دانش بومی
امیرعلی برومند؛ اسماعیل صالحی
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناخت و تجزیه-تحلیل سخت‌افزار و نرم‌افزار حِیطه‌ها و تلاش برای بازآفرینی آنها صورت گرفت. در این مسیر روش‌ها و ابزارهای پژوهشی متعددی ازجمله مطالعات کتابخانه‌ای با تأکید بر سندپژوهی تاریخی و مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساختاریافته با ساکنان محلات بافت تاریخی مشهد به کار گرفته شد. نتایج نشان داد «حِیطه» مفهومی ...
بیشتر
پژوهش حاضر با هدف شناخت و تجزیه-تحلیل سخت‌افزار و نرم‌افزار حِیطه‌ها و تلاش برای بازآفرینی آنها صورت گرفت. در این مسیر روش‌ها و ابزارهای پژوهشی متعددی ازجمله مطالعات کتابخانه‌ای با تأکید بر سندپژوهی تاریخی و مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساختاریافته با ساکنان محلات بافت تاریخی مشهد به کار گرفته شد. نتایج نشان داد «حِیطه» مفهومی کالبدی در مشهد بوده که در دوره قاجاریه به صورت ارگانیک براثر نیاز محسوس تأمین امنیت غذایی برای محلات در دوره‌هایی که به سبب اختلافات بین‌محله‌ای محاصره می‌شدند، به وجود می‌آید. تخصیص زمین حِیطه توسط بزرگ‌مالک محله، مدیریت عرصه‌ی حِیطه با کدخدا، نوع محصولات کشت شده محصولات سریع‌الرشد از جمله صیفی‌جات و درختان یک‌ساله و سهم هر خانوار از حِیطه به تناسب تعداد اعضای آن بوده است. پس از برسرکار آمدن پهلوی اول و تسریع فرآیند شهرسازی مدرن، حِیطه‌ها تغییر کاربری/کالبدی – عملکردی/ماهوی پیدا می‌کنند و به یک پلازا یا میدان/فضای اشتراکی محلی تبدیل می‌شوند. شتاب تغییرات سیمای مشهد در دوره پهلوی دوم موجب استحاله‌ی حِیطه‌ها، نابودی همه‌ی آنها و تبدیل تنها حِیطه‌ی باقی‌مانده، حِیطه‌ی «حاج‌کربلایی علی»، به فضای سبز شهری می‌شود. پیشنهاد پژوهش حاضر، بازآفرینی حِیطه در شهر ایرانی امروز با تلفیق نقش‌های سه‌گانه تاریخی «فضای کشاورزی اشتراکی/مشارکتی شهری»، «پلازا/میدان محله» و «فضای سبز محلی» است.
دانش بومی
حسن رضا یوسفوند؛ مریم حائری نسب
چکیده
بشر از گذشته تا به امروز برای بقا و بهبود زندگی به گیاهان وابسته بوده است. این پژوهش با هدف بررسی همه‌جانبه گیاه‌مردم‌نگاری گیاهان خودروی منطقه گرین از شهرستان سلسله در ناحیه رویشی زاگرس انجام شد. جامعه مورد مطالعه عشایر لک‌زبان چهار روستای کهمان بالا، کهمان پایین، دکاموند و گرکان بودند. روش پژوهش کیفی با رویکرد قوم‌نگارانه بود ...
بیشتر
بشر از گذشته تا به امروز برای بقا و بهبود زندگی به گیاهان وابسته بوده است. این پژوهش با هدف بررسی همه‌جانبه گیاه‌مردم‌نگاری گیاهان خودروی منطقه گرین از شهرستان سلسله در ناحیه رویشی زاگرس انجام شد. جامعه مورد مطالعه عشایر لک‌زبان چهار روستای کهمان بالا، کهمان پایین، دکاموند و گرکان بودند. روش پژوهش کیفی با رویکرد قوم‌نگارانه بود و داده‌ها طی پیمایش ششماهه (فروردین تا مهر ۱۴۰۲) از طریق مصاحبه عمیق با ۱۲ نفر (۶ مرد و ۶ زن، میانگین سنی ۵۹٫۵ سال) و پرسشنامه جمعآوری و با تحلیل محتوای استقرایی بررسی شدند. نتایج نشان داد ۷۵ گونه گیاهی از ۲۸ تیره شناسایی شدند که شامل ۵۲ گونه (۶۹٫۳ درصد) با کاربرد دارویی، ۳۸ گونه (۵۰٫۷ درصد) خوراکی، ۴ گونه (۵٫۳ درصد) علوفه‌ای، ۸ گونه (۱۰٫۷ درصد) تزئینی و ۲ گونه (۲٫۷ درصد) اعتقادی بودند. بیشترین استفاده دارویی برای مشکلات گوارشی، تنفسی و کلیوی بود و گیاهان خوراکی به اقتصاد فصلی کمک کردند. این مطالعه با تمرکز بر پیوند گیاهان با فرهنگ و معیشت عشایر لک‌زبان، دادههای جدیدی ارائه داد. دانش بومی عشایر گرین بخشی از هویت فرهنگی آنهاست و نیازمند حفاظت است. پیشنهاد می‌شود برنامههای آموزشی برای برداشت پایدار و توسعه بازارهای محلی اجرا شود.
دانش بومی
مایده امیدی نوبیجار؛ حسین بارانی؛ محمد رحیم فروزه؛ احمد عابدی سروستانی
چکیده
دانش بومی به مجموعه‌ء باورها، ارزش‌ها، ابزارها، روش‌ها و تجربیات هر قوم گفته‌شده که در اثر ارتباط تدریجی آنها با محیط پیرامون پدید آمده است. استان گیلان به‌عنوان یکی از قطب‌های کهن در دامداری ایران شناخته می‌شود که تدابیر و دانش نهفته آن نقش مهمی در بهره‌برداری بهینه از اکوسیستم‌های طبیعی دارد. اطلاعات این پژوهش با روش مردم‌نگاری ...
بیشتر
دانش بومی به مجموعه‌ء باورها، ارزش‌ها، ابزارها، روش‌ها و تجربیات هر قوم گفته‌شده که در اثر ارتباط تدریجی آنها با محیط پیرامون پدید آمده است. استان گیلان به‌عنوان یکی از قطب‌های کهن در دامداری ایران شناخته می‌شود که تدابیر و دانش نهفته آن نقش مهمی در بهره‌برداری بهینه از اکوسیستم‌های طبیعی دارد. اطلاعات این پژوهش با روش مردم‌نگاری در قالب مصاحبه و مشاهده‌ء مشارکتی صورت پذیرفته است. نتایج حاکی از آن است که دامداران شرق گیلان تجارب ارزنده‌ای در زمینه‌ء اجزای متنوع نظام دامداری چون مدیریت گله، تغذیه و سکونت دام دارند. ایشان با انتخاب الگوهای چرایی مناسب، رعایت فصل چرا و توجه به ترکیب و تفکیک گله، درصدد مدیریت بهینه زیست‌بوم خود بوده‌اند. دانش بومی تغذیه دام شامل تشخیص گونه‌های علوفه‌ای غالب Poaceae و Leguminosae، توجه ویژه به دام آبستن و تازه متولد شده، تیمار پخش نمک، استفاده از پس‌چر مزارع و ذخیره‌سازی خوراک دام برای فصول سرد است. همچنین تدبیر دامداران در زمینه‌ء سکونت دام نقش مفیدی در استفاده حداکثری از منابع موجود داشته است. جامعه‌ء بومی درنتیجه تعامل همیشگی با طبیعت به‌خوبی با نقاط ضعف و قدرت سرزمین خود آگاه بوده و یک برنامه‌ریزی و نظم سیستمی ضامن بقای آن است.
دانش بومی
کیهان کریمی؛ فهیمه معتضدیان؛ سجاد مؤذن؛ مریم چشمه قصابانی
چکیده
میراث معماری صنعتی یک مفهوم نسبتاً مدرن است که حفاظت از آن مستلزم شناخت درست اثر و درک جامع از ارزش‌های ملموس و ناملموس این میراث است. در دهه‌های اخیر ورود مفاهیم نو، موجب گسترش مفهوم میراث صنعتی با ارزش‌های جدید و تبدیل فرآیند حفاظت به مقوله‌ای میان‌رشته-ای شده است. از این‌رو، تغییر رویه برای بهره‌گیری از علوم مختلف در حفاظت میراث ...
بیشتر
میراث معماری صنعتی یک مفهوم نسبتاً مدرن است که حفاظت از آن مستلزم شناخت درست اثر و درک جامع از ارزش‌های ملموس و ناملموس این میراث است. در دهه‌های اخیر ورود مفاهیم نو، موجب گسترش مفهوم میراث صنعتی با ارزش‌های جدید و تبدیل فرآیند حفاظت به مقوله‌ای میان‌رشته-ای شده است. از این‌رو، تغییر رویه برای بهره‌گیری از علوم مختلف در حفاظت میراث یک ضرورت است. هدف این مقاله، تلاش برای شناسایی و معرفی ارزش‌های معماری دفاعی میراث صنعتی از منظر آموزه‌های معمارانه پدافند غیرعامل، با تمرکز بر کارخانه سیمان شهرری است. با وجود تأکید ارزش-های معماری دفاعی بر عرصه کالبدی، باید اذعان داشت که هیچ حفاظت‌گری در مقابل کالبد صرف وظیفه‌ای ندارد، بلکه حفظ ارزش‌های ورای کالبد نیز بر او فرض واجب است. این مقاله از حیث پارادایم‌های سه‌گانه تحقیق در دسته اثبات‌گرا، از وجه نوع، پیامد و نتایج آن کاربردی، از نقطه نظر فرآیند اجرا کیفی با نگاه تفسیرگرا و از منظر هدف، رویکردی توصیفی-تحلیلی و منطبق بر نمونه موردی دارد. تدوین ارزش‌های معماری دفاعی میراث صنعتی در دو بعد محیط و محاط، برای بهبود وضع موجود، اتخاذ تدابیر فنی جهت کاهش خسارات وارده و استفاده از ظرفیت های این میراث در زمان بحران از نتایج این پژوهش است.
دانش بومی
جواد مداحی؛ محمد خاکپور مروستی
چکیده
آبیاری کوزه‌ای یکی از روش‌های سنتی و هوشمندانه آبیاری زیر سطحی است که از دیرباز در مناطق خشک و کم‌آب رواج داشته است. این روش به عنوان یک راه‌حل کم‌مصرف و کارآمد برای صرفه‌جویی در آب، به ویژه در کشاورزی، مورد توجه قرار می‌گیرد.زمینه و هدف: پژوهش حاضر به دنبال بازشناسی الگوهای مناسب آبیاری بومی و کاربردی است تا با معرفی روش‌ها و فنون ...
بیشتر
آبیاری کوزه‌ای یکی از روش‌های سنتی و هوشمندانه آبیاری زیر سطحی است که از دیرباز در مناطق خشک و کم‌آب رواج داشته است. این روش به عنوان یک راه‌حل کم‌مصرف و کارآمد برای صرفه‌جویی در آب، به ویژه در کشاورزی، مورد توجه قرار می‌گیرد.زمینه و هدف: پژوهش حاضر به دنبال بازشناسی الگوهای مناسب آبیاری بومی و کاربردی است تا با معرفی روش‌ها و فنون مورد استفاده توسط مردم بومی در مدیریت منابع آبی، به بهبود شرایط فعلی این حوزه کمک کند.روش پژوهش: جامعه آماری این پژوهش شامل کارشناسان، صاحبنظران و افرادی است که با دانش سنتی آبیاری آشنا هستند. برای انتخاب اعضای نمونه پژوهش، از روش نمونهگیری هدفمند و تکنیک مصاحبه نیم ساختار یافته استفاده شده است.یافته ها: بررسی‌ها نشان داد با توجه به نظر خبرگان آشنا به آبیاری کوزه ای، استفاده از این روش میتواند منجر به صرفه‌جویی قابل توجهی در مصرف آب شده و در عین حال روشی نوآورانه و منطبق با مناطق بسیار کم آب جهت کاشت برخی از محصولات کشاورزی می باشد و به دلیل کاهش مصرف آب و هزینههای مرتبط با آن، میتواند در بلند مدت به بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان مناطق کویری کمک کند.
دانش بومی
سعیدمحمد صبوری؛ سیدامیرحسین گرکانی
چکیده
مخاطرات طبیعی از جمله سیل یکی از مشکلات اساسی سکونتگاه‌های روستایی ایران می باشد. دانش بومی مقابله با سیل و همزیستی با آن از دیرباز در ایران وجود داشته است. در این پژوهش با بررسی روش‌های بومی مقابله و بهره‌برداری از منابع آبی سیل و مقایسه آن با روش‌های نوین در منطقه دشتیاری و چابهار کارایی روش‌های بومی ارزیابی شده است. بررسی‌ها ...
بیشتر
مخاطرات طبیعی از جمله سیل یکی از مشکلات اساسی سکونتگاه‌های روستایی ایران می باشد. دانش بومی مقابله با سیل و همزیستی با آن از دیرباز در ایران وجود داشته است. در این پژوهش با بررسی روش‌های بومی مقابله و بهره‌برداری از منابع آبی سیل و مقایسه آن با روش‌های نوین در منطقه دشتیاری و چابهار کارایی روش‌های بومی ارزیابی شده است. بررسی‌ها از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، گفتگو با افراد محلی، مشاهدات میدانی و تحلیل داده‌ها صورت گرفته است. در این مناطق دانش بومی از طریق احداث سازه‌های دگار و هوتک به منظور بهره‌برداری و احداث سازه تنپک به منظور مقابله با سیل و کاهش آسیب‌پذیری منازل مسکونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سازه‌ها عملکرد مشابه چکدم‌ها، سازه‌های پخش سیلاب و سدها و ساخت براساس کدارتفاعی به منظور کاهش آسیب‌پذیری می‌باشد. با توجه به بررسی‌ها و نتایج آن عملکرد سازه‌های مبتنی بر دانش بومی در منطقه مورد مطالعه مناسب‌تر بوده و از بین آنها ساخت و ساز برروی تنپک‌ها برای منازل مسکونی ایمنی در برابر آبگرفتگی سیلاب ایجاد نموده است. هوتک‌ها نیز بعنوان منبع ذخیره آب سیلاب و گاهاً تنها منبع آبی روستاها، بدلیل نبود شبکه آبرسانی نوین در برخی روستاها، کارکرد بسیار مناسبی در منطقه داشته است.
دانش بومی
علی محبی؛ سعیده ناطقی
چکیده
براساس نتایج آخرین سرشماری اجتماعی – اقتصادی عشایر کوچنده (سال1400)، تعداد 1,186,398 نفر جمعیت عشایری در قالب 212,772 خانوار، سالانه حدود 9 میلیون واحد دامی مازاد بر نیاز وارد بازار می‌کند و بالغ بر 162000 تن ( 20 درصد تولید گوشت قرمز کشور) می‌باشد. علاوه بر آن، تولید 400 هزار تن شیر 14 هزار تن پشم، بخشی دیگر از تولیدات دامی عشایر را تشکیل می‌دهد ...
بیشتر
براساس نتایج آخرین سرشماری اجتماعی – اقتصادی عشایر کوچنده (سال1400)، تعداد 1,186,398 نفر جمعیت عشایری در قالب 212,772 خانوار، سالانه حدود 9 میلیون واحد دامی مازاد بر نیاز وارد بازار می‌کند و بالغ بر 162000 تن ( 20 درصد تولید گوشت قرمز کشور) می‌باشد. علاوه بر آن، تولید 400 هزار تن شیر 14 هزار تن پشم، بخشی دیگر از تولیدات دامی عشایر را تشکیل می‌دهد . شناخت تولیدات عشایری و شیوههای فرآوری آنها میتواند بر تصمیم گیریهای مدیریتی در راستای مدیریت بهینه این محصولات از جنبههای امکان سنجی معرف محصولات جدید به صنعت و رفع موانع تولید و فروش آنها همچنین ورود احتمالی تکنولوژی به عرصه تولیدات مؤثر واقعد گردد. در این راستا تحقیق حاضر با هدف واکاوی مدیریت تولید محصولات دامی عشایری در بین عشایر طایفه حموله ایل بختیاری که سالیان متمادی دامدار بوده و در زمینه مدیریت تولید از"تجربه زیسته" برخوردار بوده و همکاری خود را جهت اجرای پروژه اعلام کرده بودند، صورت پذیرفت. بدلیل اکتشافی بودن نوع مطالعه، رویکرد تحقیق کیفی، با اتکا بر رویکردهای ذهنی و برساخت واقعیت اجتماعی به ترتیب با مرجعیت نظریات کنش متقابل نمادین و روش شناسی مردم نگارانه انتخاب گردید.
دانش بومی
حسین محمدزاده
چکیده
حسن زیرک هنرمند آواز‌خوانی است که در سال‌های 1332 تا 1351 بیش از هزار ترانه ضبط‌شده از او برجای‌مانده است. هدف این تحقیق شناخت نوع پوشش و تزئینات زن است. دیدگاه راهنما در پژوهش، نگرش حاکم بر جامعه‌شناسی ادبیات بوده است. روش تحقیق توصیفی و تحلیل متن به شیوه تحلیل محتوای کیفی انجام‌شده است. نتیجه تحقیق نشان داد که لباس زنان شامل سرپوش، ...
بیشتر
حسن زیرک هنرمند آواز‌خوانی است که در سال‌های 1332 تا 1351 بیش از هزار ترانه ضبط‌شده از او برجای‌مانده است. هدف این تحقیق شناخت نوع پوشش و تزئینات زن است. دیدگاه راهنما در پژوهش، نگرش حاکم بر جامعه‌شناسی ادبیات بوده است. روش تحقیق توصیفی و تحلیل متن به شیوه تحلیل محتوای کیفی انجام‌شده است. نتیجه تحقیق نشان داد که لباس زنان شامل سرپوش، تنپوش از قبیل سربند، پیراهن ، دستمال، رنگ لباس، نام پارچه و مکان تولید و تزئیناتی مثل گوشواره، بازوبند، النگوی دستوپا،آرایش طبیعی با سرمه و حنا در ترانهها انعکاس یافته است. در این ترانهها و در بخش پوشش البسه هیچ موردی از پاپوش نیست که ناشی از تأثیر فرهنگ اجتماعی بر هنر است. این بازتاب متأثر از شرایط اجتماعی و عاملیت هنرمند است که در عین خلاقیت در چارچوب ارزش‌های جامعه خویش قرار دارد . زیرک بخشی از میراث ناملموس جامعه از طریق زبان، ترانه ضبط و ثبت کرده است و چنین به نظر میرسد که در غیاب تاریخ رسمی، ترانههای فولکلور حافظ فرهنگ و خاطره جمعی بوده و تغییرات تاریخی مصرف پارچه و زیورآلات را پوشش می‌دهند. درواقع از روی این ترانهها میتوان بخشی از تاریخچه لباس زن در یک سده گذشته را بازسازی کرد.
دانش بومی
سهیلا یوسف وند؛ مژگان سادات عظیمی؛ مجتبی جهان تیغ؛ ابوالفضل شریفیان
چکیده
مطالعات طبخ غذاهای محلی اطلاع از فرسایش شدید دانش سنتی در سراسر جهان می‌دهند. هدف از این مطالعه، 1) معرفی غذاها و خوراکی‌های سنتی مورد استفاده توسط جوامع محلی قوم لک در شهرستان درّه‌شهر و 2) شناسایی گونه‌های گیاهی محلی مورد کاربرد به عنوان مواد اولیه در تهیه این غذاها و خوراکی‌های سنتی و 3) بررسی و شناخت ارزش دانش بومی مردم در زمینه‌ی ...
بیشتر
مطالعات طبخ غذاهای محلی اطلاع از فرسایش شدید دانش سنتی در سراسر جهان می‌دهند. هدف از این مطالعه، 1) معرفی غذاها و خوراکی‌های سنتی مورد استفاده توسط جوامع محلی قوم لک در شهرستان درّه‌شهر و 2) شناسایی گونه‌های گیاهی محلی مورد کاربرد به عنوان مواد اولیه در تهیه این غذاها و خوراکی‌های سنتی و 3) بررسی و شناخت ارزش دانش بومی مردم در زمینه‌ی شیوههای متفاوت بهره‌برداری و طبخ خوراکهای محلی بود.روش اصلی در این تحقیق، اطلاعات یابی به شیوه مستقیم و جمعآوری دادههای خام بود. روش‌های جمعآوری اطلاعات در این تحقیق شامل مشاهده میدانی، مصاحبه نیمه ساختارمند و مشاهده مشارکتی بود. با 64 نفر از اهالی روستاهای فرهادآباد، فاضل آباد، گله زرد، غلام آباد و جعفرآباد مصاحبه شد تا مراحل جستجو، برداشت و فرآوری گیاه همراه با مردم محلی ثبت شود. نتایج نشان داد که مردم محلی از دانش بالایی برخوردار بوده و در مجموع 23 گونه گیاهی شناسایی شد که در طبخ خوراکهای سنتی و محلی به کار برده میشد. این دانش نه تنها در خصوص روش های تهیه غذا بود بلکه در مورد فاکتورهای مرتبط با گیاهان همچون زیستگاه گیاه، مراحل رشد، بهترین زمان برداشت و روش برداشت ضمن رعایت اصول بهره برداری پایدار بود.
