دانش بومی
سهیلا یوسف وند؛ ابوالفضل شریفیان؛ حمیدرضا قطب الدینی
چکیده
هدف مطالعه حاضر بررسی دانش دامداران شهرستان درهشهر استان ایلام در خصوص دو گونه گیاهی گل میمونی سازوئی و گاوزبان بود. بدین منظور از روشهای مشاهده میدانی، مصاحبه نیمهساختارمند و بازخورد جامعه با 57 دامدار باتجربه و آگاه دارای پروانه چرایی استفاده شد. نتایج نشان داد که دامداران از دانش عمیقی در خصوص جنبههای مختلف دو گیاه برخوردار ...
بیشتر
هدف مطالعه حاضر بررسی دانش دامداران شهرستان درهشهر استان ایلام در خصوص دو گونه گیاهی گل میمونی سازوئی و گاوزبان بود. بدین منظور از روشهای مشاهده میدانی، مصاحبه نیمهساختارمند و بازخورد جامعه با 57 دامدار باتجربه و آگاه دارای پروانه چرایی استفاده شد. نتایج نشان داد که دامداران از دانش عمیقی در خصوص جنبههای مختلف دو گیاه برخوردار بودند. این دانش دربردارنده تشریح خصوصیات مورفولوژیکی و گیاهشناسی، فنولوژی، زیستگاه شامل پراکنش جغرافیایی، خصوصیات اکولوژیکی و گونههای گیاهی همراه، خصوصیات علوفهای، نحوه برداشت گیاه، خواص درمانی و عوارض جانبی بود. نتایج مطالعه نشان داد اصلیترین خواص داروشناسی گونه گل میمونی سازوئی بر مبنای دانش سنتی دامداران در درمان سوختگی، رفع عفونت داخلی اندام تناسلی زنان و رفع عفونت به طور کلی و درمان جوش بود. این خواص برای گونه گاوزبان شامل اثر آرامبخشی و کاهش استرس و افسردگی بود. همچنین نتایج فرسایش دانش سنتی گیاهان دارویی ناشی از فوت سالخوردگان با تجربه در زمینه گیاهان دارویی و عدم علاقمندی نسل جدید به دانش سنتی را نشان داد. نوآوری این مطالعه در بررسی عمیق دانش سنتی دامداران در رابطه با ابعاد مختلف اتنوبوتانی در کنار خواص دارویی گیاهان است. دانش سنتی دامداران از ظرفیت بالایی در ترکیب با دانش مدرن برخوردار است.
سروه حسینی؛ غلامعلی حشمتی؛ محمد رحیم فروزه؛ پرویز کرمی
چکیده
ارزیابی اتنوبوتانیکی در مراتع کوهستان آبیدر واقع در جنوبغربی شهرستان سنندج و دهستان محدودهی آن وجود تنوع بسیار بالای اکولوژیکی از یکسو و رویکرد گستردهی مردم به استفاده از گیاهان دارویی و طب سنتی از سوی دیگر، شناسایی و معرفی گیاهان دارویی و بومی منطقه و موارد استفادهی آنها را ضروری ساخت.مطالعات پیشتاز و پیمایش صحرایی، تهیه ...
بیشتر
ارزیابی اتنوبوتانیکی در مراتع کوهستان آبیدر واقع در جنوبغربی شهرستان سنندج و دهستان محدودهی آن وجود تنوع بسیار بالای اکولوژیکی از یکسو و رویکرد گستردهی مردم به استفاده از گیاهان دارویی و طب سنتی از سوی دیگر، شناسایی و معرفی گیاهان دارویی و بومی منطقه و موارد استفادهی آنها را ضروری ساخت.مطالعات پیشتاز و پیمایش صحرایی، تهیه لیست گیاهان دارویی و خوراکی منطقه با منابع معتبر گیاهشناسی، مطالعات اسنادی و مصاحبههای عمیق و نیمهساختاریافته، باورها و دانستنیهای جوامع محلی و مستندسازی آنها. برای هر گونه، خانوادهی گیاهی، نام علمی گونه، نام فارسی، نام محلی، خواص درمانی، اندام مورد استفاده و نحوهی مصرف تدوین شد.شناسایی 215 گونهی دارویی و خوراکی با ارزش دارویی متعلق به 49 خانوادهی گیاهی. از لحاظ فراوانی گونههای دارویی و خوراکی با خواص دارویی خانوادههای Asteraceae با 64 گونه، Poaceae با 38 گونه و Apiaceae با 35 گونه دارای بیشترین فراوانی و فراوانی درصد توزیع همین ترتیب برقرارابوده ، برگها با 35% توزیع بیشترین استفاده و تهیه دمنوش بیشترین نوع مصرف، التیام دردهای مفصلی و رماتیسمی بیشترین مقدار فقدان مطالعات مستند اتنوبوتانیکی، لزوم حفاظت این گیاهان و ثبت و ضبط دانستههای مردم در رابطه با درمانهای محلی
امیررضا امراللهی جلال آبادی؛ محمد رحیم فروزه؛ حسین بارانی؛ حسن یگانه
چکیده
اتنوبوتانی به عنوان شاخه ای از دانش بومی به مطالعه چگونگی استفاده افراد یک قوم، یک فرهنگ و یا یک ناحیه خاص از گیاهان بومی موجود در آن منطقه می پردازد. این مطالعه با هدف معرفی گیاهان خوراکی و دارویی که توسط مردم بومی گوغر استفاده می شوند، انجام گردیده است. به همین منظور، طی تابستان 1398 و بهار 1399، گیاهان خوراکی و دارویی مورد استفاده افراد ...
بیشتر
اتنوبوتانی به عنوان شاخه ای از دانش بومی به مطالعه چگونگی استفاده افراد یک قوم، یک فرهنگ و یا یک ناحیه خاص از گیاهان بومی موجود در آن منطقه می پردازد. این مطالعه با هدف معرفی گیاهان خوراکی و دارویی که توسط مردم بومی گوغر استفاده می شوند، انجام گردیده است. به همین منظور، طی تابستان 1398 و بهار 1399، گیاهان خوراکی و دارویی مورد استفاده افراد بومی در منطقه شناسایی شد. اطلاعات کسب شده در این پژوهش، در قالب مصاحبه آزاد، مصاحبه نیمه ساختار یافته و مشاهده مشارکتی گردآوری گردید. مصاحبه ها به صورت هدفمند از خبرگان محلی صورت پذیرفت. در مجموع 36 گونه با استفاده های خوراکی و دارویی شناسایی گردید که دانش مردم محلی در ارتباط با آن بسیار وسیع می باشد. این دانش شامل شناسایی گیاهان، زمان مناسب برداشت، اندام مورد استفاده، خواص دارویی، کاربرد های خوراکی، نحوه استفاده و همچنین در ارتباط با اکولوژی گیاهان می باشد. نتایج حاصل نشان می دهد که اندام برگ بیشترین استفاده خوراکی و دارویی را دارا می باشد. گیاهان خوراکی به صورت پخته و گیاهان دارویی به شکل خام بیشترین ترین شکل مصرف را دارند و بیشترین استفاده دارویی از گیاهان منطقه جهت معالجه بیماری های گوارشی می باشد.
یاسمن کیاسی؛ محمد رحیم فروزه؛ سیده زهره میردیلمی؛ حمید نیک نهاد
چکیده
گیاه مردم نگاری شاخه نوپا و برون رشتهای از حوزه دانش و فن آوریهای بومی مردم شناسی است و واجد آفرینندگیهای ارزشمندی در حوزه دانش سنتی مرتبط با گیاهان است؛ لذا در این مطالعه دانش بومی گیاهان، مرتع خوش ییلاق استان گلستان مورد بررسی قرار گرفته است. ثبت اطلاعات به صورت گفتگو به هر دو شیوه مصاحبه در محل زندگی بومیان و مشاهده مشارکتی ...
بیشتر
گیاه مردم نگاری شاخه نوپا و برون رشتهای از حوزه دانش و فن آوریهای بومی مردم شناسی است و واجد آفرینندگیهای ارزشمندی در حوزه دانش سنتی مرتبط با گیاهان است؛ لذا در این مطالعه دانش بومی گیاهان، مرتع خوش ییلاق استان گلستان مورد بررسی قرار گرفته است. ثبت اطلاعات به صورت گفتگو به هر دو شیوه مصاحبه در محل زندگی بومیان و مشاهده مشارکتی در محل رویشگاه گیاهان انجام شد. مصاحبه شوندگان به روش گلوله برفی انتخاب شدند. در این تحقیق گونههای گیاهی متعلق به 17 خانواده که تعداد بیشتری از افراد بومی آن را شناخته و به خواص آن واقف بودند انتخاب شدند. از 30 گونه گیاهی انتخاب شده، 17 مورد آن استفاده خوراکی دارویی، 10 مورد استفاده دارویی و 3 مورد کاربرد دارویی و صنعتی داشته اند. نامگذاری محلی گونه ها تا حد زیادی منطبق با خصوصیات مورفولوژیک و نیازهای اکولوژیک گیاه بوده است. شناخت و پیش بینی زیستگاه گونه های گیاهی نیز از مهمترین اطلاعات کاربردی دانش بومی مردم خوش ییلاق بود. ایشان به انواع فرمهای رویشی، اندام و فرایندهای گیاهی، خواص مختلف و شیوه استفاده از گیاهان به عنوان خوراک، دارو و ابزار و سرپناه آگاهی داشته و از آن در زندگی خود بهره میجویند.
فهیمه علی میرزایی؛ بهاره بهمنش؛ امین محمدی استادکلایه؛ محمدرضا شهرکی
چکیده
دستیابی به تجربیات و اطلاعات نهفته و غیر مستند یکی از راهکارهای ارزشمند بازیابی سنتهایی میباشد که بهصورت غیرمکتوب و درخطر نابودی هستند. هدف از این تحقیق، شناسایی گیاهان دارویی مورد استفاده بهرهبرداران عشایری و جمعآوری اطلاعات عشایر مرتع چهل کمان در مورد اندامهای دارویی و نحوه استفاده از آنها و همچنین، بیماریهای قابلدرمان ...
بیشتر
دستیابی به تجربیات و اطلاعات نهفته و غیر مستند یکی از راهکارهای ارزشمند بازیابی سنتهایی میباشد که بهصورت غیرمکتوب و درخطر نابودی هستند. هدف از این تحقیق، شناسایی گیاهان دارویی مورد استفاده بهرهبرداران عشایری و جمعآوری اطلاعات عشایر مرتع چهل کمان در مورد اندامهای دارویی و نحوه استفاده از آنها و همچنین، بیماریهای قابلدرمان با این گیاهان و در واقع مطالعه اتنوبوتانی و اتنوفارماکولوژی گیاهان دارویی مورد استفاده عشایر منطقه میباشد. ثبت باورها و اطلاعات بومی عشایر بهصورت گفتگو به هر دو شیوه مصاحبه در محل زندگی عشایر و مصاحبه مشارکتی در محل رویشگاه گیاهان انجام شد. مصاحبهشوندگان به روش گلوله برفی انتخاب شدند. همزمان با مصاحبه مشارکتی، از طریق پیمایشهای صحرایی، نمونههای هرباریومی از گیاهان مرتع چهلکمان برداشت و بر اساس منابع معتبر گیاهشناسی شناسایی شدند. برای هر گیاه دارویی، نام علمی، خانواده، نام محلی، اندام مورد استفاده، خاصیت درمانی رایج و همچنین، شیوه تهیه و مصرف داروی گیاهی تدوین شد. شاخصهای فراوانی نسبی و ارزش استفاده برای هر یک از گیاهان دارویی محاسبه شدند. در منطقه مورد مطالعه 51 گونه دارویی متعلق به 26 تیره گیاهی شناسایی شد که پرجمعیتترین خانوادههایگیاهی مربوط بهAsteraceae و Lamiaceaeبا 7 و 6 گونه بوده است. یافتهها نشان داد بیشترین فراوانی از گیاهان دارویی با 94/52 درصد برای درمان بیمارهای گوارشی کاربرد دارند. بالاترین میزان ارزش استفاده متعلق به گونههای آویشن و زیره سیاه برابر با 66/0 بود. با توجه به بالا بودن اهمیت گیاهان دارویی مرتع چهل کمان، نتایج این تحقیق و پژوهشهای علمی آن، میتواند زمینههای مناسبی را برای توسعه دانش فیتوشیمی و تولید داروهای گیاهی فراهم آورد.
منصوره قوام؛ حدیثه جیحونی نایینی؛ صدیقه کیانی سلمی
چکیده
اگرچه مصرف گیاهان دارویی با توسعه صنایع شیمیایی محدود شده است اما در حال حاضر با توجه به آشکار شدن اثرات سوء مصرف داروهای شیمیایی برای بیشتر مصرف کنندگان،رغبت افراد به مصرف گیاهان دارویی افزایش چشمگیری داشته است.:این مطالعه با هدف تعیین میزان آگاهی،نگرش و عملکرد عموم مردم نسبت به مصرف گیاهان دارویی صورت گرفته است. ابزار گردآوری دادهها ...
بیشتر
اگرچه مصرف گیاهان دارویی با توسعه صنایع شیمیایی محدود شده است اما در حال حاضر با توجه به آشکار شدن اثرات سوء مصرف داروهای شیمیایی برای بیشتر مصرف کنندگان،رغبت افراد به مصرف گیاهان دارویی افزایش چشمگیری داشته است.:این مطالعه با هدف تعیین میزان آگاهی،نگرش و عملکرد عموم مردم نسبت به مصرف گیاهان دارویی صورت گرفته است. ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه محقق-ساختهای با 19 گویه است که روایی آن با استفاده از نظر متخصصان و پایایی آن با بهرهگیری از آزمونن آلفای کرونباخ به میزان695/0 مورد تأیید قرار گرفت لازم بهذکر است حجم نمونه براساس فرمول کوکران 378 نفر تعیین شد. توزیع پرسشنامه به صورت تصادفی بوده و جمعآوری دادهها در سال 1394 انجام وبرای تحلیل دادههای تحلیلی و استنباطی دادهها از نرمافزارSPSS22 استفاده شده است. در این بررسی بیشترین موارد مصرف به ترتیب شامل دل درد (67%)،سرماخوردگی (1/65%)،ناراحتی اعصاب(29%)،بیماری های سینه درد وریوی(22%)وبیماری پوستی(3%)و بیشترین گیاهان مورد استفاده به ترتیب خاکشیر (71%)،گل گاوزبان (50%)،بابونه(39%)،زنجبیل(23%)وبومادران (11%)بود.طبق یافتههای حاصل از تحقیق ،مهم ترین دلیل استفاده از گیاهان دارویی عوارض کمتر(75%)و نتیجه بهتر(76%)نسبت به طب شیمیایی بود. با توجه به نتایج این مطالعه ،بیشترین دلیل مصرف گیاهان دارویی،نتیجه بهترو عوارض کمتر آن نسبت به طب شیمیایی بوده است.بنابراین آگاه نمودن افراد جامعه نسبت به عوارض احتمالی آن ها ضروری به نظر می رسد.
باقر خالقی؛ محمد عواطفی همت؛ تقی شامخی؛ انوشیروان شیروانی
چکیده
دانش سنتی بخشی از فرهنگ منحصر به فرد هر سرزمین است که در جهت سازگاری با شرایط محیطی از طریق تجربه حاصل شده است و به مرور به بخشی از فرهنگ اجتماعی و تولیدی آن جامعه تبدیل شده است. گیاهشناسی قومی، نزدیکترین روش ممکن برای مطالعه دانش مردم از کاربردهای متعدد گیاهانی است که آنها را به کار میبرند. این پژوهش با هدف بررسی دانش سنتی اکولوژیکی ...
بیشتر
دانش سنتی بخشی از فرهنگ منحصر به فرد هر سرزمین است که در جهت سازگاری با شرایط محیطی از طریق تجربه حاصل شده است و به مرور به بخشی از فرهنگ اجتماعی و تولیدی آن جامعه تبدیل شده است. گیاهشناسی قومی، نزدیکترین روش ممکن برای مطالعه دانش مردم از کاربردهای متعدد گیاهانی است که آنها را به کار میبرند. این پژوهش با هدف بررسی دانش سنتی اکولوژیکی مردم محلی روستاهای جنگلی ارسباران درباره خواص دارویی گیاهان علفی و بوتهای موجود در این منطقه صورت گرفت. جامعه انسانی مورد مطالعه در تحقیق حاضر اهالی روستاهای دهستانهای میشهپاره از شهرستان کلیبر و منجوان غربی از شهرستان خداآفرین میباشند. در این مطالعه که یک پژوهش گیاه قومشناسی میباشد از ابزارهای پژوهش کیفی مانند مصاحبههای ساختار نیافته، نیمه ساختاریافته و مشاهده مشارکتی استفاده شده است. یافتهها به شیوه مقولهبندی تحلیل شدهاند. در مجموع 46 گونه علفی و بوتهای از 20 خانواده گیاهی با استفادههای دارویی سنتی شناسایی شد. دانش مردم محلی در رابطه با این گیاهان دارویی شامل شناسایی گیاه، پراکنش محلی، فصل برداشت مناسب، کاربردهای دارویی، اندام خاص مورد استفاده، نحوه جمعآوری و نحوه استفاده میباشد. بیشتر گیاهان دارویی مورد استفاده از مراتع جمعآوری میشوند، اندام اصلی مورد استفاده آنها برگ است، به صورت جوشانده و دمکرده مورد استفاده قرار میگیرند و برای درمان بیماریهای چون سرماخوردگی، سرفه و عفونتها مورد استفاده قرار میگیرند.