاز و پیمایش صحرایی، تهیه لیست گیاهان دارویی و خوراکی منطقه با منابع معتبر گیاه‌شناسی، مطالعات اسنادی و مصاحبه‌های عمیق و نیمه‌ساختاریافته، باورها و دانستنی‌های جوامع محلی و مستندسازی آنها. برای هر گونه، خانواده‌ی گیاهی، نام علمی گونه، نام فارسی، نام محلی، خواص درمانی، اندام مورد استفاده و نحوه‌ی مصرف تدوین شد.شناسایی 215 گونه‌ی دارویی و خوراکی با ارزش دارویی متعلق به 49 خانواده‌ی گیاهی. از لحاظ فراوانی گونه‌های دارویی و خوراکی با خواص دارویی خانواده‌های Asteraceae با 64 گونه، Poaceae با 38 گونه و Apiaceae با 35 گونه دارای بیشترین فراوانی و فراوانی درصد توزیع همین ترتیب برقرارابوده ، برگ‌ها با 35% توزیع بیشترین استفاده و تهیه دمنوش بیشترین نوع مصرف، التیام دردهای مفصلی و رماتیسمی بیشترین مقدار فقدان مطالعات مستند اتنوبوتانیکی، لزوم حفاظت این گیاهان و ثبت و ضبط دانسته‌های مردم در رابطه با درمان‌های محلی
